Zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos) – ćma z rodziny zawisakowatych, jeden z trzech gatunków rodzaju Acherontia. Na tułowiu ma charakterystyczny wzór przypominający czaszkę, któremu zawdzięcza swoją nazwę.
Opis
Wygląd ćmy w pozycji spoczynkowej zlewa się z fakturą kory drzew, na których bytuje. Nieruchomy motyl jest prawie niewidoczny. Rozłożone skrzydła mają natomiast kontrastowe, żółto-czarne barwy, przypominające żądlące błonkówki (np. szerszenia) co motyl wykorzystuje do odstraszania drapieżników. W ucieczce motylowi pomaga zwinność i szybkość lotu.
Zaniepokojony motyl wydaje piszczący dźwięk, wydmuchując powietrze przez trąbkę[1].
Rozpiętość skrzydeł 10–14 cm, gąsienice dorastają do 13 cm[2]. Masa ciała do 10 g.
Tereny lęgowe motyla to cała Afryka, Azja południowo-zachodnia, a także basen Morza Śródziemnego, gdzie jest jednak narażony na mrozy. Motyl migruje w dużej ilości na teren Europy aż po koło podbiegunowe, głównie jednak do Europy Zachodniej. Z powodu pogody, głównie różnicy temperatur, europejskie populacje tego motyla różnią się bardzo w poszczególnych latach. Motyl potrafi przemierzać w locie tysiące kilometrów z dużą szybkością.
Zmierzchnica trupia główka w wielu kulturach była (i niekiedy jeszcze jest) kojarzona ze śmiercią. Figuier w 1868 roku zapisał, że według wierzeń mieszkańców Anglii motyl towarzyszy wiedźmom i szepcze im do ucha imiona ludzi, którzy wkrótce umrą[7].
Zmierzchnica trupia główka pojawia się także w filmie Pies andaluzyjski oraz jest ważnym motywem pojawiającym się w powieści Milczenie owiec.
W polskiej literaturze zmierzchnica pojawiła się jako jeden z głównych elementów w powieści kryminalnej Cichym ścigałam go lotemJoe Alexa.
Motyl wzmiankowany jest również w gotyckiej powieści "I'm the King of the Castle", autorstwa Susan Hill, gdzie użyty jest w celu zaszczepienia strachu w jednym z młodych protagonistów.
↑HubertH.FringsHubertH., MableM.FringsMableM., Uses of Sounds by Insects, 28 listopada 2003, DOI: 10.1146/annurev.en.03.010158.000511(ang.). Brak numerów stron w książce
↑MauriceM.BurtonMauriceM., International Wildlife Encyclopedia, RobertR.Burton, wyd. 3rd ed, New York: Marshall Cavendish, 2002, s. 1167, ISBN 0-7614-7266-5, OCLC45715889.
↑R.F.A.R.F.A.MoritzR.F.A.R.F.A., W.H.W.H.KirchnerW.H.W.H., R.M.R.M.CreweR.M.R.M., Chemical camouflage of the death's head hawkmoth (Acherontia atropos L.) in honeybee colonies, „Naturwissenschaften”, 78 (4), 1991, s. 179–182, DOI: 10.1007/BF01136209, ISSN0028-1042(ang.).
↑Pittaway, AR. 1993. The hawkmoths of the western Palaearctic. Harley Books, London.
↑John Himmelman: Discovering Moths: Nighttime Jewels in Your Own Backyard. Down East Books, s. 108. ISBN 0-89272-528-1.