Eparhija timočka je eparhija Srpske pravoslavne crkve. Sedište eparhije je u Zaječaru, gde se nalazi Saborna crkva eparhije.
Nadležni arhijerej je gospodin Justin, od 1992. godine.
Područje eparhije
Eparhija obuhvata istočno područje Središnje Srbije, kroz koje protiče reka Timok, po kojoj je ova eparhija i dobila svoje ime. Eparhija, zapravo, obuhvata sliv Timoka. Sa zapadne strane dotiče Crni Timok a sa južne Beli da bi se u samom Zaječaru sastali i obrazovali Veliki Timok. Pored Zaječara važni gradovi u eparhiji su Bor, Negotin i Knjaževac.
Istorijat
Pre oslobođenja Timočke krajine od turskog ropstva i uspostavljenja statusa eparhije, ove oblasti su bile pod duhovnom upravom, delom Vidinske mitropolije, delom Niške, a najmanjim delom Beogradske. U toku gotovo sto sedamdeset godina života Eparhije timočke, upravljalo je njome deset episkopa. Eparhija je jednom prilikom bila ukinuta, od 1886. do 1890., a u više navrata su njome administrirali episkopi susednih eparhija.
Srbi su prilikom svoga doseljavanja na ovo područje zatekli već organizovani crkveni život sa episkopom čije je sedište bilo u gradu Akve na Dunavu, negde kod današnjeg Prahova. O veoma živom i u svakom pogledu razvijenom i ustrojenom životu od najranijih vremena, svedoče mnogobrojni ostaci naseobina, posebno rimskih. Od 11. veka ulazilo je ovo područje u sastav Ohridske arhiepiskopije. Kako se nalazilo na tromeđi srpsko-rumunsko-bugarskoj, menjalo je ono i svoju pripadnost u crkvenom pogledu. Pripadalo je i Ohridskoj i Trnovskoj i Pećkoj i Carigradskoj crkvi. Za vreme austrijske vlasti nad severnom Srbijom (1718—1739) pripadala je Timočka Krajina Vršačkoj eparhiji u sastavu Beogradsko-karlovačke mitropolije. Posle ukidanja Pećke patrijaršije (1766) bilo je ovo područje najpre u sastavu Vidinske eparhije pod vrhovnom vlašću Carigradske patrijaršije, pod kojom je ostala sve do 1831. godine.
U vreme Prvog srpskog ustanka (1804—1813) ova oblast bila je pod vlašću beogradskog mitropolita, poreklom Grka. Kada je 1830. sultanovim hatišerifom Srbija postala autonomna kneževina, sa Milošem Obrenovićem kao naslednim knezom na čelu, ishodio je knez Miloš 1831. od Carigradske patrijaršije tomos kojim se u Kneževini Srbiji obrazuje autonomna mitropolija sa višom jerarhijom sastavljenom od Srba. Prvi mitropolit oslobođene Srbije bio je Melentije Pavlović. Kada je 1833. Timočka krajina priopojena Kneževini Srbiji, odmah su preduzeti koraci za osnivanje nove srpske eparhije za ovu oblast.
Timočka krajina, bez velikih središta, nije imala ni materijalnih ni duhovnih udobnosti onoliko, koliko su imale neke druge oblasti Srbije. Još u rimsko doba izgrađena mnogobrojnim gradićima i kulama, ona je za vreme turske vladavine bila razrušena i dočekala oslovođenje 1883. godine sa malim brojem crkvica i kapela, od nasilničkog oka sklonjenim čatmarama i brvnarama. Ostavljena dugo vremena posle oslobođenja bez saobraćajnih veza sa ostalim krajevima, ona je i u Prvom i u Drugom svetskom ratu pretrpela teške okolnosti.
Namestištva
Eparhija sremska podeljena na četiri arhijerejska namesništva:
Arhijerejsko namesništvo kljucko
Manastiri
Manastiri Eparhije timočke: Bukovo, Manastirica, Suvodol, Vratna, manastir Sveta Trojica, Krepičevac, Grlište i Lozica.
Episkopi
Episkopi ove eparhije do sada:
- Dositej Novaković (1834—1854)
- Gerasim Stojković (1854—1865)
- Evgenije Simeonović (1865—1880)
- Mojsije Veresić (1880—1883)
- Melentije Vujić (1891—1913)
- Irinej Ćirić (1919—1921)
- Emilijan Piperković (1922—1970)
- Metodije Muždeka (1970—1977)
- Milutin Stojadinović (1977—1992)
- Justin Stefanović (od 1992-2014)
Ilarion Golubović (2014)
Vanjske veze
Justin Stefanovic (1992-2014)
