Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Tarnowie – zespół szkół w Tarnowie w dzielnicy Mościce, utworzony w 1999 roku. W skład zespołu wchodzą dwie szkoły: IV Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w Tarnowie oraz Szkoła Podstawowa nr 17 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Tarnowie.
Historia
Liceum ogólnokształcące
Tablica upamiętniająca współtwórców szkoły, odsłonięta w 2008 roku
W 1927 roku na zachód od Tarnowa, w widłach Dunajca i Białej, rozpoczęto budowę dużej fabryki chemicznej – Państwowej Fabryki Związków Azotowych. Firmę zaprojektowano na obszarze 670 hektarów[1]. W pobliżu przedsiębiorstwa wybudowano osiedla dla pracowników oraz zaplecze socjalne wraz ze szkołą podstawową. Osiedla te w 1929 współutworzyły nową miejscowość – Mościce[2] na terenie wsi Świerczków i Dąbrówka Infułacka[3].
Do wybuchu II wojny światowej nie wybudowano w Mościcach średniej szkoły ogólnokształcącej. Podczas wojny młodzież z okolicy uczyła się w szkole zawodowej oraz na tajnych kompletach. W formie zorganizowanej działalności tajne nauczanie na poziomie średniej szkoły ogólnokształcącej rozpoczęto na przełomie 1940 i 1941 roku[4].
W styczniu 1945 roku, po opuszczeniu Tarnowa przez wojska niemieckie, rozpoczęto starania o powołanie w miejscowości szkoły średniej. Dokumenty szkolne przedstawił do zatwierdzenia w Wydziale Szkół Średnich krakowskiego Kuratorium Okręgu Szkolnego ks. Stanisław Indyk – organizator wojennego, tajnego kształcenia, proboszcz parafii w Mościcach. Naukę rozpoczęto 18 lutego 1945 roku[5][6], chociaż wojna toczyła się nadal[7]. Rozpoczęte zajęcia prowadzono w barakach starej administracji Zakładów Azotowych oraz w budynku pierwszej mościckiej szkoły powszechnej przy ulicy Zbylitowskiej, w pobliżu magistrali kolejowej Kraków–Przemyśl. Kadrę pedagogiczną oparto o nauczycieli z tajnego nauczania, szkół miejscowych i nauczycieli zmuszonych wojną do opuszczenia Warszawy i Kresów Wschodnich. Początkowo szkoła funkcjonowała jako Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Związku Pracowników Chemicznych w Mościcach[8]. Po raz pierwszy egzamin maturalny przeprowadzono w lipcu 1945 roku[9]. Miejscem egzaminów była tzw. Dyrektorówka[10], następnie znana jako Dom Chemika[11]. Zdały wszystkie przystępujące osoby: trzy abiturientki i 9 abiturientów[12]. Naukę w szkole pobierało wtedy ponad 200 uczniów, którymi opiekowało się 25 nauczycieli[9]. Pierwszy egzamin maturalny w budynku „pod lasem” odbył się w maju 1951[13].
Z powodów administracyjnych mościcka szkoła następnie została na krótko filią III Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie. Wraz ze zmianami ustroju szkolnego w Polsce zmieniała się nazwa i struktura szkoły. Ministerstwo Oświaty zarządzeniem z 1 marca 1948 roku (z mocą prawną od 1 lutego 1948) upaństwowiło szkolę i zmieniło nazwę na Państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące w Mościcach[9].
W latach 1948–1965 szkoła funkcjonowała jako placówka jedenastoletnia z klasami od I do XI, w latach 1965–1999 jako samodzielne czteroletnie IV Liceum Ogólnokształcące w Tarnowie. Od 1999 roku liceum wchodzi w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Tarnowie[14].
W latach 1959–2005 liceum nosiło imię Stanisława Anioła, byłego dyrektora miejscowego kombinatu chemicznego, a w 2005 roku nadano mu imię Jana Pawła II[9].
