Zastrzyk domięśniowy

Zastrzyk domięśniowy, in. iniekcja domięśniowa (łac. iniectio intramuscularis, i.m.) – wprowadzenie igły do mięśnia, w celu wprowadzenia roztworu (najczęściej leku). Podawane objętości nie powinny przekraczać 5 ml. Płyny do wstrzyknięć domięśniowych powinny mieć pH 7,0, być izoosmotyczne lub słabo hiperosmotyczne, aby zwiększyć przenikanie leku do otaczających tkanek^[1]. Wchłaniają się w czasie 10–15 min.

Miejsce wykonywania

Iniekcje te najczęściej wykonuje się w mięśnie pośladkowe wielkie, ale mogą być także wykonywane w mięśnie uda lub ramion. Iniekcje w pośladki są – mimo nieco głębszego wbicia igły – najmniej bolesne jeśli chodzi o moment wbijania igły i wstrzykiwania roztworu; jednak po iniekcjach, szczególnie seryjnych, ból pośladków jest dokuczliwy i utrzymuje się dość długo.

Zastrzyki w pośladek wykonuje się w pozycji leżącej z nogą zgiętą lekko w kolanie (stopa położona na kostce drugiej nogi), co zmniejsza napięcia mięśni pośladka, ułatwia wbicie igły i zmniejsza ból przy podawaniu leku. Należy unikać podawania iniekcji w pozycji siedzącej, a tym bardziej w stojącej, ze względu na możliwą reakcję pacjenta, np. omdlenie.

Miejsce wbicia igły wybiera się na podstawie podziału pośladka na 4 kwadranty. Wyznacza się pozorną linię prowadzącą od końca bruzdy pośladkowej do kolca biodrowego i drugą – przechodzącą przez środek pośladka. Igłę wbija się w środek górnego zewnętrznego kwadrantu. Pamiętać należy, że jest to tylko jedna, najczęściej stosowana w Polsce, metoda wyznaczania miejsca wkłucia w przypadku iniekcji domięśniowych.

W przypadku iniekcji w udo, jedną rękę opiera się w okolicy krętarza, drugą ponad kolanem. Odwiedzione pod kątem 90° kciuki wyznaczają wyobrażoną linię pośrodkową uda. Igłę wbija się w środkowej jednej trzeciej tej linii po zewnętrznej stronie uda.

Podczas wstrzyknięcia w mięsień naramienny wykonuje się go na szerokość 2-3 palców poniżej wyrostka barkowego łopatki. Ramię powinno być rozluźnione w trakcie iniekcji. Podczas tego rodzaju iniekcji istnieje możliwość uszkodzenia nerwu promieniowego, więc leki w to miejsce podaje się w wyjątkowych sytuacjach i w małych ilościach.

Łatwość iniekcji

Iniekcje w mięsień pośladkowy wykonuje się dość łatwo, jednakże ze względu na dużą ilość możliwych powikłań mogą być one wykonywane tylko i wyłącznie przez osoby posiadające do tego uprawnienia tj.: pielęgniarki, położne, ratowników medycznych, felczerów i lekarzy.

Wskazania

Celem wstrzyknięcia jest^[2]:

• szybkie zadziałanie terapeutyczne
• ochrona przewodu pokarmowego
• z powodu braku możliwości podania leku doustnie

Przeciwwskazania

Możliwe przeciwwskazania obejmują:

• wstrząs
• podejrzenie zawału serca (z uwagi na ewentualne leczenie fibrynolityczne)
• skłonność do krwawień
• branie środków przeciwzakrzepowych
• zwłóknienia tkanki podskórnej i/lub mięśniowej
• zmiany patologiczne skóry, np. wysypka
• tatuaż w miejscu iniekcji
• stan zapalny lub ropny w miejscu iniekcji
• roztwór do wstrzyknięcia zawierający związki wapnia

Powikłania

Możliwe powikłania iniekcji domięśniowych obejmują:

• zakażenie (w wyniku nieprzestrzegania zasad aseptyki i antyseptyki)
• ropień poiniekcyjny (u pacjentów z obniżoną odpornością, np. leczonych cytostatykami, cukrzyków)
• uszkodzenie nerwów (w szczególności nerwu kulszowego i splotu ramiennego)
• jałową martwicę mięśnia (zwłaszcza przy stosowaniu kortykosteroidów)
• zrosty poiniekcyjne (u niektórych pacjentów tak liczne, że uniemożliwiają kolejne iniekcje)
• powikłania wynikające z działania leku, np. reakcje uczuleniowe
• zwłóknienia i stwardnienia tkanki podskórnej
• zanik tkanki podskórnej
• wstrząs anafilaktyczny
• zespół Nicolaua oraz zespół Hoigné (w wyniku podania kryształków lub zawiesiny leku do naczynia krwionośnego)
• zator tłuszczowy (przez podanie leku oleistego do naczynia krwionośnego)
• upośledzenie wchłaniania leku (w wyniku zbyt płytkiego wkłucia lub użycie zbyt krótkiej igły)
• bolesność (przez częste podawanie leku w to samo miejsce oraz przez zbyt szybkie podanie leku)
• szybkie wchłanianie leku (przez podania leku do naczynia krwionośnego w wyniku braku aspiracji)
• krwiak podskórny (w wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego)

Fobia

Wiele osób czuje lęk przed przyjmowaniem iniekcji domięśniowych, szczególnie w pośladki, wraz z objawami układu autonomicznego (przyspieszenie częstości skurczów serca, poty, omdlenie).

Przypisy

1. Stanisław Janicki, Adolf Fiebig: Farmacja stosowana, podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998, s. 406. ISBN 83-200-2293-2.
2. Wiesława Ciechaniewicz, Elżbieta Grochans, Ewa Łoś: Wstrzyknięcia śródskórne, podskórne, domięśniowe i dożylne. Podręcznik dla studiów medycznych. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 109-118. ISBN 978-83-200-3236-9.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (droga podania):

• LCCN: sh85066442
• J9U: 987007550706005171
• LNB: 000186057