Türk adları

Türk adları, her toplumun olduğu gibi Türk toplumunun hayat tarzını, sosyal yapıyı ve düşünce yapısını yansıtır, toplumun aynası kabul edilir. Toplumların kendilerine özgü ad verme gelenekleri vardır. Eski Türklerde çocukların ergenlik çağına ulaşana kadar başardıkları bir işe göre isim verilirdi.

Ad koyma

Doğan bebeğe göbeği kesilirken bir göbek adı konulur. Asıl adı koyma işi yakın zamana kadar aile büyüklerinin iken günümüzde ebeveynlerin görevidir. Ad koyacak olan kişilerin duygu, düşünce, inanç, izlenim, birikim, özlem, umut ve beklentileri ile tarihten gelen gelenekler ad seçmede temel kaynaklardır.^[1]

İsim olarak tarihi kahramanlar isimleri (Bumin, İstemi, Bilge, Kültigin), kumandanlar, sanat, siyaset, spor, kültür alanındaki ünlü kişilerin isimleri kullanılır. Ebeveynlerin ölmüş anne-babası varsa bunların isimlerini çocuklarında yaşatmak amacı ile kullanılır. Küçük yaşta ölmüş çocukların isimleri yeni doğan kardeşlere verildiği de olur.^[1]

Bebeğin doğduğu gün veya ay isim üzerinde etkili olur. Ramazan ayında (Ramazan), Arefe günü (Arif, Arife), bayram günü doğanlar (Bayram), Hac zamanında (Hacı, Hacı Bayram) doğanlara uygun isimler verilir. Doğal çevreden pek çok isim kullanılır; Gül, Sümbül, Lale, Gümüş, Kaya, Nehir, Altın, Mercan, Deniz, Dağ, Gök, Meltem, Doruk gibi. Çocukları yaşamayan aileler; Dursun, Yaşar, Durmuş, Durdu isimlerini kullanır. Artık çocuk istemeyen aileler; Tamam, Yeter, Songül, Soner, Kifayet, Nihayet gibi isimleri tercih ederler. Bebek özlemi çekenler Murat, Muradiye, İstek, Dilek, erkek çocuk bekleyenler, doğan kızlarına Döndü, Döne isimlerini verir.^[1]

Kullanılan adlar üzerinde etkili unsurlardan biri de dindir. Allah'ın isimleri ve sıfatları abd (kul) ön eki ile, İslam peygamberi Muhammed’in isim ve sıfatları, Kur'an’da adı geçen diğer peygamberlerin, halifelerin, peygamberin akraba ve arkadaşlarının, evliyaların isimleri kişi adı yaygın olarak kullanılır.^[1]

En çok kullanılan 50 isim

Türkiyede yaşayan insanların en çok kullandığı isimler:^[2]

En çok kullanılan 50 erkek ismi: Mehmet, Mustafa, Ahmet, Ali, Hüseyin, Hasan, İbrahim, İsmail, Osman, Yusuf, Murat, Ömer, Ramazan, Halil, Süleyman, Abdullah, Mahmut, Recep, Salih, Fatih, Kadir, Emre, Mehmet Ali, Hakan, Adem, Kemal, Yaşar, Bekir, Musa, Metin, Bayram, Serkan, Orhan, Burak, Furkan, Gökhan, Yasin, Uğur, Yakup, Muhammed, Şükrü, Cemal, Enes, Yunus, Arif, Onur, Muhammet, Yılmaz, Şaban, Halil İbrahim.

En çok kullanılan 50 kadın ismi: Fatma, Ayşe, Emine, Hatice, Zeynep, Elif, Meryem, Selma, Şerife, Zehra, Sultan, Hanife, Merve, Havva, Zeliha, Esra, Fadime, Özlem, Hacer, Yasemin, Melek, Rabia, Hülya, Cemile, Sevim, Gülsüm, Leyla, Dilek, Büşra, Aysel, Songül, Kübra, Halime, Esma, Aynur, Hayriye, Kadriye, Tuğba, Sevgi, Rukiye, Havva, Sibel, Derya, Asiye, Filiz, Kezban, Ebru, Ayşegül, Döndü, Ayten.