Szkoła podstawowa
Wejście do szkoły wiosną 2009
W 1946 roku Rada Narodowa gminy w Mościcach koło Tarnowa, której przewodniczył Stanisław Laska[15] podjęła decyzję o utworzeniu na swoim terenie drugiej szkoły powszechnej, ponieważ zwiększyła się liczba mieszkańców (zatrudnionych głównie w odbudowywanej po II wojnie światowejPaństwowej Fabryce Związków Azotowych), w tym liczba dzieci w wieku szkolnym. Do tej pory szkoła powszechna funkcjonowała przy ulicy Zbylitowskiej, w budynku ukończonym w 1936 roku[16], w pobliżu linii kolejowej Kraków–Przemyśl, na wschód od mostu kolejowego na Dunajcu[17]. Nowo powstała szkoła nosiła nazwę Szkoła Powszechna nr 2 w Mościcach. Według zasad wprowadzonych tzw. szkolną reformą jędrzejewiczowską w 1932 roku była to siedmioklasowa szkoła III stopnia[18]. Do roku 1950 naukę prowadzono w zastępczych pomieszczeniach, w tym w drewnianym baraku administracji – byłym budynku dyrekcji PFZA w budowie, co zmuszało dzieci z południowej części miejscowości przekraczania torów kolejowych w drodze do i ze szkoły. Względy praktyczne oraz bezpieczeństwa stały u decyzji, aby nowy budynek powstał bliżej osiedla „Za torem”[19].
W 1947 roku powołano funkcjonujący społecznie komitet budowy szkoły. W 1948 roku zatwierdzono lokalizację. Pracownicy Zakładów Azotowych przekazywali 3% zarobków na fundusz budowy szkoły[20], również młodzież szkolna pracowała społecznie na terenie budowy[21]. Budynek szkolny o monumentalnym froncie został oddany do użytku w drugiej połowie 1950 roku. Położenie szkoły obok zalesionego obszaru, nazwanego później parkiem Sośnina, sprawiło powstanie nazwy lokalnej „szkoła pod lasem”[22][23]. Zajęcia rozpoczęto jak zwykle we wrześniu 1950[24]. Przeprowadzka młodzieży do nowego budynku nastąpiła w październiku 1950 r.[25] W tym samym roku połączono Szkołę Powszechną nr 2 z czteroletnim liceum, tworząc szkołę ogólnokształcącą stopnia podstawowego i licealnego o 11-letnmim cyklu kształcenia ogólnego, w którym kolejne klasy stanowiły jednolity ciąg, liczony od klasy pierwszej do jedenastej. Po włączeniu gminy zbiorowej Mościce w obszar miasta Tarnowa, w połowie 1951 roku, szkoła funkcjonowała jako Państwowa Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego w Tarnowie-Świerczkowie[26][27]. Kiedy w styczniu 1959 Ministerstwo Oświaty zatwierdziło nadanie patronatu nazwa szkoły brzmiała Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Anioła w Tarnowie-Świerczkowie.
Kolejna reforma systemu oświaty z 1961 roku doprowadziła do rozdzielenia jedenastolatki na dwa oddzielnie administrowane organizmy szkolne, koegzystujące w jednym budynku[24]. W 1965 szkoła, mając zostać ośmioklasową, zaczęła funkcjonować jako Szkoła Podstawowa nr 17 w Tarnowie-Świerczkowie. Zarządcą budynku stał się dyrektor IV Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Anioła[28]. Po zmianie systemu politycznego, dokonanego w 1989 roku, można było za patrona wybrać przedwrześniowego polityka – Eugeniusza Kwiatkowskiego, co nastąpiło 10 czerwca 1998 roku[28]. W wyniku następnej reformy systemu szkolnictwa przy ulicy Norwida 22 pojawił się Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Tarnowie, złożony z IV Liceum i Gimnazjum nr 10. Do tego Zespołu Szkół po kilku latach, w 2011, przyłączono Szkołę Podstawową nr 17[24].
