12 Yıllık Zorunlu Eğitim Sistemi (4+4+4 eğitim sistemi) 2012-2013 döneminde Türkiye'de başlayan eğitim sistemidir. Türkiye'de zorunlu eğitimin 8 yıldan 12 yıla çıkarılmasını ve eğitim sisteminin 4+4+4 şeklinde kademelendirilmesini öngören İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ni, 20 Şubat 2012 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi'nin beş Grup Başkanvekili TBMM'ye sundu.[1] Kamuoyunda büyük tartışma yaratan kanun teklifi TBMM Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu'nda 11 Mart 2012'de kabul edildi. 6287 No'lu bu kanun, 11 Nisan 2012'de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.[2]
Kamuoyunda 4+4+4 düzenlemesi olarak bilinen bu kanun ile eğitim sisteminde büyük bir değişiklik yapıldı. Bu değişiklikler 2012-2013 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlandı.
4+4+4 Eğitim sistemi kendisinden önceki 5+3 Eğitim sisteminin aksine artık 4 sene ilkokul (1,2,3,4. sınıflar), 4 sene ortaokul (5,6,7,8. sınıflar) ve 4 sene lise (9,10,11,12. sınıflar) bulunacaktır.
Bu sistemin yapılmasındaki temel sebepler şunlardır.
Yeni sistemde 66 ayını dolduran çocukların okula katılması zorunludur. 60-66 aylık çocuklar ise gönüllü olarak (velilerin izniyle) okula katılmaktadır. Ancak veliler çocuklarının hazır olmadığını düşünürse rapor alabilir. Bu uygulama nedeniyle 1. sınıflar kalabalıklaşmıştır.
Bu kanundan önce kesintisiz olan sekiz yıllık ilköğretim herkes için zorunluydu. 4+4+4 düzenlemesi ile “kesintisiz eğitim” vurgusu kaldırılarak ilköğretim iki kademeye ayrıldı. Böylelikle ilkokul dört yıl, ortaokul dört yıl oldu. İlkokul 4. sınıfı tamamlayan çocuklar ya imam hatip ortaokullarına ya da diğer ortaokullara gidebilmektedirler. Kısaca, 4+4+4 düzenlemesiyle birlikte sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitim yerine, 12 yıllık zorunlu kademeli eğitim getirilerek 12 yıllık süre üç kademeye ayrıldı. Öğrenciler artık ilkokul ya da ortaokulu tamamladıklarında değil, liseyi tamamladıklarında diplomalarını alabilmektedirler.[3]
Bu kanundan önce 72 ayını dolduran çocukların ilköğretime başlaması zorunluydu. İlgili kanuna göre, 60 ayını tamamlayan çocukların zorunlu olarak ilkokula başlaması gerekmektedir. Ancak kamuoyunda bu konunun çok tartışılması nedeniyle Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan bir genelge ile okula başlama yaşı ile ilgili bir düzenlemeye gidilmiştir.[4] Bu genelge ile yapılan değişiklik sonucunda okula başlama yaşları ile ilgili uygulama 2012-2013 eğitim öğretim yılında şu şekildeydi: 66 ayını dolduran çocukların ilkokula kayıtları e-okul üzerinden merkezi sistemle yapıldı. 60-65 ay aralığındaki çocukların, velilerinin talep etmesi durumunda, ilkokula kayıtları yapılabildi. 66-71 ay arasında olan ancak okula hazır olmadığı sağlık raporuyla belgelenen öğrencilerin ilkokula başlaması bir yıl ertelendi.[5]
14 Ağustos'ta 2013'te yayımlanan 28735 sayılı Resmî Gazete ile Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği'nin 15. maddesinde değişiklik yapıldı.[6] Yapılan yönetmelik değişikliği ile 2013-2014 eğitim öğretim yılında okula kayıt yaşı ile ilgili uygulama şu şekilde yapıldı:
Yeni düzenlemeyle ortaokullar ile imam hatip ortaokullarında öğrencilerin ilgi ve tercihlerine göre seçmeli dersler oluşturuldu. Ayrıca, kanunda tüm ortaokul ve liselerde "Kur’an-ı Kerim" ve "Hz. Muhammed’in Hayatı" derslerinin isteğe bağlı seçmeli ders olarak okutulacağı belirtildi.[7] Kanunda diğer seçmeli derslerin adı geçmemektedir.
Bu düzenlemeyle haftalık ders çizelgelerinde değişiklik yapıldı ve ortaokullardaki toplam ders saati artırıldı. 6-8. sınıflarda geçen yıl toplam zorunlu ders sayısı 30 iken, seçmeli derslerin eklenmesiyle bu sayı 6., 7. ve 8. sınıflarda ise 35'ye yükseldi.[5]
Kanunda ilköğretim kurumlarının ilkokul ve ortaokul olarak bağımsız okullar hâlinde kurulmasının esas olduğu ancak imkân ve şartlara göre ortaokullar, ilkokullarla veya liselerle birlikte de kurulabileceği belirtilmiştir. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü'nün valiliklere gönderdiği Okul Dönüşümleri konulu yazı okulların dönüşüm sürecinde yedi farklı ilkokul/ortaokul türünün oluşturulacağını göstermiştir:
Okulöncesi eğitim zorunlu eğitim kapsamına alınmamıştır. Bu düzenlemeden önce 37-72 ay arası çocuklar okulöncesi eğitime gidebiliyorlardı. Bu düzenlemeyle 37-66 ay arasındaki çocuklar anaokulunda veya uygulama sınıflarında, 48-66 ay arasındaki çocuklar ise anasınıflarında okulöncesi eğitim alabilirler.[3]
Yeni uygulanan haftalık ders programı kademeli olarak hazırlanmıştır ve çeşitli değişiklikler yapılmıştır.
4 sınıfta da toplam ders saati 30 saattir. Artık Matematik dersleri haftada 4 değil 5 saattir. Yabancı Dil öğretimi 2. sınıftan başlayacaktır. Fen Bilimleri dersi 3. sınıfta da bulunacaktır.
Toplam dersler 5., 6., 7. ve 8. sınıflarda 35 saattir. Türkçe saatleri ilkokula göre azdır. İngilizce & Fen Bilgisi dersleri 4 saattir. 8 saatlik Seçmeli Dersler olacaktır.
Toplam dersler 5., 6., 7. & 8. sınıflarda 35 saattir. Bilişim Teknolojileri dersi 5. & 6. sınıflarda haftada 2 saattir. İngilizce dersleri 5. & 6. sınıflarda 3 saattir. 6 saatlik Seçmeli Dersler olacaktır.
Ortaokul ders programında haftada 6 ders seçmelidir. Seçmeli dersler lise ve üniversitedeki meslek eğitiminin habercisidir. Çünkü öğrenciler yeteneklerine göre dersler seçer ama bu derslerin okulda olması için belirli kontejanlar gerekir. Seçilen her ders 2 saattir ama sanat & spor alanındaki seçmeli dersler 4 saat için de seçilebilir. Bu ders ve alanlar zorunlu derslerde de vardır ama daha ayrıntılıdır.
Türkiye'nin farklı yerlerinde, 4+4+4 Eğitim sistemi'ne karşı duran öğrenci, veli ve öğretmenler protesto gösterileri düzenlemişlerdir.[9][10]
Protestolar İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlerde yaşanmıştır (çoğunlukla). Protestocu kalabalık, okullarımızın imam hatip olmasını, elimizden gitmesini istemiyoruz gibi açıklamalar yapmıştır.[11]
Not: Kanun teklifi ile ilgili komisyonda kabul edilen kanun metni arasında farklar bulunmaktadır.