John Cooke

John Cooke (1608 - 16 Ekim 1660) İngiliz İç Savaşının ardından kurulan İngiltere Topluluğu'nun ilk başsavcısıdır. Devrik kral I. Charles'ın davasını yürütmüştür. Monarşinin restorasyonundan sonra tutuklanır. Yargılanır, kralın idamına dahil olmaktan suçlu bulunur. 16 Ekim 1660 günü Charing Cross'da asılır, çekilir ve dörde parçalanır. Tarihteki ilk savaş suçları mahkemesi olarak kabul edilebilecek mahkemenin önemli isimlerindendir.

Hayatı

Leicestershirelı çiftçi bir ailenin Isaac ve Elizabeth'in çocuğu olarak dünyaya gelir. 18 Eylül 1608 günü vaftiz edildiği bilinmektedir.Oxford'daki Wadham Kolejini bitirir. Hukuk eğitimi alır. Gençlik döneminde kıta Avrupasına gittiği bilinmektedir. Özellikle kilise ve devlet ilişkilerini incelemiş, Roma'da gördüğü ihtişam ve yolsuzluk konusunda çarpıcı açıklamalarda bulunmuştur. İngiltere'ye döndüğünde hukuk alanında yaptığı yeniliklerle dikkat çekmiş, ünlü bir hukuk adamı haline gelmiştir.

Ünlü hukuk adamının biyografisini yazan Geoffrey Robertson 2005 yılında yazdığı kitapta^[1] Cooke'un orijinal ve ilerici bir hukukçu olduğunu yazar. Buna göre John Lilburne davasında sanığın susma hakkını garanti altına almış, benzer çok sayıda reformun ilk uygulamasını başlatmıştır. Borç yüzünden hapse atılmaya karşı mücadele etmiş, duruşmalarda kullanılan eski Latince terimlerin kaldırılmasını istemiş, idam cezasının hesapsızca verilmesini eleştirmiştir. Monarşi karşıtı olmasa da İngiliz İç Savaşı sonrasında kral I. Charles'ın uzlaşmaz tutumu nedeniyle bu konuma zorlanmıştır. I. Charles'in mahkemesi sırasında başsavcı olarak görev yapmış, Charles onun tarafından yapılan ithamları mahkemeyi tanımadığı gerekçesiyle yanıtlamamıştır. Daha önce çok sayıda kral devrilmiş ancak hiçbirisi yargılanmamıştır. Bu ilk görev 20 Ocak 1649 günkü duruşmayla başlar. Kral mahkemenin bir kralı yargılama yetkisi olmamasından hareketle mahkemenin otoritesini tanımayı reddeder.^[2]

Yargılanması ve idamı

Oliver Cromwell döneminde İrlanda Başyargıcı olarak görev yapmış, davaların uzamasına engel olarak genellikle toprak ağalarının aleyhine olacak şekilde kararlara imza atmıştır.^[3] II. Charles'ın tahta çıkmasıyla beraber başlayan Resorasyon döneminde krlaın mahkemesinde yer aldığı için tutuklanmıştır.^[4] Mahkemesi sırasında kurumlara ve görevlere vurgu yapan mahkeme sırasındaki davranışından geri adım atmayarak durumunu savunur. İsnat edildiği gibi vatana ihanet içinde olmadığını savunur. Çok kişinin sorumluluktan kaçtığı bir durumda görev almaktan imtina etmediği gibi yeni rejimle de uzlaşıp canını kurtarma kaygısında da olmaz. Suçlu bulunur ve cezası infaz edilir. Vatan hainlerine verilen ceza gereği asıldıktan sonra çekilir ve dörde parçalanır. Ölmeden önce eşine şu satırları yazmıştır:

“	Kamu yararı için savaştık ve halkımız eğer özgürlükten ziyade kulluğu sevmemiş olsaydı onların ızdıraplarına son verecek olan mutluluk ve refah ortamını sağlamış olacaktık.[3]	„
—John Cooke

Ailesi

Cooke'un kızı Freelove Cooke 13 Haziran 1674 günü Surrey'de altın işleme ustası John Gunthorpe ile evlenir. Babası Londra'da han işletmecisi olan John eşiyle beraber 1677 yılından önce Küçük Antiller'deki Antigua adasına göçer. Aile içi vasiyetnamelerden öğrenilen bilgiler üzerine 9 Eylül 1693 gününden önce her ikisi de ölmüştür. John ve Freelove ikilisinin üç oğlundan ancak bir tanesi hakkında bilgi vardır. John Gunthorpe Junior 1740 yılında yine Antigua'da ölmüştür. Gazeteci, tarihçi William Cooke Taylor (1800-1849) aile seceresini John Cooke'a dayandırmıştır.

Kaynakça

1. Robertson, Geoffrey (2005), The Tyrannicide Brief: The story of the man who sent Charles I to the scaffold, Chatto & Windus/Vintage ISBN 978-0-09-945919-4
2. Başsavcı kralın yüzüne isnat edilen suçu okurken onu fiilen durdurmak istediği ancak başarısız olduğu iddia edilir.
3. ^ İlgili 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian makalesi (İngilizce) 30 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
4. Indemnity and Oblivion Act adı verilen yasa kapsamında 1642-1660 yılları arasında monarşiye karşı işlenen suçlar af kapsamına alınmıştır. Bu af kralın bizzat ölümünden sorumlu olanları kapsamamaktadır