Gimnazjum
Ten poziom szkolny pojawił się w Mościcach dwukrotnie. Po raz pierwszy, wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, po utworzeniu Prywatnego Koedukacyjnego Gimnazjum i Liceum Związku Pracowników Chemicznych w Mościcach[8]. Prywatne podmioty nie były wspierane przez nową władzę komunistyczną, wkrótce ograniczono im prawa do prowadzenia szkół, stąd w 1947 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego w Krakowie wystąpiło do Ministerstwa Oświaty o to, aby mościcka szkoła otrzymała uprawnienia szkoły państwowej[29]. Ministerstwo Oświaty zarządzeniem z 1 marca 1948 roku (z mocą prawną od 1 lutego 1948) przyznało status państwowy i zmieniło nazwę na Państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące w Mościcach. Kształcenie w gimnazjum trwało cztery lata, absolwenci mogli kontynuować naukę w dwuletnim liceum. Gimnazjum istniało do 31 sierpnia 1950[29].
W 1999 roku w wyniku kolejnej reformy systemu oświaty w państwie, uruchomiono Gimnazjum nr 10, które weszło (wraz z IV LO) w skład nowo utworzonego Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Tarnowie[14]. Nauka w gimnazjum trwała trzy lata. To wcielenie gimnazjum zlikwidowała reforma oświatowa z 2017 roku, zainicjowana przez minister edukacji narodowej Annę Zalewską.
Budowa i infrastruktura
Aula podczas wykładu absolwenta szkoły, kosmologa i filozofa ks. prof. Michała Hellera
Prace budowlane w miejscu, gdzie miała przebiegać ulica Jaracza[30] (przemianowana w ulicę Norwida), rozpoczęto wytyczeniem budynku w terenie w dniu 6 września[31], w poniedziałek. Zgromadzono potrzebne materiały budowlane, m.in. 200 tysięcy sztuk cegieł oraz blisko 59 ton stali zbrojeniowej[31]. We wrześniu wykopano ręcznie 3500 metrów sześciennych ziemi. Podczas betonowania do końca roku zużyto 100 ton cementu. Dla przygotowania drewnianych szalunków przygotowano ponad 65,5 m³ desek i kantówek. Przy wykonaniu wykopów na terenie szkoły bezpłatnie pracowali uczniowie mościckich szkół, pracownicy Fabryki Azotowej i junacy Służby Polsce, co zaznaczył w sprawozdaniu nadzorujący prace inżynier Wawrzyniec Wojtasiewicz[31]. Atmosfera polityczna w kraju w tym czasie była napięta, nowa komunistyczna władza przygotowywała na grudzień 1948 tzw. zjazd zjednoczeniowy PPR i lubelskiej PPS. W 1949 roku prace ruszyły w kwietniu i do końca roku budynek wykonano w stanie surowym. W 1950 trwały prace wykończeniowe na drugim piętrze oraz w skrzydle północnym budowano salę gimnastyczną i aulę (nazywaną wtedy politycznie: salą zebrań). Budowa prowadzona była przez gminę Mościce i angażowała znaczną część jej budżetu. Finanse pochodziły w większości z zaciągniętych kredytów bankowych. Inne inwestycje w miejscowości były wstrzymywane. Tak stało się z oświetleniem ulic, które wykonano dopiero po ukończeniu budowy szkoły[32]. Niezupełnie jeszcze wykończony budynek szkolny został oddany do użytku we wrześniu 1950 roku. Kosztorys budowy przygotowany przez Radę Gminy opiewał na kwotę 120 milionów złotych[33]. Szacowany koszt zrealizowanej inwestycji był wyższy i wyniósł 155 milionów złotych[31]. Należy pamiętać, że w październiku 1950 roku rząd przeprowadził znienacka wymianę pieniędzy połączoną z denominacją, która pozbawiła obywateli oszczędności i utrudniła przeprowadzanie rozliczeń.
Powierzchnia zabudowy to około 2000 m², a kubatura około 31000 m³. Integralną częścią projektu było skrzydło (budowane jako następne w kolejności) z dużymi pomieszczeniami (25 m na 12 m): salą gimnastyczną i aulą wyposażoną w podwyższoną scenę i kulisy[25]. Na każdym z dwóch pięter miało znaleźć się po 10 sal lekcyjnych i duża pracownia z zapleczem. Na pierwszym piętrze ulokowano pracownię fizyczną, a na drugim – chemiczną. Na parterze, oprócz sal lekcyjnych, przewidziano pomieszczenia biurowe i medyczne[34]. W budynku są 303 okna[35].
