Ali Ufkî Bey

Ali Ufkî Bey
Ali Ufkî Bey (Wojciech Bobowski)
Genel bilgiler
Diğer adları	Santurî Ali Ufki
Doğum	Wojciech Bobowski 1610 Bobowa, Lehistan-Litvanya Birliği
Ölüm	1675 (64-65 yaşlarında)
Meslekler	Bestekâr, santûrî ve müzikolog
Çalgılar	Santur

Ali Ufkî Bey, (Wojciech Bobowski) Klasik Türk musikisi bestekârı, santûrî, müzikolog ve "Mecmua-i Sâz ü Söz" adlı nota ve güfte mecmuasının müellifi, Kitâb-ı Mukaddes'i Türkçeye ilk çeviren^[1] mütercimdir.

Hayatı

Doğum adı ile Wojciech Bobowski, Leh kökenli bir ailenin çocuğu olarak 1610 yılında Gorlice yakınlarındaki Bobowa'da doğmuştur.^[2] Protestan bir ailede büyümüş^[3] ve kariyerine kilise müzisyeni olarak başlamıştır.

Esir edilişi ve İstanbul'daki ilk yılları ile ilgili farklı bilgiler mevcuttur. Kırım Hanlığı ordusu tarafından bir savaşta esir alınmış ve İstanbul'a gönderilmiştir. Daha sonra Müslüman olarak "Ali Ufkî" adını almış ve Enderun'da eğitim gördükten sonra sarayda, hanende olarak ve tercüme odasında çeşitli görev yaptı. Claes Nicholas Ralamb, 1657'de bizzat kendisinden dinlediğini belirterek onun 1645'te Venedikliler'le yapılan savaşta Osmanlılar'a esir düştüğünü, sarayda Enderun'a alınarak yetiştirildiğini ve burada on yıl hânendelik yaptıktan sonra padişah tarafından âzat edilerek sipahi ulûfesi aldığını nakletmektedir.^[4] Polonya kaynaklarına dayanan Franz Babinger ise önce sarayda esir olarak çalıştığını, adını belirtmediği bir Türk asilzadesinin hizmetine girdiğini, bir müddet sonra da âzat edildiğini yazmaktadır.^[4]

Çeşitli Türk sazlarını ve bilhassa "santûrî" olarak anılacak derecede santûr(i) çalmayı öğrendi. Kendisine "Bey" unvanı verildi. Eserlerinde kendisinden daima (Ali Ufkî Bey) olarak bahsetmektedir. Bir rivayete göre 1676 yılında, bir başka ve daha kuvvetli rivayete göre ise 1685 yılında öldü. Ali Ufki Bey III. Murat'ın yazdığı "uyan ey gözlerim gafletten uyan" güfteleri ile başlayan eserini de bestelemiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Sarayda mütercim, hazinedâr ve bestekâr olarak hizmet vermiştir. Lehçenin yanı sıra Türkçe, Arapça, Fransızca, Almanca, Yunanca, İbranice, İtalyanca ve Latin dilleriyle birlikte 16 dil bilmekteydi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ölümü ile ilgili bilgiler farklılık arz etmekte olup, hayatının büyük bölümünü geçirdiği İstanbul'da öldüğü kesin olarak bilinmemekte, ölüm tarihi konusunda ise çeşitli kaynaklarda 1672, 1675, 1676 veya 1680 tarihleri gösterilmektedir.

Eserleri

Çevirileri

Kitâb-ı Mukaddes

Ali Ufki Bey, dini meselelerle derinden ilgileniyordu. Anglikan ilm-i hâl'ini Osmanlı Türkçesine çevirmiştir. En büyük başarılarından biri Kitâb-ı Mukaddes'i Türkçeye çevirmesidir.

Mezmurlar

Kitâb-ı Mukaddes'in Mezmurlar kısmını Osmanlı Türkçesine çevirmiş ve melodilerini de Türk musikisine adapte etmeye çalışmıştır. 1665 yılında yayımlanmıştır.

Diğer eserleri

1666 yılında Osmanlı Türkçesi ile ilgili bir gramer kitabı yayımlamıştır.^[5]

Kaynakça

1. TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 2, sayfa: 456
2. Türkmen, Fikret; Küçükebe, Hande Devrim. "Turkish Folk Poetry and Folk Music in Mecmuâ-i Sâz U Söz By Ali Ufkî Bey (Albert Bobowski)". Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 259. 
3. Faroqhi, S.(2000).Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire pg. 92,London:I.B.Tauris,ISBN 9781850437604
4. ^ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2. cilt, s. 456.
5. Neudecker H., “Wojciech Bobowski and his Turkish grammar (1666): a dragoman and musician at the court of sultan Mehmed iv”, Dutch Studies-Near Eastern Languages and Literatures 2 (1996) 169–92; Bodleian Library, University of Oxford, 19–26

• Behar, Cem. Ali Ufki ve Mezmurlar. Pan Yayıncılık, İstanbul, 2000, ISBN : 9789757652067.
• Neudecker, H. (1996). "Wojciech Bobowski and his Turkish grammar (1666)". Dutch Studies in Near Eastern Languages and Literatures, 2, pp. 169–192.
• Neudecker, H. (2000). "Ordinal numbers in Bobowski’s Turkish Bible translation (1662–1664)." Folia Orientalia, 36, pp. 219–225.
• Bakalarz,A. (2005). "Polaków odkrywanie Arabii Saudyjskiej", Księgarnia Akademicka, University of Michigan, str. 57–62, ISBN 9788371887987.
• F.Siarczyński, Wiadomość o Woyciechu Jaxie z Bobowej, "Czasopisma Naukowego Księgozbioru Ossolińskich", 1/1, Lwów 1828.
• Florczak, Joanna, “17. Yüzyıl İstanbul’unda Çok Kültürlülük ve Bilgi Aktarımı”, Toplumsal Tarih Dergisi, s. 252, Aralık 2014.