Naukan Yupikçesi (İngilizce Naukan Yupik[1]), Rusya'ya bağlı Çukçi Özerk Okrugunda Naukan (посёлок Наукан) ile Dejnyov (посёлок Дежнёв) adlı iki köyde Naukan Yupikleri (нывуӄаӷмит) tarafından konuşulan ve soyu tükenme tehlikesi altında olan Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili.
Konuşanları 2005 rakamlarına göre 50[1] kişiyi geçmez.
Eskimo dilleri içindeki yeri
Dilcilik açısından Sibirya Yupikçesi ile Alaska Yupikçesi arasında bir dildir.
Tarih
Naukan Yupikçesi üzerine ilk kayıt 1732 yılında tek bir kelime olarak yapılmıştır. Sonraki kayıt 1791 yılında elyazması olarak Michael Robeck tarafından yapılan ve 1811 yılında Sankt-Peterburg'da Wörterbuch der Olennüi und Aiwanskije Tschuktschi adıyla yayımlanan çalışmada 277 kelime kaydedilmiştir.
Robeck'in Almanca - Çukçice - Naukan Yupikçesi sıralamasıyla verdiği listeden örnekler (Çukçice çıkartılarak) şöyledir:
| Almanca
|
1791 Robeck imlâsıyla
|
Günümüz imlâsıyla
|
Anlamı
|
| Gott
|
Aghat
|
aghat
|
Tanrı (aslında: ilâçlar)
|
| Vater
|
Ataka
|
ataka
|
Baba (aslında: benim babam)
|
| Mutter
|
Anak
|
aana(q)
|
Anne
|
| Sohn
|
Rineka
|
ighneqa
|
Oğul (aslında: benim oğlum)
|
| Tochter
|
Pannika
|
panika
|
Kız (aslında: benim kızım)
|
| Bruder
|
Anechluklik
|
anellgute(q)
|
Erkek kardeş (aslında: kardeş)
|
| Mann
|
Uika
|
uika
|
Koca (aslında: benim kocam)
|
| Weib
|
Nulliak
|
nuliaq
|
Karı (aslında: benim karım)
|
| Mädchen
|
Nubiachtschak
|
neviaghsaq
|
Kız (genç)
|
| Junge
|
Nuchälpäak
|
nukalpiaq
|
Delikanlı (genç)
|
Dil üzerine en sonki çalışma Alaska'da yapılmıştır. Elizaveta Dobrieva ile Evgeniy V. Golovka tarafından hazırlanan ve Steven A. Jacobson ile Michael E. Krauss editörlüğünde Alaska Yerli Dil Merkezince Fairbanks'ta yayımlanan Naukan Eskimo Dictionary adlı sözlük dilin şu ana kadar yayımlanabilmiş en geniş malzemesidir.
Örnekler
- pikna / пикньа yukarıda
- pikute- / пикуты- benzer olmak
- yuk insan
- anguyak düşman; yabancı; Rus
- igurgiq karabatak
- nanuq kutup ayısı
- ayveq mors
- neghhsaq fok
- ulagaq kutup tilkisi
- quyngiq evcil ren geyiği
- tuntu yabani ren geyiği
- peyuggtemke hayvan sürüsü
- epeqaq yosun
- equt söğüt (ren geyiklerince yenilir)
- qamawk ren geyiği ya da köpek koşulan kızak
- atekuk parka
- qulliik pantolon
- kamgek (ikil) kamget (çoğul); bot, ayakkabı
- nasaghaq, nasaq başlık
- ayggaq eldiven
- ayepghhaataq kolçak
- sikuq iğne
- eknitaq lamba
- qulumsi kazan
- ngughun, ipute kürek
- eknitet kibrit kutusu
- awk kan
- aningoq apse, sivilce
- penagun eğe
- mesiiq eritme yağ
- suuqaq balina kemiği
Dipnotlar
Kaynakça
