İzmir Metrosu, Türkiye'nin İzmir'de hizmet veren metro sistemidir. Sahibi İzmir Büyükşehir Belediyesi, işletmecisi ise İzmir Metro A.Ş.'dir. Sistemde biri işletmede, biri inşa hâlinde, üçü ise proje aşamasında olan beş hat bulunmaktadır. Sistemin ilk hattı olan ve ilk aşaması 22 Mayıs 2000'de hizmete giren M1 hattı üzerinde yirmi dört istasyon bulunmaktadır. Bu hat üzerindeki son genişletme 4 Mart 2024'te tamamlanmış ve 2018'de hatta 120 milyon yolcu taşınmıştır.
Tarihçe
İzmir Metrosu'nun ilk hattı olan M1 hattının inşaatı Eylül 1992'de sondaj çalışmalarıyla başladı ve temeli Aralık 1994'te atıldı.[6][7] Çalışmalar kapsamında Nenehatun ve Ümmühan tünelleri inşa edildi.[6][8][9][10][11] Ağustos 1996'da ilk tren setleri teslim edildi.[7] Nisan 2000'de tamamlanan Üçyol – Bornova arasındaki on istasyonlu ilk aşama 22 Mayıs 2000'de hizmete girdi.[7]
M1 hattı'nın batı aksında yer alan altı istasyonlu Üçyol – Fahrettin Altay hattı için ilk ihale Mart 2005'te yapıldı ve üç ay sonra hattın temeli atıldı. İki yılda tamamlanması planlanan genişletmenin kazıları 5 Temmuz 2005'te başladı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, 14 Şubat 2006'da yüklenici firmaya ihtar çektikten sonra aynı yılın Kasım ayında ihaleyi iptal etti. İkinci ihale 23 Ocak 2007'de yapıldı ve hattın 31 Ekim 2008'de tamamlanacağı duyuruldu. Yüklenici firmanın 15 aylık ek süre talep etmesinin ardından 13 Ağustos 2009'da ihale iptal edildi. Bunun üzerine İzmir Büyükşehir Belediyesi, kalan çalışmaları kendi imkânları ile tamamlamaya başladı. 18 Haziran 2012'de Üçyol – Fahrettin Altay hattındaki İzmirspor ve Hatay istasyonlarında deneme seferleri başlatıldı ve bu istasyonlar 29 Aralık 2012'de hizmete girdi. Aynı hat üzerindeki Göztepe istasyonu 25 Mart 2014'te hizmete girdi.[12] Bu hattaki son iki istasyon olan Poligon ve Fahrettin Altay, 27 Temmuz 2014'te açıldı.[13] Bu iki istasyon arasında yer alan Güzelyalı istasyonu ise, bölgeden geçen yer altı deresi nedeniyle projeden çıkarıldı.[14] M1 hattının doğu aksındaki üç istasyonlu Bornova – Bornova Merkez genişletmesi için çalışmalar 2007'de başladı ancak bir yıl sonra durdu.[15] Yeniden ihaleye çıkıldıktan sonra Bornova – Evka 3 arasında deneme seferleri 20 Mart 2012'de başladı ve 30 Mart 2012'de Ege Üniversitesi ve Evka 3 istasyonları hizmete girdi. M1 hattının batı aksındaki yedi istasyonlu Fahrettin Altay – Narlıdere Kaymakamlık genişletmesi için çalışmalar 9 Haziran 2018'de başladı.[16] Fahrettin Altay – 100. Yıl Cumhuriyet Şehitlik arasındaki istasyonlar 24 Şubat 2024'te tamamlanırken son istasyon Narlıdere Kaymakamlık istasyonu ise 4 Mart 2024'te açıldı.[17][18]
Sistemin ikinci hattı olacak olan M2 hattının inşaatı 14 Şubat 2022'de başladı.[19] Gelecekte yapılacak genişletmelerle M1 hattının doğuda Bornova'nın merkezine ve batıda Güzelbahçe'ye uzatılması, M2 hattının İnkılap'a uzatılması, Gaziemir, Kemalpaşa ve Menemen'e ise üç yeni hat inşa edilmesi planlanmaktadır.[20][21]
Mevcut Narlıdere Kaymakamlık – Evka 3 hattında yer alan Üçyol istasyonundan Çamlıkule'ye yapılmakta olan metro hattıdır. Bu hat 13,5 km uzunluğunda olacak ve on bir yer altı istasyonundan oluşacaktır. Derin tünel olarak yapılan hattaki trenler sürücüsüz hizmet verecektir. İstasyonlar sırasıyla; Üçyol, Zafertepe, General Asım Gündüz, Şirinyer, Buca Belediyesi, Kasaplar Meydanı, Hasanağa Bahçesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Koop. ve Çamlıkule olacaktır.[24] İhale süreci 2015'te başlayan hattın yapım ihalesi 12 Ağustos 2021'de yapıldı.[25][26][27] Temeli 14 Şubat 2022'de atılan hattın ₺3,9 milyar maliyetle 2027'de tamamlanması planlanmaktadır.[19][28]
