Charles Aznavour (Şahnur Vağenag Aznavuryan, Shahnour Vaghenag Aznavourian, d. 22 Mayıs 1924; Paris- ö. 1 Ekim 2018, Mouriès), Ermeni asıllı Fransız şarkıcı, söz yazarı, oyuncu ve diplomat.
İlk yılları ve Ailesi
Ermeni kökenli bir ailenin oğlu olarak 22 Mayıs 1924'te Paris'te, Rue Monsieur le Prince'te dünyaya geldi. Gürcistan doğumlu babası Michael Aznavourian şarkıcı, Adapazarı doğumlu annesi Knar Baghdasarian ise oyuncuydu. Paris'te "Caucase" isminde bir lokantaları vardı. Sanatçı bir aileden geldiğinden küçük yaşta tiyatroyla tanışan Aznavour, bu yaşlarından itibaren ablası Aida ile birlikte oyunlarda rol alıp şarkı söylemeye başladı.
İkinci Dünya Savaşı
İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Alman işgali devam ederken Charles Aznavour ve ablası; Yahudileri, Nazilerden korumaya ve saklamaya çalıştılar. Bu çalışmaları sırasında direniş örgütleri ile de iş birliği yaptılar. Bu direniş örgütlerinin arasında aile dostları olan Misak Manuşyan ve ekibi de vardı. Charles Aznavour ve ablası Aida bu kurtarma çalışmaları nedeniyle Raoul Wallenberg Ödülü’ne layık görüldüler.
Müzik Kariyeri
Erken Dönem Müzik Kariyeri
Charles Aznavour’un "Fransa’nın Frank Sinatra’sı" olma yolunda ilk adımları 1941 yılında Alman işgali sırasında gazete satarken bestecilik ve yorumculuk yapan Pierre Roche ile tanışması sayesinde atıldı. Bu tanışma Roche&Aznavour ikilisini doğurdu. Aznavour sözleri yazıyor, yeni ortağı da besteyi yapıyordu. 1944'te, Damia ve Charles Trenet gibi isimlerin kariyerlerinde önemli rol oynayan Raoul Breton yapım şirketi ile sözleşme imzalayan ikili, dönemin popüler isimlerinden Edith Piaf'la tanıştırılıp onun 1947-48 yılları arasında "Les Compagnons de la Chanson" ile birlikte çıktığı turneye dâhil olsa da izleyicilerden pek fazla ilgi görmedi. Aznavour bu dönemde Piaf'ın önce şoförlüğünü, daha sonra sekreterliğini ve nihayet asistanlığını yapacak ancak “Kaldırım Serçesi” ona bir türlü söz yazarı gözüyle bakmayacaktı. Kırklı yılların sonlarına doğru birlikte seslendirdikleri "Le feutre taupé" ve "Départ Express" gibi şarkıların yanı sıra Georges Ulmer için yazdıkları "J’ai bu" (1947) ile dikkatleri çeken Roche ve Aznavour, Pierre Roche'un 1950'de Kanada turnesi sırasında genç şarkıcı Aglaé'ye tutulması ve onunla evlenerek Atlantik'in karşı kıyısına yerleşmesi sonucunda yollarını ayırmak zorunda kaldı. Yalnız kalmasının ardından söz yazmaya ağırlık verse ve bu konuda başarılar yakalasa da esas tutkusu şarkı söylemekti fakat bu amaçla çıktığı sahneden her seferinde ıslıklanarak inmek zorunda kalıyordu. Çelimsiz fiziği, kısa boyu ve titrek sesi halk arasında onu aşağılayan çeşitli takma isimlerle anılmasına neden olmaya başlamıştı. 1953'te Fas'ta verdiği bir konserde seyirciler tarafından ayakta alkışlanması onun için bir umut ışığının doğmasına neden olsa da 1955'te Sidney Bechet'nin açılış sanatçısı olarak çıktığı Olympia sahnesinde yuhalanmaktan bir kez daha kurtulamayacaktı. Trenet, Yves Montand ve Edith Piaf gibi “kadife sesli” şarkıcıların egzotik nakaratlarla dolu şarkılar seslendirdiği bir çağda yaşlılık, ölüm ve yalnızlık gibi iç karartıcı konuları anlatan şarkılar söyleyen boğuk sesli bir adam dinleyicileri hiç de cezbetmiyordu.
