Kurucu Meclis Üyeleri Komitesi veya Komuç (Rusçası: Комитет членов Учредительного собрания (Комуч)), Ekim Devrimi ile Bolşeviklerin iktidarı almasının ardından Bolşevik iktidarını tanımadığı için kapatılan Kurucu Meclis vekillerinin Bolşeviklere karşı başlatılan Rus İç Savaşı sırasında Samara kentinde 8 Haziran 1918 günü oluşturdukları iktidar organı.
Arka plan
Rusya'da Çarlık rejiminin yıkıldığı 1917 Şubat Devrimi ile beraber halkın talepleri arasında hep yer alan Kurucu Meclis seçimleri sürekli ertelenmişti. İkili iktidar döneminde Geçici Hükûmet özellikle Sovyetler tarafından yükseltilen bu istekleri kendi iktidarına karşı tehdit olarak algılamıştı. Temmuz Günlerinden sonra iktidarını sağlamlaştıran Geçici Hükûmet, Kornilov Olayından sonra iyice halkın desteğini kaybetmiş ve Ekim Devrimi ile birlikte Bolşevikler tarafından devrilmişti. İktidara gelen Bolşevikler Kurucu Meclis seçimlerinin yapılmasını sağlamış ve toplanmasına izin vermiştir. Ancak özellikle Bolşevik karşıtı SR'ların çoğunlukta olduğu Meclis, Bolşeviklerin yönetimde ve çoğunlukta olduğu Sovyet iktidarını tanımayı reddedince Bolşevikler tarafından zorla kapatılacaktır.
Bolşeviklerin iktidarı almasına karşı monarşi yanlılarının ağırlıklı olarak oluşturduğu Beyaz HareketRus İç Savaşını başlatacak ve bu sırada da kapatılan Kurucu Meclis'in SR üyeleri Bolşevik hakimiyetindeki topraklardan uzaklaşacaklardır. Samara bölgesinde bulunan Çekoslovak Lejyonunun buradaki Bolşevik iktidarı devirmesinden sonra SR vekiller 8 Haziran 1918 tarihinde Samara'da Komuç'un kuruluşunu ilan ederler. Buna göre Bolşevik iktidarını tanımayan Komuç, zorla kapatılan Kurucu Meclis'in otoritesiyle kurulduğunu ve dolayısıyla tüm Rusya'da iktidar olduğu iddiasıyla hareket eder.
Bileşenleri
Komuç, özellikle Beyaz Ordu hakimiyetindeki bölgelerde kurulmuştur. İlk başta beş SR Kurucu Meclis üyesince kurulmuştur:
K.Volsky (Başkan)
Ivan Brushvit
Prokopiy Klimushkin
Boris Fortunatov
Ivan Nesterov
Komuç'un yayınladığı ilk bildiride iki üyenin daha ismi geçmektedir.[1] Bunlar:
N. Shmelev
V. Abramov'dur.
Komuç, Samara'ya gelen ve çoğunluğu SR üyesi olan Kurucu Meclis vekillerinin sayısının artmasıyla büyüyerek Eylül ayına gelindiğinde 96 üyeye sahip olacaktır.
Faaliyetleri
Komuç Yürütme Organı başkanı Yevgeny Rogovsky'dir. Bölgedeki Bolşevik iktidarını Çekoslovak Lejyonu sayesinde deviren Komuç demokratik hakları iade eden açıklamalarla faaliyetlerine başlar. Buna göre 8 saatlik iş günü yeniden tesis edilir, işçi ve köylü toplantılarına, fabrika komitelerine ve sendikalara izin verilir. Ancak bu faaliyetlerinin yanı sıra Komuç, Sovyet kararlarının tersine olarak aldığı kararlarla fabrikaları ve bankaları yeniden eski sahiplerine iade eder, patron örgütlerine izin verir ve özel girişime izin verir. Sovyetlerin aldığı toprakların halka dağıtılması kararını da reddeden Komuç yoksul köylüler tarafından el konan toprakları sahiplerine iade eder. Ayrıca büyük toprak sahiplerinin korunması için askerî birlikler oluşturulup yoksul köylülere karşı saldırılarda bulunulur ve Beyaz Ordu için zorla askere alım işlemi yapılır.
Etkisi
İktidarını ilan ettiği bölgede özellikle yabancı ülkelerin doğrudan askeri desteğini arkasına alan Komuç, sanayi bölgeleri dışında Kızılordu ve Bolşeviklerin yeterince güçlü olmamalarının da etkisiyle hakimiyet alanını genişletir. Samara, Simbirsk, Kazan, Ufa ve Saratov Haziran ila Ağustos 1918 aylarında Komuç yönetimine geçer. Ancak özellikle işçi ve yoksul köylülüğe karşı uyguladığı politikalar Komuç'a karşı halkın yoğun tepki görmesine yol açar. Halk Komuç ve ona bağlı silahlı birliklere karşı direnişe geçmeye başlar. Bu sırada güçlenen Kızılordu da ilerlemektedir.
Sonu
Komuç, Ufa'da 8-23 Eylül 1918 tarihleri arasında yapılan Geçici Sibirya Hükûmeti Konferansına katılır. Çeşitli bölgelerden gelen 170 delegeyle temsil edilir. Komuç bu toplantı sürerken Kazan ve Simbirsk'de iktidarı Bolşeviklere kaybeder. Konferansın sonunda kısa ömürlü Tüm Rusya Geçici Hükûmeti ortaya çıkacaktır.[2]
Ancak Amiral Aleksandr Kolçak'ın darbesinden sonra diğer kurumlar gibi Komuç da Kasım 1918'de tasfiye edilir.
Değerlendirme
Beyaz Ordu bileşenleriyle arasında ortak tek bir yan Bolşevik karşıtlığı olduğu için bir süre bu kurumdaki SR siyasi hattına tahammül edilmiş daha sonra kurum tasfiye edilmiştir. Kurum iktidar olduğu dönemde halk için sahip çıkılacak hiçbir yenilik getirmemiş tersine Şubat Devrimi ile kazanılan çoğu hakkı gasp etmiştir. Bu yüzden halk desteği de olmayan kurum kolaylıkla tasfiye edilmiştir. Tasfiyede SR siyasi hattının da belirsizliğinin payı büyüktür. Viktor Chernov önderliğindeki SR'lar Bolşevik karşıtı olmalarına rağmen Beyaz Ordu içerisindeki monarşi yanlıları tarafından aşırı sol bulunarak desteklenmemiştir. SR'lar ise Kızılordu veya Beyaz Ordu arasındaki Rus İç Savaşında üçüncü bir taraf olmak isteseler de olamamışlar ve ortadan kaldırılmışlardır. Parti içerisinden ayrılan Sol SR'lar Ekim Devrimi sürecinde Bolşeviklerle ittifak yapsa da Brest Litovsk Antlaşmasının imzalanmasından sonra yollarını ayıracaklar ve Bolşeviklere karşı başarısız bir darbe girişiminde bulunacaklardır.
Kaynakça
^Ronald Kowalski, The Russian Revolution 1917-1921, s.116
^Evan Mawdsley, The Russian Civil War, Edinburgh 2008, Birlinn s.143-8
