Wierzbowa (województwo dolnośląskie)

Wierzbowa

wieś
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	bolesławiecki
Gmina	Gromadka
Liczba ludności (2011)	500[2]
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	59-706[3]
Tablice rejestracyjne	DBL
SIMC	0364239
Położenie na mapie gminy Gromadka Wierzbowa
Położenie na mapie Polski Wierzbowa
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Wierzbowa
Położenie na mapie powiatu bolesławieckiego Wierzbowa
51°23′55″N 15°45′36″E[1]

Wierzbowa (dawniej niem. Rückenwaldau) – wieś wielodrożnicowa w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Gromadka.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa legnickiego. W latach 1954–1972 wieś była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej w Wierzbowej.

Rzeki

Na mokradłach w granicach wsi swój początek bierze rzeka Czarna Woda.

Geneza nazwy

Według dostępnych źródeł, pierwsza nazwa miejscowości brzmiała: Rücken - grzbiet. Późniejsza nazwa (do roku 1945): Rückenwaldau - była złożeniem trzech niemieckich tematów słowotwórczych (Rücken-wald-au), którego dosłowne tłumaczenie brzmi: 'leśne błonia na grzbiecie'. Najprawdopodobniej nazwa ta ma związek z występującym w okolicy trójwalem, czyli z Wałami Śląskimi. Po II wojnie światowej, przez krótki okres, wieś nosiła nazwę Lwowiec, po czym zmieniono ją na nazwę: Wierzbowa.

Historia

Wieś została założona prawdopodobnie w XII wieku przez węglarzy wypalających węgiel drzewny. Wierzbowa leży w centrum Borów Dolnośląskich, w obrębie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego. W odległości ok. 3,5 km na północ od wsi leży fragment Wałów Śląskich - średniowiecznych umocnień obronnych (pojawiają się też sugestie, datujące je na XV wiek), biegnących od Krosna Odrzańskiego. W większości Wały te są już prawie niewidoczne, z wyjątkiem 7,5 km odcinka pod Wierzbową, który zachował się w dobrym stanie, w pobliżu ich południowego krańca znajduje się niewielkie wzniesienie, nazwane przez Niemców Polakenberg (Góra Polaków), co ma świadczyć o istniejącym tu w średniowieczu osadnictwie polskim (słowiańskim). Wierzbowa wchodziła w skład lenna zamkowego w Bolesławcu i w 1594 została zakupiona przez bolesławiecką radę miejską, jedynie niewielka część wsi związana była z majątkiem w Modle. W czerwcu 1895 zabudowę spustoszył wielki pożar^[4].

W 1875 w pobliżu wsi wybudowano magistralę kolejową Berlin-Żagań-Wrocław, po której od 1936 kursowały najszybsze pociągi w ówczesnej Europie, tzw. „Latający Ślązak”, osiągający prędkość maksymalną 160 km/h^[5]. Trasą tą kursowały również pociągi pospieszne i sypialne z Berlina do Wiednia i Krakowa. W czasach PRL i późniejszych, do końca XX wieku, linia ta była wykorzystywana w niewielkim stopniu. Od roku 2001 trasą tą kursuje pociąg EuroCity „Wawel” Kraków-Berlin-Hamburg. Przystanek kolejowy w tej wsi nosi nazwę Wierzbowa Śląska.

Pod koniec II wojny światowej, we wsi istniała filia niemieckiego obozu pracy z Görlitz (Stalag VIII A), tzw. Arbeitskommando 10001 Ruckenwaldau. Jeńcy (ok. 45 osób), w tym komandosi LRDG, pochodzili głównie z Wielkiej Brytanii oraz Nowej Zelandii i byli zatrudniani do przymusowych prac przy magistrali kolejowej Berlin-Wrocław. W lutym 1945 Niemcy dokonali likwidacji podobozu, poprzez rozstrzelanie jeńców^[6].

Po wojnie we wsi zostali osiedleni głównie Polacy wysiedleni w wyniku czystki etnicznej z kresowej miejscowości Liczkowce (w dawnym województwie tarnopolskim). W latach 60. i 70. XX wieku Wierzbowa była siedzibą nadleśnictwa, obecnie jest siedzibą leśnictwa.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

• zabytkowy Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Wierzbowej z roku 1756, z wieżą podwyższoną w roku 1819. Wezwanie kościoła zostało ustanowione przez przesiedleńców z Liczkowiec; tamtejszy kościół parafialny funkcjonował pod identycznym wezwaniem
• zabytkowy budynek gospodarczy nr 111^[7]

Warte wzmianki są także:

• budynek stacji kolejowej z końca XIX w.
• obserwacyjna wieża przeciwpożarowa, odgrywająca kluczową rolę w ochronie Borów Dolnośląskich.

Najstarszym drzewem w miejscowości jest szypułkowy dąb Wernyhora - pomnik przyrody, którego wiek szacowany jest na prawie 350 lat (wykiełkował najprawdopodobniej około roku 1666).

• 
  Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
• 
  Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
• 
  Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

Zobacz też

• Liczkowce
• Nadleśnictwo Chocianów
• Arbeitskommando 10001 w Wierzbowej
• Średniowieczny Wał Śląski koło Wierzbowej
• Linia kolejowa nr 275 Wrocław - Guben (Berlin)
• Góra Polaków

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146981
2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1465 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Waldemar Bena opis do mapy "Bory Dolnośląskie, Przemkowski Park Krajobrazowy" Wydawnictwo Turystyczne Plan, Jelenia Góra 2004 ISBN 83-88049-83-6
5. "Latający Ślązak" nie wróci na tory
6. Zagadka Wierzbowej - zbrodnia czy tragiczny przypadek?
7. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 4. [dostęp 2012-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

Bibliografia

• Mariusz Olczak, Zdzisław Abramowicz, Gromadka. Przewodnik historyczny, Warszawa, ss. 93-97, Wydawnictwo OPPIDUM, 2003, ISBN 83-920174-0-4

Linki zewnętrzne

• Kościół w Wierzbowej na fotografii obecnej i historycznej