Ün Kazanması
Amacına ulaşabilmek için işine dört elle sarılan Aznavour'un şansı, 1956 yılında nihayet dönmeye başladı. Bu dönemde genç ve dinamik radyo kanalı Europe No 1'ün "Sur ma vie" gibi şarkılarını yayımlaması, yeni kurduğu plak şirketini güçlendirmeye çalışan Eddie Barclay’in dikkatini çekecek ve ünlü yapımcı, Aznavour’a zamanında ilgi görmeyen eski şarkılarını yeni düzenlemelerle tekrar kaydetme imkânını sağlayacaktı. Sanatçı, aynı yılın mart ayında bu kez Alhambra’da sahne aldığında izleyicilerin olumsuz tepkileri, yavaş yavaş hayranlığa dönmeye başlamıştı. 1960’ın aralık ayında aynı salonda, kendisi gibi başarıyı bir türlü yakalayamayan bir şarkıcının hikâyesini anlattığı "Je m’voyais déjà’yı" seslendirmesinin ardından onu konser boyunca soğuk bakışlarla izleyen seyirciler tarafından alkış yağmuruna tutulması, şeytanın bacağını nihayet kırmış olması anlamına geliyordu. Geç gelen bu şöhretten aldığı güçle kendini yazmaya veren Aznavour, 1960 ile 1965 arasında; "Les Comédiens", "La bohème", "For me formidable" ve "Et pourtant" gibi önemli şarkılara imza attı. Başarısının boyutları öylesine büyüktü ki yıllarca hor görülen bu ufak tefek Ermeni; 1963’te New York’ta Carnegie Hall’da sahne alacak, böylece Amerika’da ve dünyada uzun yıllar sürecek parlak bir kariyere ilk adımlarını atacaktı.
1963 yılında Charles Aznavour
Sahne Performansları
Charles Aznavour sahnede bambaşka bir kimliğe bürünüyor, "La bohème’de" elinde ünlü beyaz mendili ve hayalî fırçasıyla modelini resmeden beş parasız bir ressama, "Mon émouvant amour’da" sevgilisiyle işaret diliyle anlaşmaya çalışan umutsuz bir aşığa dönüşüveriyordu. Sahne performansı konserin sonlarına doğru seslendirdiği "Les deux guitares" ve "Emmenez-moi" ile zirve yapıyor, sarhoş bir adamın hayatı sorguladığı ilk şarkıda yalpalayarak kuzeyin gri gökyüzünden kaçıp sıcak adalara gitme arzusuyla yanıp tutuşan bir denizciye hayat verdiği ikincisinde ise müziğin temposuna uygun bir şekilde kendi etrafına dönerek sahneyi baştan sona katediyordu.
Şarkılarının İçerikleri
Şarkıları çoğu zaman yarım kalmış aşk öykülerini konu alsa da ("Que c’est triste Venise", "Le palais de nos chimères"," Désormais"), Aznavour’un favori temaları şüphesiz insanın geçip giden yıllar karşısındaki çaresizliği, yaşlanma ve ölümdü ("Hier encore", "Sa Jeunesse") . Sanatçı bununla birlikte meslektaşlarından farklı olarak sadece iki sevgili arasındaki aşkı anlatan şarkılar yapmamış, bir adım öteye giderek evlilik müessesi ile ilgili pek çok tespitin yer aldığı eserlere de imza atmıştı ("Je bois", "Bon anniversaire"). Dine, aile kurumuna ve işine olan saygısını her fırsatta dile getiren Aznavour'un bu özellikleri, ilk başlarda çok eleştirilen ama yıllar geçtikçe üzerine daha fazla oturan sesinin kabul görmesini sağlamış, o da bunu kimi zaman "Pour faire une jam" gibi caz altyapılı şarkılarda, kimi zaman da "La Mamma" gibi doğuya özgü ağıtlarda kullanmayı tercih etmişti.
