Ermenistan Seferi, Göktürkler'in Sasani İmparatorluğu'na karşı Kafkasya bölgesinde Çorpan Tarkan tarafından başarıyla gerçekleştirdikleri bir harekâttır.
Savaş Öncesi
Batı Göktürk Kağanlığı'nın kağanı olan Tong Yabgu Kağan, 626-627 yılında oğlu Böri Şad'ı, Roma hükümdarını Sasani saldırılarından koruyup onlara destek olması için gönderdi.[3] Böri Şad komutasındaki Türk ordusu, Albanya bölgesini yakıp yıkmaya başladı.[4] Şad Aras kıyılarına yöneldi ve ırmağın sahilinde bir karargah kurdu.[5] II. Hüsrev, elçi göndererek Böri Şad'a "geri çekilmediği takdirde onu yeryüzünün sonuna dek kovalayacağı" yönünde bir tehdit savurdu. Şah, Göktürkler'in bu sözlerden sonra geri çekileceğini düşündüğü hâlde, hiç beklemediği tonda çok sert bir karşılık gördü:
"Eğer Romalılar'ın hükümdarının topraklarından çekilmezsen, zorla ele geçirdiğin kent ve toprakların tamamını ona terk etmezsen, şimdi elinde bulundurduğun topraklarının ahalisi olan esirlerin tamamını Hristiyan ulusunun ibadet ettiği ve onurlandırdığı Haç'ın parçalarıyla birlikte iade etmezsen, kuzeyin hükümdarı[6] sana der ki: "Sana döneceğim, Asur'un idarecisi, ve ona (Herakleios) karşı işlediğin her bir şeytanlığın iki katını sana ödeteceğim! Kılıcımla topraklarının üzerine çullanacağım, Herakleios'a saldırdığın gibi... Canını bağışlamayacağım, ne de yapacağımı geciktireceğim."[7]
Kalankatlı Moses, bu satırların ardından, Sasani Şahı Hüsrev Perviz'in aldığı nota karşısında ne denli büyük bir buhrana giriştiğini tasvire girişir. Hüsrev, aldığı bu nota karşısında geri adım atarak, gönderdiği yeni mektupta Tong Yabgu'ya "kardeşim"[8] diye hitap etmişti.[9]
Tong Yabgu'nun Kafkasya'ya Saldırması
Ancak hiçbir çaba fayda etmedi ve Tong Yabgu Kağan 627 yılında "hesapsız bir kuvvetle" Albanya'ya girdi ve Derbend'i ele geçirdi.[10] Bundan sonra Türkler Albanya'nın başkenti Partav üzerine yürüdüler. Ancak Tong Yabgu Kağan'ın Derbend'de yaptığı katliam[11] nedeniyle kimse Göktürk ordusuna karşı koymaya cesaret edemedi ve nihayetinde Partav ahalisi olabilecek en hızlı şekilde şehirden kaçmaya başladı.[12] Ancak Partav ahalisinin kenti terk etmesi, onların felaketleriyle yüzleşmelerini daha çabuk hale getirdi. Zira kurtulma ümidiyle kaçarlarken yolları bölgede keşfe çıkmış olduğu anlaşılan bir Göktürk birliği tarafından kesildi. Ahalinin bir kısmı katledilirken bir kısmı da esir alınarak karargâha götürüldü.[13] Göktürkler Albanya'yı ilhak ettikten sonra Tiflis'i kuşatarak halkı katlettiler[14] ve bölgenin en önemli merkezlerini ele geçirmiş durumda olup Sasanilere büyük bir üstünlük sağladılar.
Çorpan Tarkan'ın Ermenistan Seferi
628 yılında Romalılarla Sasaniler arasındaki savaş bitmişti, Böri Şad savaştan sonra Ermenistan'ın Konstantinopolis idaresine bırakılmış olmasına[15] hiç aldırmadan, Çorpan Tarkan adlı "cesur ve kanasusamış"[16] bir komutanını üç bin kişilik bir kuvvetle[2] Ermenistan'a gönderdi. Şahrbaraz ise yanına 10.000 kişilik bir birlik[1] alarak Çorpan Tarkan üzerine taarruza geçti. Çorpan Tarkan bu orduyu gördüğünde kaçıyormuş gibi yaptı, Şahrbaraz ise onu kovaladı ancak muharebe, Çorpan Tarkan'ın geriye dönerek Şahrbaraz ordusunu kıskaca almasıyla[1] sona erdi. "O zaman belinde kılıcı olan subaylar ve askerler, hükümdarın tahtının da, başkumandanın gücünün de kendileri için bir fayda etmediğini anladılar."[17]
Kaynakça
- ^ a b c d Lev Gumilëv, Eski Türkler, 8. Baskı, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, s. 254
- ^ a b The History of the Caucasian Albanians, s. 104
- ^ M. Biro, Georgian Sources on the Caucasian Campaign of Heracleios, p.128
- ^ The History of the Caucasian Albanians, s.88.
- ^ Altay Tayfun Özcan, Hazar Kağanlığı ve Etrafındaki Dünya, ISBN 978-975-7635-00-6, s. 41
- ^ Tong Yabgu Kağan.
- ^ The History of the Caucasian Albanians, s. 88
- ^ İstemi Kağan'ın kızı, Sasani Şah'ı Hüsrev'in annesiydi. Bkz: El-Belazuri, Fütûhu'l-Büldân, s. 280
- ^ Bu mektuplaşmaların tamamı için: Moses Kaghankatvatsi, The History of the Caucasian Albanians, ss. 82-88
- ^ The History of the Caucasian Albanians, s. 83
- ^ The History of the Caucasian Albanians, ss. 83-84
- ^ The History of the Caucasian Albanians, s. 84
- ^ The History of the Caucasian Albanians, p. 84
- ^ The History of the Caucasian Albanians, ss. 94-95
- ^ G. Ostrogorsky, Bizans İmparatorluğu Tarihi, s. 96
- ^ P. B. Golden, Hazar Çalışmaları, s. 202.
- ^ Movses Kaghankatvatsi, İstoriya Agvan, s. 134
