PROFILBARU.COM

Roc, Rokh, Rukh, Ruh, Orta Doğu'nun popüler mitolojisinde yer alan dev boyutlardaki mitolojik efsanevi bir yırtıcı kuştur. Arap coğrafyalarında ve doğa tarihinde yer alan Roc kuşu, Arap masallarında ve denizcilerin folklorunda popüler hale gelmiştir.Binbir Gece Masalları'nda sık sık geçer. Denizci Sinbad'ın ikinci ve beşinci seyahatlerinde ortaya çıkar. Alaaddin'in Sihirli Lambası'nın bazı versiyonlarında Roc kuşunun yumurtası cinlerin efendisi olarak geçer (Bazen burada yumurtanın güneşi sembolize ettiği önerilir). İbn Battuta, Çin Denizleri üzerinde havada süzülen bir dağdan söz eder. Binbir Gece Masallarının çoğu Türkçe çevirisinde Anka ile karıştırılır ve öyle anılır (Bazı çevirilerde orijinal isim korunur.). Oysa Anka'dan farklı özelliklere sahiptir. Yeniden doğan Anka güneş ve ateşle bağlantılı olup herhangi bir boyutta olabilir. Rokh'un tek önemli özelliği devasa boyutu olup, bulutlar gibi güneşi gölgeleyebilecek kudur uzun kanatları ve av olarak filleri ve dev yılanları yakalayabilen ve iri kayalar fırlatabilen dev pençeleridir (İngilizce de İsmi bazen Rock (Kaya) olarak anılırken ismini bu kaya fırlatma özelliğinden aldığı esprisi yapılır.).

Etimoloji

İngilizce form roc, Antoine Galland'ın Fransızcası Arapça ruḵḵ (Arapça : الرُخّ, latinize edilmiş : ar-ruḫḫ ) ve Farsça ruḵ (Dari telaffuzu: [/rux/] ) kaynaklıdır. Arapça ve Farsça olmak üzere her iki dilde de kelime Arap harfleriyle رخ' olarak yazılır. Yaygın romanizasyonlar, Arapça biçim olan ruḵ ve Fars formu için rokh,rukh veya ruḵḵdur .

Doğu Kökenleri

Sanat tarihçisi Rudolf Wittkower'a göre, roc fikrinin kökenleri, Hint güneş kuşu Garuda ile kitonik yılan Nāga arasındaki mücadelenin hikâyesine dayanmaktadır. Bir timsahla savaşan bir fili götüren Garuda miti iki Sanskrit destanında, Mahabharata (I.1353) ve Ramayana'da ( III.39) görülür.

Batı'da yayılması

Tudela'lı Haham Benjamin, gemi kazası geçiren denizcilerin kendilerini öküz derilerine sarınarak ve grifonların onları sığırmış gibi götürmelerine izin vererek ıssız bir adadan kaçtıkları kayayı anımsatan bir hikâye anlatmıştır.

13. yüzyılda, Marco Polo (Atenborough'da aktarıldığı gibi (1961: 32))

Tüm dünya için şekli bir kartala benziyordu, ama gerçekten de çok büyüktü; tüyleri on iki adım uzunluğunda ve orantılı olarak kalındı. Ve o kadar güçlüdür ki, pençeleriyle bir fili yakalar ve onu havaya kaldırır ve onu paramparça edecek şekilde düşürür; onu bu şekilde öldürdükten sonra, kuş üzerine çullanır ve boş zamanlarında onu yer.

Polo, Roc'un "güney bölgelerinden" Madagaskar'a uçtuğunu ve Büyük Han'ın adaya bir tüyle (muhtemelen bir Raphia yaprağı) dönen haberciler gönderdiğini iddia etti.Kuşu grifondan açıkça ayırır.

Binbir Gece Masalları'nda Rukh, Sinbad'ın ikinci yolculuğu sırasında tropik bir adada belirir.Polo'nun hesabından dolayı,diğerleri adayı diğer dev kuşlar hakkındaki hikâyelerin yeri haline gelen Madagaskar olarak tanımladı.Kuşkusuz, Ferdinand Magellan'ın arkadaşlarından biri olan ve dünyayı çevreleyen yolculuğun işlemeli bir anlatımını yazan veya yazdıran Antonio Pigafetta'ya ilham veren, Polo'nun tanımıydı : Pigafetta'nın hesabına göre Rukh Kuşu'nun anayurdu Çin denizleri olmalıdır.Bu tür açıklamalar, Stradanus c. 1590 veya 1594'te Theodor de Bry, bir filin Rukh'un pençelerinde taşındığını veya Denizci Sinbad'ın beşinci yolculuğunda anlatıldığı gibi, Rukh'un dev yumurtasının yok edilmesinin intikamını almak için iki gemiyi de yok ettiği anlatımında gösterilmektedir.Ulisse Aldrovandi'nin Ornithologia'sında ( 1599), pençelerinde biraz domuz benzeri bir fil bulunan bir Rukh Kuşu'nun gravürünü içeriyordu, ancak 17. yüzyılın rasyonel dünyasında, Rukh'a daha eleştirel bir gözle bakılıyordu. Modern çağda Roc, diğer birçok mitolojik ve folklorik yaratık gibi, Dungeons and Dragons gibi bazı fantazi rol yapma oyunlarının canavarlarına girmiştir .