Şarkı İçeriklerinde Değişimler
Yetmişli yıllara dek şarkılarında politik mesajlar vermekten kaçınan Aznavour, konu toplumsal hoşgörü olduğunda üzerine düşeni yapmaktan geri kalmamış, öğrencisiyle yaşadığı aşk yüzünden hüküm giymesinin ardından kendi hayatına son veren Gabrielle Russier anısına "Mourir d’aimer" isimli şarkıyı yazmıştı. O dönem çok ses getiren, aynı zamanda da insanlarda şok etkisi yaratan bir diğer şarkısı da Sarasate Sokağı’nda annesi, kedisi, kaplumbağası ve kanaryalarıyla yaşayan bir travestinin hayatını anlattığı "Comme ils disent" olacaktı. Sanatçı, 1915'te yaşanan ve kendi ailesini de derinden etkileyen olaylarla ilgili hassasiyetini 1976 tarihli "Ils sont tombés" ile ifade edecek, bu şarkı yüzünden Türkiye’de uzun süre yasaklı olarak kalacaktı.
Geç Dönem Müzik Kariyeri
Bu dönemde uluslararası şöhreti de zirveye ulaşan Sanatçı, en sevilen şarkılarını İngilizce, Almanca, İtalyanca ve İspanyolca olarak tekrar yorumladı. Seksenlerde; “Autobiographie”, “Une première danse” ve “Embrasse-moi” gibi albümlerle hayranlarını hayal kırıklığına uğratmayan Aznavour, 1988’deki Erivan depremi sonrası anavatanına destek olmak için yazdığı "Pour toi Arménie" isimli şarkıyı Nana Mouskouri, Michel Sardou, Gilbert Bécaud, Johnny Hallyday, Eddy Mitchell, Mireille Mathieu, Julien Clerc, Serge Lama gibi onlarca meslektaşıyla birlikte seslendirdi. 1994’te Beethoven’ın "Für Elise'inden" esinlendiği "Je t’aime A.I.M.E" ve Charles Trenet'ye saygılarını sunduğu "Trenetement" gibi şarkıların yer aldığı “Toi et Moi” albümünü yayınladı. Yine doksanların başında Palais des Congrès’de yakın arkadaşı Liza Minnelli ile aynı sahneyi paylaştı ve ikili birbirinden güzel düetlere imza attı. Caz müziğine olan tutkusunu, önce 1998 yılında yayımladığı; "Ce sacré piano", "Mes emmerdes" ve "She" gibi şarkılarının farklı yorumlarını içeren “Jazznavour”, bundan bir süre sonra da Los Angeleslı Clayton-Hamilton caz orkestrası ile birlikte kaydettiği “Charles Aznavour and The Clayton Hamilton Jazz Orchestra” albümleri aracılığıyla dinleyicileriyle paylaştı. İlerleyen yaşına rağmen düzenli bir şekilde üretmeye devam eden sanatçı, 2007'de “Colore ma vie”, 2011'de “Toujours” ve nihayet 2015'te “Encores” adlı albümleri hayranlarının beğenisine sundu.
Sinema Kariyeri
Altmıştan fazla filmde oynayan Aznavour, François Truffaut'nun "Piyanisti Vurun" ("Tirez sur le pianiste") filminde "Édouard Saroyan" karakterini canlandırdı. 2002 yılında Ermeni Kırımı'nı konu alan Ermeni asıllı Kanadalı yönetmen Atom Egoyan'ın "Ararat" filminde rol aldı. Bu film de Türkiye'de tepkileri üzerine çekmişti. 2006 tarihli, hikâyesini Costa-Gavras'ın yazdığı, yönetmenliğini Laurent Herbiet'nin yaptığı Albayım adlı filmde "Peder Rossi" canlandırdığı onlarca karakterden biriydi.
