Białystok przeżył swój ponowny rozkwit począwszy od roku 1832, kiedy to wysokie cło na wyroby tekstylne wwożone do carskiej Rosji, wprowadzone po powstaniu listopadowym, skłoniło wielu fabrykantów z Łodzi i Zgierza do uruchomienia produkcji w Białymstoku. W ciągu pół wieku miasto stało się jednym z większych ośrodków przemysłu włókienniczego na terenach ówczesnej Rosji.
Wokół pałacu Branickich i Starego Miasta rozpoczęły rozrastać się chaotycznie przedmieścia - również Bojary. Mieszkańcy nowych dzielnic, ubodzy imigranci ze wsi, przybywali wraz z całym bagażem wiejskich tradycji: rozplanowaniem domów, z tradycyjnymi zachowaniami i sposobem życia. Ludzie ci pochodzili z różnych regionów, czego konsekwencją była duża różnorodność typów wznoszonych budynków.[3]
Tablica upamiętniająca dawną siedzibę dowództwa 9 Dywizji Piechoty w 1944
Podczas drugiej wojny światowej jednym z aspektów polityki niemieckiej na terenach okupowanych w Polsce była likwidacja materialnego dziedzictwa kulturalnego. Nie zaliczano do niego dziewiętnastowiecznych drewnianych dzielnic, dlatego Bojary dość szczęśliwie przetrwały okupację niemiecką. To co niemieckim okupantom wydawało się obojętne, powojenne, popierane przez sowiecką Rosję, władze uznały za poważne zagrożenie. Dziewiętnastowieczne dzielnice - wspólnoty indywidualnych jednorodzinnych gospodarstw zupełnie nie przystawały do oficjalnie preferowanego modelu organizacji życia społecznego. Wszystko, co miało jakiekolwiek indywidualne cechy, musiało ulec likwidacji. Lata osiemdziesiąte XX wieku to wśród architektów moralny i estetyczny kryzys.
Architekci spostrzegli, że Bojary, które właśnie zaczęto wyburzać, mają wiele zapomnianych wartości. Pojawiła się idea zachowania dzielnicy w jej ówczesnym kształcie. Seminarium w Hołnach Mejera, poświęcone architekturze regionalnej poparło ją wydając "Manifest Bojarski"[4].
W roku 1989 powiększono obszar ochrony konserwatorskiej na Bojarach, co spowodowało sprzeciw mieszkańców. Doprowadziło to do zamrożenia działań na Bojarach. Dziś spacerując po dzielnicy można poczuć specyficzną, atmosferę tego miejsca – wsi w mieście.
ul. Warszawska 64 - Zabytkowa kamienica mieszkalna wybudowana przez pierwszego dyrektora Zakładu energetycznego w Białymstoku
ul. Warszawska 65 - Zabytkowe budynki dawnej Państwowej Wytwórni Wódek[6][7](do 2023 r. mieścił się tutaj II Komisariat Policji w Białymstoku)[8]
Pałac Tryllingów - ul. Warszawska 7
Helena i Chaim Tryllingowie w roku 1898 rozpoczęli budowę nowej rezydencji. Architektura pałacyku utrzymana była w stylu eklektycznym końca XIX wieku. Przed II wojną światową Tryllingowie sprzedali pałac i wyjechali do Stanów Zjednoczonych, zaś po wojnie, jako mienie opuszczone, przejął go Skarb Państwa.
Szpital Żydowski - ul. Warszawska 15
Obecnie Szpital ginekologiczno - położniczy. Szpital ufundowany przez Izaaka Zabłudowskiego w roku 1872. Był jedną z najnowocześniejszych placówek medycznych w przedwojennej Polsce, a nawet na świecie. Był on również kolatorem Synagogi Chorszul.
Pałacyk Cytronów – ul. Warszawska 37
Obecnie Muzeum Historyczne. Piękny przykład architektury secesyjnej. Siedzibą muzeum jest XIX - wieczny pałacyk białostockiego fabrykanta Szmuela Cytrona. Częścią ekspozycji stałej muzeum jest makieta XVIII-wiecznego, barokowego Białegostoku. Zostało na niej precyzyjnie odtworzone miasto z czasów tuż po śmierci Jana Klemensa Branickiego.
.svg){kind=small}