Wielki budynek powstał dzięki wspólnej pracy wielu instytucji i osób, zapewnial według szkolnych wizytatorów pierwszorzędne lokalowe warunki pracy, lecz i tak nie umożliwiał wszystkim dzieciom naukę na jedną zmianę. Np. w 1961 cztery najmłodsze klasy, jak informował dyrektor Dziunikowski, uczyły się na drugą zmianę[35]. Nauka musiała odbywać się na dwie zmiany i w latach późniejszych.
Pozytywnymi cechami projektu budynku szkolnego były izby klasowe, doświetlone czterema oknami wychodzącymi na wschód lub zachód, trzy klatki schodowe służące do sprawnej ewakuacji osób z wnętrza budynku w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa oraz połączone z korytarzami, obszerne tzw. rekreacje - miejsca pobytu młodzieży podczas przerw pomiędzy lekcjami. Rekreacje nie pełnią teraz swoich przewidzianych w projekcie funkcji – zostały zabudowane, kiedy wzrosła liczba uczniów uczęszczających do szkoły i zabrakło dostępnych izb lekcyjnych. Jedną z drewnianych ścian działowych celowo podpalił jeden z uczniów liceum w akcie wandalizmu w 1995[36]. Kilka metrów obok szkoły wzniesiono dom nauczycielski z sześcioma mieszkaniami.
Widok na salę gimnastyczną i aulę od ulicy Ludowej
Na etapie projektowania przewidziano dla uczącej się młodzieży i dzieci osobne skrzydło z salą gimnastyczną na parterze i salą zebrań na pierwszym piętrze. Skrzydło północne powstało jako kolejny etap wznoszenia kompleksu szkolnego. Po wschodniej stronie urządzono boiska do piłki nożnej i koszykówki. Zimową porą boiska zamieniano na lodowisko na świeżym powietrzu, do czego w znacznym stopniu przyczyniała się praca grupy osób, również uczniów, kierowana przez nauczyciela WF – doktora Wiesława Łozińskiego oraz prof. Czesława Gogolę[37].
W XXI wieku na przyszkolnym terenie, po usunięciu nadziemnej sieci energetycznej średniego napięcia, urządzono w 2009 boisko ze sztuczną trawą oraz drugie, o tartanowej nawierzchni, w ramach akcji Orlik[38].
Wiosną 2024 organ prowadzący szkołę, czyli Urząd Miasta Tarnowa, po przeprowadzeniu serii przetargów, podpisał 17-miesięczną umowę na wybudowanie sali sportowej[39][40]. W październiku 2024 rozpoczęto prace ziemne[41].
Dyrektorzy
Dyrektorzy gimnazjum i liceum w latach 1945–1950
Janina Dembowska – 1945–1946
Jan Grela – 1946–1950
Dyrektorzy Szkoły Powszechnej nr 2
Stefan Czupryna (1905–?)[18] – od 1 września 1946 do 31 sierpnia 1948
Paulina Fenc (1896–1962)[18] – od 1 września 1948 do 6 września 1948
Władysław Mika (1909–1990)[42] – od 7 września 1948 do 31 sierpnia 1950
Dyrektorzy Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego
Jan Padlewski (1900–1986)[43] – od 1 września 1950 do 31 sierpnia 1951
Aureliusz Dziunikowski (1904–1985)[44] – od 1 września 1951 do 31 sierpnia 1965
Anna Skolarczyk[92].– pływaczka, uczestniczka letnich Igrzysk Olimpijskich w Montrealu w 1976.
Przypisy
↑HalinaH.LichockaHalinaH., Ignacy Mościcki (1867-1946): inżynier i wynalazca, Rozprawy z dziejów nauki i techniki, Warszawa: Wydawn. "Retro-Art", 2006, s. 239, ISBN 978-83-87992-45-3 [dostęp 2024-07-06].