Bazı isimler hem erkeklere hem de kadınlar da kullanılmaktadır.^[3] Bu isimlerden 36 tanesi şunlardır: Yaşar, Ayhan, Dursun, İsmet, Muzaffer, Ümit, Özgür, İlhan, Hikmet, Yüksel, Özcan, Fikret, Cihan, Şerif, Deniz, Servet, Yücel, Sefa, Hidayet, Sezer, Olcay, Saffet, Güngör, Durdu, Günay, Ömür, İlkay, Kamuran, Kudret, Satı, Şenel, Elvan, Seyhan, Zülfü, Muhterem, Güner.

İsimlerde değişim

1970-2010 yılları arasında en çok kullanılan 20 erkek adı.^[4]

Ad	1970-79	1980-89	1990-99	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Abdullah	17	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Adem	20	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Ahmet	3	4	3	3	4	4	5	5	6	6	5	5	5	4
Ali	4	5	6	8	8	7	7	8	9	10	10	13	11	12
Alperen	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	20	–
Arda	–	–	–	–	–	–	–	–	5	1	2	2	2	5
Ayhan	18	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Baran	–	–	–	–	–	–	–	–	16	–	–	–	–	–
Batuhan	–	–	–	17	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Berat	–	–	–	–	–	–	–	–	20	20	11	10	8	6
Burak	–	–	12	12	16	18	18	19	–	19	16	16	–	–
Caner	–	–	–	–	–	–	–	18	–	–	–	–	–	–
Efe	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	15	9	16	20
Emirhan	–	–	–	–	13	11	11	12	2	5	6	6	10	13
Emrah	–	15	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Emre	–	–	4	5	5	6	6	6	11	15	17	19	–	–
Enes	–	–	17	13	11	10	8	7	8	7	7	8	6	8
Eren	–	–	–	–	12	15	15	9	14	14	18	12	13	16
Fatih	–	6	16	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Furkan	–	–	5	6	6	5	3	4	7	8	9	11	9	10
Gökhan	–	10	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Hakan	–	16	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Halil	16	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Hasan	7	9	14	15	15	14	14	15	17	17	19	20	–	–
Hüseyin	5	8	10	10	10	12	12	13	15	13	13	15	15	17
İbrahim	9	7	7	7	7	9	10	11	12	11	14	17	17	15
İsmail	8	11	18	18	19	20	–	–	–	–	–	–	–	–
Kerem	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	18	–
Mehmet	1	1	1	1	1	1	2	2	3	3	3	4	4	3
Mert	–	–	–	14	17	17	16	17	19	18	–	–	–	14
Metin	12	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Muhammed	–	–	19	–	–	–	20	16	10	9	8	7	7	7
Murat	6	3	8	11	14	16	19	–	–	–	–	–	–	–
Mustafa	2	2	2	2	2	3	4	3	4	4	4	3	3	2
Oğuzhan	–	–	20	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Ömer	13	13	9	9	9	8	9	10	13	12	12	14	12	11
Onur	–	–	11	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Osman	11	18	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Ramazan	10	12	15	16	18	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Samet	–	–	–	–	–	–	–	–	–	16	–	–	–	–
Serhat	–	–	–	–	–	19	–	–	–	–	–	–	–	–
Serkan	–	14	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Süleyman	15	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Umut	–	–	–	–	–	13	13	20	–	–	–	–	–	18
Yaşar	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Yiğit	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	14	9
Yunus Emre	–	–	–	–	–	–	17	14	18	–	20	18	19	19
Yusuf	14	17	13	14	3	2	1	1	1	2	1	1	1	1

Tablo incelendiğinde şu yorumlar çıkarılabilir: Mehmet, Ahmet, Mustafa, Hüseyin, Yusuf, İbrahim, Ömer ve Ali her zaman ilk 20 isim içerisindedir. Bu isimlerden 3'ü Muhammed'e ait olmak üzere (Mehmet, Ahmet, Mustafa), 5'i peygamber ismi (İbrahim, Yusuf), 2'si halife (Ömer, Ali), 1 isim ise ehl-i beyttendir (Hüseyin). İsimlerin ortak özelliği dini nitelikli oluşudur.

Tabloda 1980-89 arasında bulunan bazı isimler (Adem, Abdullah, Emrah, Gökhan, Serkan, Hakan) daha sonra ilk 20'ye girememiştir. Alperen ilk kez 2009'da listeye girmiştir. Arda ismi 2005'e kadar tabloda yokken, 2005'ten sonra ilk 5 arasına girmiştir.