Bilimsel Kayıtlar

19. yüzyılın bilimsel kültürü, roc mitinin kökeninin, kartalın yeni doğmuş bir kuzuyu alıp götürebilen, sıklıkla tanık olunan gücünün süslemelerinde yatabileceğini öne sürerek, mitin kökenleri için bazı "bilimsel" rasyonalizasyonlar getirmiştir. 1863'te Bianconi Roc'un bir yırtıcı kuş olduğunu ileri sürdü (Hawkins ve Goodman, 2003: 1031). Son zamanlarda Madagaskar'da tanımlanan dev bir subfosil kartal olan Madagaskar taçlı kartalı, aslında bir zamanlar megafaunası dev lemurları ve cüce suaygırlarını içeren adanın en iyi kuş yırtıcılarından biri olarak gösterildi. Efsanenin bir başka olası kaynağı, soyu tükenmiş başka bir Madagaskar kuşunun, devasa Aepyornis fil kuşunun, 16. yüzyılda nesli tükenmek üzere avlanan, üç metre boyunda ve uçamayan yumurtalarının anlatılmasıdır . Étienne de Flacourt'un 1658'de yazdığı gibi, en azından folklorik bellekte fil kuşu görüldüğü bildirildi. Canlı ya da fosilleşmiş yumurtası, 1420 gibi erken bir tarihte, Ümit Burnu'na giden denizcilerin 1456 Fra Mauro dünya haritasındaki bir başlığa göre roc, roc'un "bir fili veya başka herhangi bir büyük hayvanı götürdüğünü" söylüyor. 1830 ile 1840 yılları arasında Madagaskar'daki Avrupalı gezginler dev yumurtalar ve yumurta kabukları gördüler. İngiliz gözlemciler, Yeni Zelanda'daki moa'yı bildikleri için hesaplarına inanmaya daha istekliydiler . 1851'de Fransız Bilimler Akademisi üç yumurta aldı. Onlar ve daha sonraki fosiller, görünüşe göre 19. yüzyıl Avrupalılarına Aepyornis'in Roc olduğunu doğrulamıştır, ancak gerçek kuş, roc'un söylendiği gibi bir kartala benzememektedir.

Başka bir rasyonalize edici teori, Roclar'ın varlığının, uçamaması ve alışılmadık görünümü nedeniyle muhtemelen çok daha büyük bir türün civciviyle karıştırılan Afrika devekuşu görünümünden varsayıldığıdır . Öte yandan, bir Orta Çağ Kuzey Avrupalı ya da Hint gezgin, devekuşlarıyla ilgili hikâyelerle karşılaşsaydı, onları pekala tanımayabilirdi.

Polo'nun 1298'deki rukh hesabına ek olarak, Chou Ch'ű-fei (周去非, Zhōu Qùfēi), 1178 tarihli Lingwai Daida adlı kitabında, tüylerini su rezervuarı olarak kullanacak kadar büyük kuşların bulunduğu Afrika açıklarında büyük bir adadan bahsedilir.Rafya palmiyesinin yaprakları,Roc'un tüyleri kisvesi altında Kubilay Han'a getirilmiş olabilir .

Bazı yeni akademisyenler efsanevi Roc'u Yeni Zelanda'nın 1,4 metre uzunluğunda ve 3 metre kanat açıklığına sahip olan Haast kartalı ile karşılaştırmıştır.15. yüzyılda nesli tükenmiş, ancak muhtemelen Te Hokioi veya Te Hakawai'nin Māori efsanesine ilham vermiştir. Bunun, (efsanenin bazı versiyonlarında) insanları yemeye götürmek için ara sıra Dünya'ya inen, ancak genellikle görünmeyen bulutlarda yaşayan renkli, devasa bir kuş olduğu söyleniyordu. Sadece adını aldığı çığlığı duyulabiliyordu. Gerçekten de Hokioi gerçek hayvanlardan ilham alan bileşik bir efsanevi canavar gibi görünüyor, tıpkı Roc'un göründüğü gibi. 1980'lerde, küçük gece kuşları olan erkek Coenocorypha çulluklarının çiftleşme uçuşları sırasında kuyruklarıyla beklenmedik derecede yüksek bir kükreme sesi çıkardıkları bulundu Hokioi'nin sözde rengi bilinen herhangi bir kuşla eşleşmez ve genellikle bir yırtıcı kuş için son derece sıra dışı olur. Bu nedenle, hokioi'nin keskin nişancıların ürkütücü "davulu" olması muhtemel göründüğü gibi, ataların hala canlı hafızalarından bildikleri dev kartallar hakkındaki hikâyeleriyle açıklanıyor.

Dini Gelenekler

Michael Drayton

16. yüzyıl boyunca roc'un varlığı Avrupalılar tarafından kabul edilebilirdi. 1604'te Michael Drayton, Rukhların Nuh'un gemisine götürüldüğünü tasavvur etti :

Kocaman Rucke'den küçük çit kuşu'na kadar insanların şimdiye kadar bildiği tüm tüylü şeyler ;
Ormandan, Tarlalardan, Nehirlerden ve Pons'tan,
Ağları olan veya çatal ayaklı olanların hepsi;
Gemiye dost olarak geldi,
Birkaç türünün adı söylenemeyecek kadar uzundu

Etiyopya

Rukh ayrıca Etiyopya kutsal kitabı Kebra Negast'ta, büyük kralın Süleyman Mabedi'ni tamamlamasını sağlayan kutsanmış tahta parçasını Süleyman'a teslim etmekten sorumlu hizmetkar olarak tanımlanır. Bu tahta parçasının da Saba Kraliçesi'nin ayağını keçi ayağından insan ayağına çevirdiği söyleniyor. Rukh'un getirdiği tahta parçası bu nedenle Tapınakta onurlu bir yer aldı ve gümüş yüzüklerle süslendi. Geleneğe göre, bu gümüş yüzükler Yahuda İskariyot'a İsa'ya ihanet etmesi karşılığında verilmişti ; tahta parçası İsa'nın çarmıhı oldu.