↑Maria Gazda (red.): IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Anioła w Tarnowie. 50-lecie 1945-1995, Tarnów 1995, str. 7
↑MariaM.SąsiadowiczMariaM., EwaE.StańczykEwaE., BarbaraB.SawczykBarbaraB., Tarnowskie kalendarium od VIII wieku do 2004 roku, Tarnów: Miejska Biblioteka Publiczna im. Juliusza Słowackiego w Tarnowie, 2004, s. 40, ISBN 83-915445-5-9, OCLC838609632.
↑ abFeliks Kiryk i Zygmunt Ruta (red.): Tarnów. Dzieje miasta i regionu. Tom III - lata drugiej wojny światowej i okupacji hitlerowskiej oraz Polski Ludowej, Tarnów 1987, str. 412
↑ abMarek Smoła, IV Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w: Andrzej Niedojadło (red. nacz.), Encyklopedia Tarnowa, Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów 2010, ISBN 978-83-87366-96-4, str. 237
↑MarekM.TomaszewskiMarekM., Mościce, [w:] DariuszD.Kobylański (red.), Tarnów miasto niezwykłe: Tarnów – an amazing city, Tarnów: S-CAN, 2016, s. 137, ISBN 978-83-87785-94-9.
↑Dla porównania najstarsze liceum w mieście od roku szkolnego 1948/49 nazywało się podobnie: I Ogólnokształcąca Szkoła Stopnia Podstawowego i Licealnego im. K. Brodzińskiego w Tarnowie (wg strony 10. książki: Józef Nowak Zarys historii I Liceum Ogólnokształcącego im. K. Brodzińskiego w Tarnowie, wydawca Komitet Rodzicielski LO im. K. Brodzińskiego w Tarnowie, Tarnów 1981, ss. 15 + 1nlb, nakład 1000 szt.
↑Marek Smoła: IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Anioła w Tarnowie 1945-2005: Szkoła i ludzie: zarys monograficzny, IV LO i Gimnazjum nr 10 w Tarnowie-Mościcach, Tarnów 2005, ISBN 83-922879-0-8, ss. 49-52
↑WYdział_Komunikacji_Społecznej_Urzędu_Miasta_Tarnowa, Nowa sala gimnastyczna dla ZSO nr 1 [online], TARNÓW - Polski Biegun Ciepła, 5 kwietnia 2024 [dostęp 2024-07-05].
Czesław SterkowiczIV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Anioła w Tarnowie, Tarnów 1975
Feliks Kiryk i Zygmunt Ruta (red.) Tarnów. Dzieje miasta i regionu. Tom III - lata drugiej wojny światowej i okupacji hitlerowskiej oraz Polski Ludowej, Tarnów 1987
Maria Gazda (red.): Pięćdziesięciolecie IV Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Anioła w Tarnowie (Tytuł z okładki: IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Anioła w Tarnowie. 50-lecie 1945–1995). Tarnów - Mościce: IV Liceum Ogólnokształcące w Tarnowie, 1995.
MariaM.SąsiadowiczMariaM., EwaE.StańczykEwaE., BarbaraB.SawczykBarbaraB., Tarnowskie kalendarium od VIII wieku do 2004 roku, Tarnów: Miejska Biblioteka Publiczna im. Juliusza Słowackiego w Tarnowie, 2004, ISBN 83-915445-5-9, OCLC838609632. Brak numerów stron w książce
Smoła Marek: IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Anioła w Tarnowie 1945–2005: Szkoła i ludzie: zarys monograficzny. Tarnów: IV LO i Gimnazjum nr 10 w Tarnowie-Mościcach, 2005. ISBN 83-922879-0-8.
Trasa 4. Spacer po Mościcach. W: Bartosz Marciniak, Aleksander Strojny: Tarnów. Perła renesansu. Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2007, s. 84. ISBN 978-83-60506-84-4.
Smoła Marek: Siedemnastka – szkoła pod lasem : Siedemdziesiąt lat tradycji Szkoły Podstawowej nr 17 w Tarnowie. Tarnów: S-CAN Wydawnictwo s.c., 2016. ISBN 978-83-87785-97-0.
Smoła Marek: Nasze Liceum w Mościcach: 75 lat IV Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Pawła II w Tarnowie. Tarnów: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół IV Liceum w Tarnowie: S-CAN Wydawnictwo s.c., 2021. ISBN 978-83-65228-26-0.