Mevcut hattın doğudaki son istasyonu olan Evka 3 ile Bornova Hükûmet Konağı'nın karşısında yer alan Bornova Cumhuriyet Meydanı'nın altında inşa edilecek olan Bornova Merkez istasyonu arasındaki 0,9 km'lik kısımdır.[21][29] Proje kapsamında yapılması planlanan tünelde değişikliğe gidildi ve yeni ihale süreci 2014'te başladı.[30]
Mevcut hattın batıdaki son istasyonu Narlıdere Kaymakamlık istasyonundan Güzelbahçe ve Urla yönüne uzatılacağı duyuruldu. Bu hattın uzunluğunun 13,6 km olması ve on bir istasyon bulundurması planlanmaktadır.[21][29] İstasyonlar sırasıyla Pertev Bey, Lojmanlar, Limanreis, Maltepe, Anıt, Güzelbahçe İskele, Yalı, Seferihisar Kavşağı, Siteler, Çamlıçay ve Zeytinalanı olacaktır.[31]
İlk aşaması Üçyol – Çamlıkule istasyonları arasında inşa edilmekte olan hattın güneyde Çamlıkule'den başlayarak Çamlıpınar ve Yeşilbağlar üzerinden İnkılap istasyonuna kadar 2,1 km uzatılması planlanmaktadır. Böylece hatta üç istasyon eklenmiş olacaktır.[21][29]
Menderes'ten başlayan hat sırasıyla Görece, Menderes Sanayi, Havalimanı, Gaziemir Güvenpark, Gaziemir Stadyum, Abdullah Arda, Gaziemir Kaymakamlık, ESBAŞ, Fuar, Altan Aydın, Atatürk Anadolu Teknik Meslek Lisesi, Dostluk Bulvarı, Seniha Mayda, Eski İzmir, Çalıkuşu, General Asım Gündüz'den geçerek Konak'a ulaşmaktadır.[29][32][33] Sürücüsüz olarak hizmet vermesi planlanan hattın ihale süreci 2019'da başladı.[34]
M4 (Bornova Merkez – Kâtip Çelebi – Menemen Plastik OSB) hattı
İki aşama hâlinde yapılması planlanan hattın ilk aşaması, mevcut Narlıdere Kaymakamlık – Evka 3 hattının son istasyonu olarak planlanan Bornova Merkez istasyonundan başlayacak, sırasıyla Kazımdirik, Özkanlar, Manavkuyu, Salhane, Smyrna, Bayraklı Alpaslan, Cengizhan, Org. Nafiz Gürman, Yamanlar, Soğukkuyu, Karşıyaka Devlet Hastanesi, Karşıyaka Cumhuriyet, Karşıyaka İnönü, Çiğli Aydınlıkevler, Çiğli Şirintepe, Çiğli, Egekent ve Evka 5'ten geçerek İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi'nde son bulacaktır. İlk aşamada uzunluğu 21,6 km olacak olan hatta 20 istasyon yer alacaktır. İkinci aşamada ise hat, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi'nden itibaren sırasıyla Çiğli İnönü, Harmandalı, Cumhuriyet, İstiklal, Üniversite, Gazi, Kemal Atatürk, Irmak, Uğur Mumcu, Menemen, Menemen Gaybi ve Menemen Plastik OSB 2 istasyonlarından geçerek Menemen Plastik OSB 1'e 14,2 km uzatılacak ve hatta 13 istasyon daha eklenecektir. Hattın toplam uzunluğu 35,8 km, istasyon sayısı ise 33 olacaktır.[21][29][31]
Mevcut Narlıdere Kaymakamlık – Evka 3 hattındaki Halkapınar istasyonundan Otogar'a ikiz tünel şeklinde yapılacak olan metro hattıdır. Bu hat 4,5 km uzunluğunda olacak ve 5 istasyondan oluşacaktır.[35] İzmir Büyükşehir Belediyesi, hattın Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapılması için Aralık 2010'da başvuruda bulunuldu.[36] Hattın yapımı 2013 yılında Ulaştırma Bakanlığı tarafından üstlenildi ve 2014 yılı yatırım programına dahil edildi.[37] 2024 yılı yatırım programına göre proje bedeli 16.131.298.000 TL olarak belirlenirken 2024 yılına kadar kümülatif harcama 0 TL, 2024 yılı için ise iz bedel olarak 3.000 TL yatırım bedeli ayrıldı.[37] İstasyonlar sırasıyla; Halkapınar, Vakıflar, Çamdibi, Altındağ ve Otogar olacaktır. Hattın 2027'de hizmete girmesi öngörülmektedir.[38]
