Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy

Błogosławieni
Męczennicy z Pratulina
Data i miejsce śmierci	24 stycznia 1874 ; Pratulin
Czczeni przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	6 października 1996; przez Jana Pawła II
Wspomnienie	23 stycznia
Patroni	diecezji siedleckiej. Akcji Katolickiej tejże diecezji, łukowskiej kapituły kolegiackiej, unitów, szczególnie z obszaru dawnej diecezji chełmskiej
Szczególne miejsca kultu	Parafia św. Apostołów Piotra i Pawła w Pratulinie, Cerkiew św. Nikity Męczennika w Kostomłotach
	Multimedia w Wikimedia Commons

Męczennicy z Pratulina, Męczennicy podlascy, Męczennicy pratulińscy, Męczennicy uniccy, Męczennicy z Południowego Podlasia – 13 unitów (grekokatolików) zamordowanych w Pratulinie, błogosławieni Kościoła katolickiego.

24 stycznia 1874^[1] wojsko rosyjskie (w tym formacje kozackie) otworzyło ogień do parafian modlących się przed świątynią skonfiskowaną przez zaborcę na rzecz prawosławia. Akt ten był najgłośniejszym epizodem prześladowań, które nastąpiły w związku z kasatą unickiej diecezji chełmskiej i przymusowym podporządkowywaniem unitów Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, w ramach polityki rusyfikacji.

Geneza męczeństwa

W drugiej połowie XIX wieku car Aleksander II podpisał program likwidacji Kościoła unickiego, co w praktyce miało doprowadzić do wcielenia unickiej diecezji chełmskiej do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Realizacja programu miała doprowadzić do zerwania jedności unitów z Kościołem katolickim i ułatwić rusyfikację. Księży sprzeciwiających się carskim reformom usuwano z parafii, zsyłano bądź więziono.

W Pratulinie po wywiezieniu proboszcza parafianie przeciwstawili się przekazaniu świątyni duchownemu prawosławnemu. Wobec braku możliwości porozumienia mieszkańców z przydzielonym księdzem gubernator carski wprowadził wojsko. Miejscowi unici świadomi zagrożenia życia udali się pod świątynię by jej bronić. Zostali rozstrzelani w pozycji klęczącej w czasie modlitwy^[1].

Do podobnych wydarzeń doszło 17 stycznia 1874 w Drelowie, gdzie od kul carskich żołnierzy zginęło 13 unitów. Był wśród nich lokalny przywódca unickiego oporu Semen Pawluk.

13 męczenników z Pratulina

Wincenty Lewoniuk – l. 25, pochodzący z Woroblina. Wśród sąsiadów i znajomych cieszył się opinią pobożnego i przywiązanego do Kościoła człowieka. Podczas obrony świątyni zginął od pierwszej salwy karabinowej.
Daniel Karmasz – l. 48, żonaty. Jako przewodniczący bractwa, podczas obrony Kościoła stanął na czele z krzyżem, który przechowywany jest w Pratulinie.
Łukasz Bojko – l. 22. Był człowiekiem szlachetnym i cieszył się dobrą opinią wśród mieszkańców Pratulina. Podczas obrony świątyni bił w dzwony.
Konstanty Bojko – l. 49. Mieszkał w Zaczopkach. Był ubogim rolnikiem i sprawiedliwym człowiekiem.
Konstanty Łukaszuk – l. 45. Razem z żoną prowadził gospodarstwo, miał siedmioro dzieci. Szanowano go za rzetelność i uczciwość.
Bartłomiej Osypiuk – l. 30. Był przykładnym ojcem i mężem, człowiekiem głęboko wierzącym. Od dłuższego czasu pełnił straż przy pratulińskiej świątyni i tam też został śmiertelnie ranny.
Anicet Hryciuk – l. 19. Ze względu na niezwykłą pobożność i dobroć przyrównywano go do św. Stanisława Kostki.
Filip Geryluk – l. 44, z Zaczopek. Miał opinię troskliwego ojca i pobożnego człowieka. Zachęcał innych do trwania przy świątyni i sam przy niej zginął.
Ignacy Frańczuk – l. 50, z Derła. W opinii najbliższych ponad wszystko przekładał wierność wierze. Po śmierci Daniela Karmasza podniósł krzyż i stał na czele obrońców.
Onufry Wasyluk – l. 21. Pełnił funkcję sołtysa w Zaczopkach. Cieszył się dużym uznaniem u ludzi.
Maksym Hawryluk – l. 34. Pochodził z Derła. Wraz z żoną pracował na skromnym gospodarstwie. Umarł w domu rodzinnym od rany postrzałowej w brzuch.
Jan Andrzejuk – l. 26. Uważany za człowieka bardzo roztropnego, pełnił funkcję kantora w parafii. Ciężko ranny podczas obrony świątyni niebawem zmarł w domu rodzinnym.
Michał Wawrzyszuk – l. 21. Pochodził z Derła. U ludzi cieszył się dobrą opinią. Zmarł na skutek poniesionych ran następnego dnia po obronie świątyni^[2].

Pochówek

Wojsko rosyjskie dokonało pogrzebania męczenników, bez udziału najbliższych, w odosobnionym miejscu, a mogiła została zrównana z ziemią. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku mieszkańcy Pratulina upamiętnili to miejsce, a 18 maja 1990 roku szczątki zamordowanych przeniesiono do kościoła parafialnego Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[3].

Kult

6 października 1996 papież Jan Paweł II beatyfikował Wincentego Lewoniuka i 12 towarzyszy.

23 stycznia obchodzone jest wspomnienie liturgiczne: Błogosławionego Wincentego Lewoniuka i 12 Towarzyszy, męczenników z Pratulina. Grupa patronuje diecezji chełmskiej i Kościołowi unickiemu^[3], diecezji siedleckiej, Akcji Katolickiej Diecezji Siedleckiej^[4], łukowskiej kapitule kolegiackiej^[5]. Szczególnym miejscem kultu są parafia św. Apostołów Piotra i Pawła w Pratulinie i Cerkiew św. Nikity Męczennika w Kostomłotach.

Zobacz też kategorię: Parafie pod wezwaniem Błogosławionych Męczenników Podlaskich.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b „L'Osservatore Romano”. Numer 10 (187) 1996. Mario Agnes – redaktor naczelny. ISSN 1122-7249. (pol.).
1) Bp Jan Wiktor Nowak W obronie wyznawanej wiary
2) Ks. Franciszek Juchimiuk Męczennicy podlascy: Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy
↑ Tadeusz Krawczak: Likwidacja Unii w Królestwie Polskim. W: Stowarzyszenie "Martyrium": Martyrologia Unitów Podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych. T. 1.: Unici Podlascy. Siedlce: Stowarzyszenie Martyrium, 1996. ISBN 83-906068-0-1.
↑ ^a ^b 13 bł. MĘCZENNIKÓW PRATULIŃSKICH. [dostęp 2017-08-08].
↑ Akcja Katolicka z relikwiami męczenników podlaskich w parafii Niwiski. parafianiwiski.pl, 2021-01-25. [dostęp 2023-11-12].
↑ Kapituła Kolegiacka Łukowska. 25 lat w służbie Kościoła. ks. Bernard Błoński, ks. Krzysztof Burczak (oprac.). Łuków: 2022, s. 5. ISBN 978-83-8288-026-7. [dostęp 2022-01-24].