1970-2010 yılları arasında en çok kullanılan 20 kadın adı:

Ad	1970-79	1980-89	1990-99	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Aleyna	–	–	–	15	16	16	15	14	14	–	–	–	–	–
Aynur	7	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Aysel	8	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Ayşe	2	2	8	7	8	7	10	9	13	14	17	16	–	16
Ayten	18	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Azra	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	10
Berfin	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	18	–
Betül	–	–	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Beyza	–	–	–	16	14	15	13	15	18	20	–	–	–	–
Büşra	–	–	3	5	6	9	14	20	3	4	8	6	10	14
Ceren	–	–	–	–	–	–	19	18	20	13	19	–	–	–
Çiğdem	–	18	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Derya	–	14	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Dilara	–	–	–	–	17	11	–	–	–	–	–	–	–	–
Ebru	–	–	15	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Ecrin	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	8	3	4
Ela	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	19	–
Elif	–	7	5	4	3	2	3	2	2	1	2	2	2	2
Emine	3	3	9	9	10	8	9	11	12	16	20	–	–	–
Esra	–	9	6	6	5	6	7	7	15	–	–	–	–	–
Eylül	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	15	7	8
Fadime	12	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Fatma	1	1	2	3	4	5	6	6	7	9	9	9	11	13
Filiz	13	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–		–
Gamze	–	–	11	14	18	–	–	–	–	–	–	–		–
Gizem	–	–	13	17	20	20	–	–	–	–	–	–		–
Hacer	14	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Hanife	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Hatice	4	4	10	10	12	12	12	10	11	12	12	12	18	18
Hilal	–	–	17	–	–	–	–	–	–	–	–	–		–
Hiranur	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	19
Hülya	5	16	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
İlayda	–	–	–	–	–	18	16	19	–	17	–	–	–	–
İrem	–	–	–	11	7	4	4	4	5	3	3	4	5	6
Kübra	–	–	7	8	13	17	17	–	–	–	–	–	–	–
Leyla	11	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Medine	–	–	–	–	–	–	–	–	–	8	7	10	16	17
Melek	–	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	20	–
Melike	–	–	–	18	9	14	18	17	16	–	–	–	13	–
Melisa	–	–	–	–	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Merve	–	11	1	2	2	3	5	5	4	5	5	5	8	11
Meryem	9	13	–	–	–	–	–	–	17	15	16	17	–	15
Nehir	–	–	–	–	–	–	–	–	–	18	18	–	–	9
Nisa	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	12
Nisanur	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	15	7	6	5
Nuray	20	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Nurcan	–	15	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Özlem	–	6	12	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Pınar	–	16	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Rabia	–	–	16	12	11	13	8	8	10	11	11	13	14	–
Seda	–	18	17	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Selma	16	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Semra	–	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Sevim	10	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Sıla	–	–	–	–	–	–	2	3	8	6	6	–	–	–
Sibel	–	12	19	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Songül	15	14	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Sude	–	–	–	–	–	–	20	13	–	–	–	–	–	–
Sudenaz	–	–	–	–	–	–	–	–	19	–	14	19	12	–
Sultan	17	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Sümeyye	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	20	17	–
Şevval	–	–	–	–	–	–	–	–	–	19	13	–	–	–
Tuana	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	15	20
Tuğba	–	10	14	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Yağmur	–	–	–	–	–	19		16	6	7	4	3	4	3
Yaren	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	14	–
Yasemin	–	9	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–
Zehra	–	–	–	13	15	10	11	12	9	10	10	11	9	7
Zeynep	6	5	4	1	1	1	1	1	1	2	1	1	1	1

2015

2015 yılında doğan erkeklere en çok verilen isimler şunlardır:^[5] Yusuf, Eymen, Mustafa, Ömer, Berat.

2015 yılında doğan kızlara en çok verilen isimler şunlardır: Zeynep, Elif, Hiranur, Miray, Ecrin.

Kaynakça

1. ^ UCA, Alaattin. "Türk Toplumunda Ad Verme Geleneği". Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
2. "NÜFUS KÜTÜKLERİNE KAYITLI EN ÇOK KULLANILAN 50 KADIN VE ERKEK ADI" (PDF). nvi.gov.tr. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. 
3. "Türkiye'de en çok kullanılan isimler". haber7.com. 1 Ocak 2012. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. 
4. CALP, Yrd. Doç. Dr. Mehrali (2014). "BULGULAR VE YORUM" (PDF). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. turkiyatjournal.com. 4 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. 
5. "Türkiye'de bebeklere en çok verilen isimler". trthaber.com. 8 Ekim 2016. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.