Għar Dalam ("Dalam Mağarası" (on beşinci yüzyıldan kalma bir soyadı), Maltaca telaffuz: [aːr 'dalam]),[A]Malta'nın Birżebbuġa kasabasının dış mahallelerinde bulunan 144 metre uzunluğunda bir freatik tüp ve mağara[1] veya çıkmaz sokaktır. Mağara, Son Buzul Maksimum'un sonunda Malta'da mahsur kalan ve daha sonra soyu tükenmiş hayvanlars sit kemik kalıntıları içermektedir. Adını Malta tarihöncesindeki Għar Dalam döneminden almıştır ve Malta'nın en önemli ulusal anıtlarından biri olarak görülmektedir.[2] Stentinello'da bulunana benzer çanak çömlekler Għar Dalam'da da bulunmuştur, ancak bu buluntularda pul süslemeleri gibi ayrıntılar görülmez.[3]
Mağarada bulunan cüce fil, su aygırı, dev kuğu, geyik ve ayı gibi hayvanlara ait kemikler farklı dönemlere tarihlendirilmektedir; su aygırlarının yaklaşık 10.000 yıl önce soyu tükenmişken, geyik türleri çok daha sonra, yaklaşık 4000 yıl önce Kalkolitik Çağ'da yok olmuştur.[4] Ayrıca, mağara, yaklaşık 7400 yıl önce Malta'da insan yerleşiminin en eski kanıtlarının keşfedildiği yerdir.
Mağara ilk olarak 1865 yılında İtalyanpaleontolog Arturo Issel tarafından yapılan kazılarla Neolitik kalıntılara ulaşmak için araştırılmıştır.[1][5] 1892 yılında John H. Cooke tarafından bir kazı yapılmıştır. Bu kazılarda ortaya çıkarılan malzemenin büyük kısmı Malta'da saklanırken, eserlerden oluşan bir koleksiyon British Museum'a gönderildi.[1] Buluntuları inceleyen Forsyth Major 1902 yılında elde ettiği bulgulara dayanarak yeni bir cüce su aygırı türü olan Hippopotamus melitensis'i tanımlamıştır.
Mağara, 1925 Eski Eserler Listesi'ne dahil edildi,[6] ancak Mart 1933'e kadar halka açılmadı.[7] Bölgede o zamanki Doğa Tarihi Küratörü Joseph Baldacchino tarafından bir müze kuruldu. 1935'te küratör olarak atanmasından sonraki bir yıl içinde, Baldacchino, Għar Dalam hakkında, mağaranın ana kazılarını ve araştırmalarını vurgulayan bir kitapçık yayınladı.[7] Müze yavaş yavaş genişledi, eski örneklerin yerini yeni örnekler aldı ve bir etiketleme sistemi kuruldu.[7]
Għar Dalam müzesinin duvarlarının etrafındaki vitrinler, mağarada bulunan iskelet kalıntılarına ev sahipliği yapmaktadır.[5] Bun kalıntılar tür ve cinslere göre düzenlenmiştir. Müze odasının ortasındaki vitrinler, geyik, fil ve diğer türlerin modern örneklerinin eksiksiz iskeletlerini içermektedir.[5] Bun eserler mağarada bulunmadı; fosil örnekleri üzerinde çalışan bilim adamlarının kullanımı için referans örnekler olarak ithal edildi.[5]
Mağara II. Dünya Savaşı sırasında hava saldırısı sığınağı olarak kullanıldı. 1980 yılında, dört cüce fil dişi ve bir Neolitik çocuğa ait bir kafatası gibi, önemli ve yeri doldurulamaz kalıntılar müzeden çalındı.
Mağara 1987 yılında Salento Üniversitesi paleontoloji profesörü Emmanuel Anati başkanlığında incelenmiştir.[8] Centro Camuno di Studi Preistorici'den İtalyan arkeologlardan oluşan ekibi, dikit oluşumların altından insan izlerini, antropozoomorfik ve çeşitli hayvan tasarımlarını tasvir eden Paleolitik mağara resimleri keşfetti. Bu çizimlerden bazılarında, Pleistosen'den sonra Malta bölgesinde soyu tükenmiş olan filler tasvir edilmektedir. Bu buluntuların çoğu, yakın tarihli[ne zaman?] vandalizme uğramıştır.
Mağara yaklaşık 144 metre (472 ft) derinliğindedir, ancak mağaranın yalnızca ilk 50 metre (160 ft)'lik bölümü ziyaretçilerin erişimine açıktır. Hayvan kemiklerinden insan eserlerine kadar kayda değer bir buluntu zenginliği sergileyen müze, bölgenin tamamına giriş niteliğindedir.
Għar Dalam Mağarası ve Müzesi, Heritage Malta tarafından işletilmektedir. 2019 yılında Għar Dalam, Ta' Kaċċatura, Borġ in-Nadur ve birbirine yakın olan diğer alanlar arasındaki fiziksel erişilebilirliği iyileştirmeye yönelik bir proje duyuruldu.[9]
Notlar
^Buhagiar (2007), Għar Dalam adının 'Karanlık Mağarası' anlamına gelmediğini, 'Dalam Mağarası' veya 'Dalam ailesinin' anlamına geldiğini belirtmektedir.[10] Dalam soyadı 15. yüzyıl kayıtlarında tasdik edilmiştir.[10]
^abcPunic Antiquities of Malta and Other Ancient Artefacts Held in Ecclesiastic and Private Collections. 2. Peeters Publishers. 2006. ss. 27-28. ISBN9042917032.
