Cleopatra (film, 1963)

Cleopatra
originalni kino-poster
Režija	Joseph L. Mankiewicz
Producent	Walter Wanger
Scenario	Joseph L. Mankiewicz Ranald MacDougall Sidney Buchman
Predložak	The Life and Times of Cleopatra; autor: C.M. Franzero Historije; autor: Plutarh, Svetonije i Apijan
Uloge	Elizabeth Taylor Richard Burton Rex Harrison Roddy McDowall Martin Landau Hume Cronyn George Cole
Muzika	Alex North
Fotografija	Leon Shamroy
Montaža	Dorothy Spencer
Distribucija	20th Century-Fox
Datum(i) premijere	12. 6. 1963 (1963-06-12) (New York)
Trajanje	248 min.[1]
Zemlja	Ujedinjeno Kraljevstvo  Sjedinjene Države  Švicarska
Jezik	engleski
Budžet	31,115 mil. $[2]
Bruto prihod	57,777.778 $ (SAD)[3]

Kleopatra (sh. Cleopatra) je američko-britansko-švicarski epski historijski film snimljen 1963. godine u režiji Josepha L. Mankiewicza, poznat kao jedan od najskupljih, najspektakularnijih i najgledanijih filmova žanra, ali i kao jedna od najvećih komercijalnih katastrofa u historiji Hollywooda.

Naslovna protagonistica, koju tumači Elizabeth Taylor je Kleopatra VII, posljednja kraljica drevnog Egipta iz Ptolemejske dinastije. Radnja se odvija od 48. pne. do 30. pne. i prikazuje njene napore da dođe na vlast, a potom očuva nezavisnost svoje države od Rimske Republike, koristeći svoje zavodničke sposobnosti tako što prvo na svoju stranu dovede rimskog državnika i vojskovođu Julija Cezara (čiji lik tumači Rex Harrison), a nakon Cezarove smrti njegovog doglavnika Marka Antonija (čiji lik tumači Richard Burton).

Kleopatra je predstavljala jedan od najambicioznijih projekata tadašnjeg Hollywooda, odnosno studija 20th Century Fox. Snimanje su, međutim, od samog početka obilježili brojni problemi - svađe originalnog režisera Reubena Mamouliana sa producentima, nakon kojih ga je zamijenio Mankiewicz; bolest Elizabeth Taylor zbog koje se snimanje moralo odgoditi na godinu dana; degradacija setova i uvenuće egzotičnih "egipatskih" biljaka u londonskim studijima zbog kojih je snimanje premješteno u Rim, te, konačno, burna ljubavna veza Taylor i Burton, koja je studiju donijela negativni publicitet s obzirom da su oboje glumaca tada već bili u braku. 20th Century Fox je sve to začinio marketinškom kampanjom koja je bila gotovo jednako skupa kao i sam film, te je 1962. godine, još prije zakazane premijere, zapao u strahovite financijske probleme te morao praktički obustaviti djelatnost da se spasi od bankrota.

Kada je Kleopatra konačno puštena u kino-dvorane, originalna verzija, koja je trajala preko četiri sata, je srezana na tri sata kako bi se omogućio što veći broj kino-projekcija u jednom danu. Taj je potez pomogao da Kleopatra postane dotada najgledaniji film svih vremena, ali ni to nije moglo nadoknaditi ogromne troškove. 20th Century Fox je zbog toga ostao na rubu bankrota iz koga ćega izvući tek uspjeh mjuzikla Moje pjesme, moji snovi. Zbog toga je Kleopatra postala simbolom hollywoodske megalomanije, ali i označila kraj ere velikih historijskih spektakala "većih od života". Još prilikom same produkcije je postao predmetom brojnih parodija kao što su francuski strip Asteriks i Kleopatra i britanska filmska komedija Carry On Cleo.

Kritičari su prema filmu uglavnom bili hladni, pri čemu se hvalio izuzetan trud uložen u rekonstrukciju drevnog svijeta kao i Harrisonova uloga, dok je sa druge strane predmetom kritike bio i scenarij koji nije dobro prikazao likove i događaje. Te su zamjerke dijelom prestale nakon što je 1990-ih izdana verzija od četiri sata.

Uloge

• Elizabeth Taylor ... Kleopatra
• Richard Burton ... Marko Antonije
• Rex Harrison ... Julije Cezar
• Roddy McDowall ... Octavian, alias Augustus
• Martin Landau ... Rufio
• Hume Cronyn ... Sosigenes
• George Cole ... Flavius
• Carroll O'Connor ... Servilius Casca
• Andrew Keir ... Agrippa
• Gwen Watford ... Calpurnia Pisonis
• Kenneth Haigh ... Brutus
• Pamela Brown ... Visoka svećenica
• Cesare Danova ... Apollodorus
• Francesca Annis ... Eiras
• Richard O'Sullivan ... Faraon Ptolemej XIII
• Gregoire Aslan ... Pothinus
• Martin Benson ... Ramos
• Jean Marsh ... Octavia Minor
• John Hoyt ... Cassius
• Desmond Llewelyn ... rimski senator
• Peter Grant ... stražar u palači

Izvori

1. „CLEOPATRA (PG)”. British Board of Film Classification. 1963-05-30. Pristupljeno 21. V 2013. 
2. Hall, Sheldon; Neale, Stephen (2010). Epics, spectacles, and blockbusters: a Hollywood history. Wayne State University Press. str. 166. ISBN 978-0-8143-3008-1. »With top tickets set at an all-time high of $5.50,Cleopatra had amassed ... much ... $20 million in such guarantees from exhibitors even before its premiere. Fox claimed the film had cost in total $44 million, of which $31,115,000 represented the direct negative cost and the rest distribution, print and advertising expenses. (These figures excluded the more than $5 million spent on the production's abortive British shoot in 1960–61, prior to its relocation to Italy.) By 1966 worldwide rentals had reached $38,042,000 including $23.5 million from the United States.« 
3. „Cleopatra (1963)”. Box Office Mojo. Pristupljeno 27. III 2013. 

• Ilias Chrissochoidis (ed.), The Cleopatra Files: Selected Documents from the Spyros P. Skouras Archive (Stanford, 2013).

Vanjske veze

Cleopatra (film, 1963) na Wikimedijinoj ostavi

• Cleopatra na sajtu IMDb
• Cleopatra na filmskoj bazi podataka TCM
• Cleopatra na Box Office Mojo-u
• Cleopatra na Rotten Tomatoes-u (en)
• The Restored Cleopatra