Sonraki aşamada hattın önce Otogar'dan başlayarak ve Işıkkent, Aykusan, Bornova Sanayi 1 ve Bornova Sanayi 2 istasyonlarından geçerek Pınarbaşı'na, daha sonra Pınarbaşı'ndan itibaren Ambarlar Sitesi, Kavaklıdere 1, Kavaklıdere 2, Ulucak 1, Ulucak 2, Kemalpaşa, Kemalpaşa Belediye ve Kemalpaşa Üniversite istasyonları ile Kemalpaşa ilçe merkezine, Ulucak 1 istasyonundan ayrılarak dört istasyon ile Kemalpaşa OSB'ye kadar uzatılması planlanmaktadır. Otogar-Pınarbaşı arası 4,4 km ve 5 istasyon, Pınarbaşı-Kemalpaşa arası ise 23,7 km ve 13 istasyon olacaktır.[21][29][31] Hattın proje ihalesinin ilk aşaması 9 Ağustos 2021'de yapıldı.[39]
Hizmetler
Sistem haftanın her günü son istasyonlardan sabah 06.00'da kalkan ilk trenden gece 00.20'de kalkan son trene kadar 3 ila 7,5 dakika arayla hizmet vermektedir.[40] Cuma ve cumartesi günleri 00.40'ta ve 01.00 ile 05.00 arasında her saat başı ek seferler düzenlenmektedir.[40] Fahrettin Altay – Evka 3 arasında günlük yaklaşık 350.000 yolcu taşınmaktadır.[1] 2018'de taşınan yolcu sayısı 120 milyon olarak gerçekleşti.[2]
İzmir Metrosu, İzmirim Kart ile biniş yapılan diğer toplu taşıma sistemleriyle entegre durumdadır.[41] Yolcular bir kez ücret ödedikten sonra 90 dakika boyunca tüm toplu ulaşım araçlarına ücretsiz aktarma yapabilmektedir.[42] Ayrıca yolcular günün her saatinde bisikletleri ile trenlere binebilmektedir.[43] Tüm istasyonlarda ücretsiz Wi-Fi hizmeti sunulmaktadır.[44] Konak ve Üçyol istasyonlarında bebek bakım odaları bulunmaktadır.[45]
Trenler
M1 hattında çalışan bir tren
İzmir Metrosu 2000'de açıldığında 1996 model Adtranz marka sürücü kabinli (MD) 30 adet sürücü kabinsiz (M) 15 (3'lü vagon şeklinde çalıştırıldığında 15 tren seti, 5'li vagon şeklinde çalıştırıldığında 9 tren seti) toplam 45 vagonla hizmet veriliyordu.[46][47] İlki 2011'de Çin'den gelen 32 vagondan oluşan CSR marka 8 tren seti ile vagon sayısı 77'ye çıktı.[48] Ocak 2015'te teslim alınan 10 vagon ile birlikte CSR marka vagon sayısı sürücü kabinli (MD) 19 sürücü kabinsiz (M) 23 adet olarak 42'ye yükseldi. Toplam vagon sayısı ise 87 oldu[46][49] İlki 18 Kasım 2016'da sefere başlayan[50]CRRC marka 95 vagondan oluşan 19 tren setinin 55 vagonu Aralık 2016'dan Şubat 2017'ye kadar, kalan 40 adeti ise Mayıs 2017'ye kadar teslim edilerek vagon sayısı 182'ye ulaştı. İzmir metro trenlerinin filo numaralandırılması ise şu şekilde yapılmıştır:
Adtranz vagonlarının sürücü kabinli olanları (MD501 – MD530), sürücü kabinsiz olanları (M101 – M115) olacak şekilde toplam 45 vagon.
CSR vagonlarının sürücü kabinli olanları (MD531 – MD550), sürücü kabinsiz olanları (M116 – M139) olacak şekilde toplam 42 vagon.
CRRC vagonlarının (601 – 619) olacak şekilde toplam 95 vagon.[3][4][51]
İzmir Metrosu'nun tren setleri başlangıçta üç vagondan oluşurken bu sayı önce dörde sonra beşe çıkarıldı.[52] Trenler maksimum 80 km/sa hızla çalışmaktadır ve Halkapınar Bakım Tesisi'nde depolanmaktadır.[5] Narlıdere'de 140, Halkapınar'da 115 vagon kapasiteli depo inşa edilmesi planlanmaktadır.[53]
_-_The_Noun_Project.svg){kind=small}
