Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku

Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku

Państwo	Stany Zjednoczone
Rodzaj	wybory prezydenckie
Data przeprowadzenia	2 – 13 listopada 1800 (głosowanie powszechne) 11-17 lutego 1801 (Izba Reprezentantów)
Podstawa prawna	Konstytucja Stanów Zjednoczonych
Głosowanie
Wyniki wyborów prezydenckich (% głosów elektorskich): Jefferson 53% Burr 53% Adams 47% Pinckney 46% Jay 0,7%
Frekwencja: 1,5%
poprzednie: 1796 następne: 1804

Mapa wyborcza Stanów Zjednoczonych w 1800 roku. Liczba na mapie określa liczbę przedstawicieli stanu w Kolegium Elektorów

Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku – czwarte wybory prezydenckie w historii Stanów Zjednoczonych. Głosowanie w Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych nie przyniosło rozstrzygnięcia i po raz pierwszy w historii Stanów Zjednoczonych prezydent został wybrany poprzez głosowanie w Izbie Reprezentantów. Były to też ostatnie wybory przeprowadzone zgodnie z oryginalną treścią Konstytucji Stanów Zjednoczonych przed uchwaleniem 12. poprawki do konstytucji w 1804 roku, która zmodyfikowała sposób wyboru prezydenta na obowiązujący obecnie. Na prezydenta wybrano Thomasa Jeffersona, a na wiceprezydenta Aarona Burra.

Kampania wyborcza

Wybory prezydenckie w 1800 roku rządziły się tymi samymi zasadami co wybory w 1796^[1]. Administracja urzędującego prezydenta Johna Adamsa nie cieszyła się dużym zaufaniem społecznym, na co w dużej mierze wpłynęła decyzje o stłumieniu powstania Friesa z 1799^[1]. Społeczeństwo sprzeciwiało się użyciu wojsk wobec rebelii farmerów pod przywództwem kapitana Johna Friesa, natomiast liderzy Partii Federalistycznej, do której należał prezydent, protestowali przeciwko późniejszemu ułaskawieniu Friesa^[1]. Sytuację Adamsa pogorszyła decyzja o zwolnieniu sekretarza stanu Timothy’ego Pickeringa i sekretarza wojny Jamesa McHenry’ego, którzy byli bliskimi przyjaciółmi przywódcy federalistów – Alexandra Hamiltona^[1]. Doprowadziło to do rozłamu w Partii Federalistycznej i urzędującego prezydenta nie poparł żaden z jej liderów^[1]. Mimo tego zdecydował się wziąć udział w wyborach, a kandydatem na wiceprezydenta został Charles Pinckney^[1].

Sytuację osłabionego obozu rywali wykorzystała Partia Demokratyczno-Republikańska^[2]. Jako kandydata na prezydenta wystawili Thomasa Jeffersona, a jego zastępcą miał być Aaron Burr^[2]. Jefferson sprzeciwiał się polityce Adamsa i głosił ograniczenie władzy federalnej, poprzez zwiększenie kompetencji władz stanowych^[2]. Nie zgadzał się także na rozbudowę marynarki wojennej i utrzymywania stałej armii, zamiast której wolał milicję miejską^[2].

Kampania była przeprowadzana w wyjątkowo wrogiej atmosferze – oba obozy obrzucały się wyzwiskami i oszczerstwami^[3]. Prym wiodła w tym prasa federalistyczna, oskarżając Jeffersona o skrajny ateizm i libertynizm^[4]. Zwolennicy republikanów zarzucali Adamsowi sprzyjanie monarchizmowi^[4]. Jawny rozłam w Partii Federalistycznej i lepiej zorganizowana kampania Partii Demokratyczno-Republikańskiej przyczyniły się do porażki Adamsa^[4].

Kandydaci

Demokratyczni Republikanie

• 
  Thomas Jefferson
• 
  Aaron Burr

Federaliści

• 
  John Adams
• 
  Charles Cotesworth Pinckney
• 
  John Jay

Przebieg głosowania

Głosowanie powszechne odbyło się w dniach 2 – 13 listopada 1800 roku i wzięło w nim udział ok. 67 tys. osób^[5]. Jefferson uzyskał 61,5% poparcia wobec 38,5% dla Adamsa^[5]. W głosowaniu Kolegium Elektorów Jefferson i Burr otrzymali po 73 głosy (wymagana większość wynosiła 70 głosów)^[6]. Kolejne miejsca zajęli John Adams (65 głosów), Charles Pinckney (64 głosy) i John Jay (1 głos)^[7]. Spowodowało to precedensową sytuację, w której dwaj kandydaci otrzymują tę samą liczbę głosów^[8]. Kandydatem na prezydenta był Jefferson, jednak zgodnie z Konstytucją inicjatywa wyboru przeszła w ręce Izby Reprezentantów, która była wówczas zdominowana przez federalistów^[8]. Pierwsze głosowanie odbyło się 11 lutego 1801 roku i dało wynik remisowy, ponieważ zwolennicy Hamiltona chcieli zablokować kandydaturę Jeffersona^[8]. Po siedmiu dniach i 35 nierozstrzygających głosowaniach Hamilton postanowił oddać swój głos na Jeffersona^[8]. Pomimo że pozostawał z nim w wieloletnim konflikcie, uważał jego kontrkandydata, Aarona Burra, za człowieka niebezpiecznego i ośmieszającego kraj, dlatego postanowił zagłosować na Jeffersona^[8].

Thomas Jefferson został zaprzysiężony 4 marca 1801 w Waszyngtonie^[9].

Stan \ Kandydat	Thomas Jefferson	Aaron Burr	John Adams	Charles Cotesworth Pinckney	John Jay	Razem
Connecticut	-	-	9	9	-	9
Delaware	-	-	3	3	-	3
Georgia	4	4	-	-	-	4
Karolina Południowa	8	8	-	-	-	8
Karolina Północna	8	8	4	4	-	12
Kentucky	4	4	-	-	-	4
Maryland	5	5	5	5	-	10
Massachusetts	-	-	16	16	-	16
New Hampshire	-	-	6	6	-	6
New Jersey	-	-	7	7	-	7
Nowy Jork	12	12	-	-	-	12
Pensylwania	8	8	7	7	-	15
Rhode Island	-	-	4	3	1	4
Tennessee	3	3	-	-	-	3
Vermont	-	-	4	4	-	4
Wirginia	21	21	-	-	-	21
Łącznie	73	73	65	64	1	138

Przypisy

1. Jones 2016 ↓, s. 104.
2. Pastusiak 1999 ↓, s. 85.
3. Bartnicki 1995 ↓, s. 96.
4. Jones 2016 ↓, s. 105.
5. US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
6. Electoral College Box – 1800. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
7. 1800 election. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
8. Bartnicki 1995 ↓, s. 97.
9. Pastusiak 1999 ↓, s. 87.

Bibliografia

• Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.).
• Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

Kontrola autorytatywna (wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych):

• LCCN: sh2010107070

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: event/United-States-presidential-election-of-1800