Politik Kariyeri
Ermeni Kırımı ve Charles Aznavour
Charles Aznavour, 1976 yılında Ermeni Kırımı ile ilgili bir şarkı yapmıştır (Ils sont tombés). Bu şarkı ile Türkiye'de tepki toplayan Aznavour, daha sonra Atom Egoyan'ın "Ararat" filminde aldığı rolle de Türkiye'de gündeme geldi. "Dünyanın en ünlü Ermeni'si" olarak Ermeni Kırımı ile ilgili çalışmalar da yürüttü. Charles Aznavour her ne kadar milliyetçi Türkler için bir nefret ögesi olsa ve "Türk düşmanı" olarak gösterilse de pek çok röportajında annesinin doğduğu ülkeyi görmek istediğini söylemiştir. 1959'da ilk kez olmak üzere birkaç kez Türkiye'de konser veren Charles Aznavour'un Türkiye konserleri, Ermeni Kırımı'nın dünya gündemine gelişi ve Asala'nın terör eylemleriyle son bulacaktı. Konserlerin ardından rol aldığı filmlerin dahi TRT'de yayınlanması tartışma konusu olan Aznavour ilerleyen yıllarda Türkiye'de yasaklandı. Türklerin ve Ermenilerin barışmaları için çaba sarf eden Charles Aznavour, bir röportajında "Kelimenin (soykırım) kendisi rahatsız edici ve beni de üzüyor. Burada söylemek istediğim bazı Ermeniler tarafından bana karşı kullanılabilir fakat bunun önemli olduğunu düşünmüyorum. Eğer Türkler, 'soykırım' kelimesinin herhangi bir şey yapmalarına engel olduğunu söyleyecek kadar samimilerse o zaman başka bir kelime bulalım. Yeter ki Ermenistan ve Türkiye arasındaki sınır açılsın ve Türk hükûmeti bizimle diyalog başlatmayı düşünsün." demişti. Charles Aznavour ayrıca Türk halkı için bir şiir de kaleme almıştır [Lettre a un ami Turc (Bir Türk Dosta Mektup)].
Ermenistan için yaptıkları
1988'de meydana gelen depremde ağır yaralar alan Ermenistan'a, "Ermenistan için Aznavour" adlı bir vakıf kurarak maddi ve manevi yardımlarda bulundu. Bu çabaları nedeniyle Ermenistan Hükûmeti tarafından 2004 yılında ülkenin en yüksek mertebesi olan "Ermenistan Ulusal Kahramanı" ödülüne layık görüldü. 2008 yılında Serj Sarkisyan'ın imzaladığı kararname ile Aznavour'a, Ermenistan vatandaşlığı verildi ve 2009 yılında Ermenistan'ın İsviçre Büyükelçisi olarak atandı. Ayrıca 2009 yılından itibaren Birleşmiş Milletler'de Ermenistan'ın daimi delegesi oldu.
Kişisel Yaşamı ve Ölümü
3 evlilik yapan Aznavour, 1946'da Micheline Rugel, 1956'da Evelyn Plessis ve 1967'de ölümüne dek evli kalacağı Ulla Thorsell ile evlenmiştir. Bu evliliklerden altı çocuk sahibi olan Aznavour, 1 Ekim 2018'de Fransa'nın Mouriès şehrinde 94 yaşında öldü. Otopsi raporu sonucunda, Aznavour'un akut pulmoner ödem ile komplike hâle gelen kalp durmasından öldüğü sonucuna varıldı. Ölümü üzerine ulusal yas ilan edildi. Cenazesi için Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, eski Fransa cumhurbaşkanları ve bazı Fransız şöhretlerin katılımıyla Askerî Les Invalides Müzesi'nde resmi tören düzenlendi. Mezarı, Paris'in 45 kilometre batısındaki Montfort-l'Amaury mezarlığındadır. Charles Aznavour, ölümünden bir süre önce ünlü Şöhretler Kaldırımı'na adını yazdırmıştır.
Eserleri
Diskogafi
1953 Charles Aznavour chante Charles Aznavour, n° 1] (Ducretet-Thomson)
1955 Charles Aznavour chante Charles Aznavour, n° 2 (Ducretet-Thomson)
1956 Charles Aznavour chante Charles Aznavour, n° 3 (Ducretet-Thomson)
