Ulica Zachodnia w Białymstoku

ulica Zachodnia

Kawaleryjskie, Nowe Miasto
Państwo	Polska
Miejscowość	Białystok
Długość	ok. 1,793 km
Przebieg
0 m ul. Wiejska 156,55 m droga wewnętrzna 598,01 m ul. Księdza Arcybiskupa Edwarda Kisiela 726,24 m ul. Strzelecka 832,16 m ul. Dzielna 832,16 m ul. Wspólna 1050 m ul. Stefana Żeromskiego 1249,89 m ul. Krucza 1391,26 m ul. Kazimierza Pułaskiego 1387,26 m ul. Zachodnia 1442,55 m ul. Zachodnia 1509,33 m ul. Tadeusza Jasińskiego 1605,46 m ul. Tadeusza Jasińskiego 1661,06 m ul. Kazimierza Pułaskiego
Położenie na mapie Białegostoku ulica Zachodnia
Położenie na mapie Polski ulica Zachodnia
Położenie na mapie województwa podlaskiego ulica Zachodnia
53°06′35,4″N 23°07′41,9″E

Ulica Zachodnia – ulica Białegostoku, położona w południowej części miasta, przebiegająca przez osiedla Kawaleryjskie i Nowe Miasto, począwszy od ulicy Wiejskiej do ulicy Kazimierza Pułaskiego, częściowo o przebiegu zbliżonym do równoleżnikowego w kierunku zachodnim, a częściowo mieszanym, stanowiąca część założenia architektonicznego dawnego miasta ogrodu. Droga o urozmaiconym przebiegu na odcinku nowomiejskim.

Pochodzenie nazwy i historia

Nazwa ulicy pochodzi nie tylko od kierunku świata ku któremu aktualnie przebiega, lecz przede wszystkim ma etymologię historyczną. Nazwa pochodzi przede wszystkim od miejsca położenia w założeniu architektonicznym, w składzie którego została rozplanowana. Najpierw stanowiła zachodnią rubież dóbr Białystok, którędy przebiegała granica z ówczesną wsią Starosielce^[1]. Następnie otwierała od zachodu kolonię urzędniczą utworzoną w tym miejscu w II Rzeczypospolitej według koncepcji Miasta Ogrodu. W czasie okupacji nosiła nazwę Fanfaren^[2].

Ulica widnieje na Planie miasta Białegostoku z 1935 r^[3]. Znajduje się na terenach dóbr Białystok oraz włączonego do Białegostoku w lutym 1919 r. z dawnego majątku państwowego „Słoboda”, który następnie został rozparcelowany na działki budowlane w 1925 r. kolonii urzędniczej. Wchodzi w skład założenia architektonicznego tej kolonii rozplanowanej według założeń Miasta Ogrodu. Plac Centralny Miasta Ogrodu znajduje się u zbiegu ulic Kazimierza Pułaskiego (ówczesnej Żurawiej) – głównej alei założenia, Wspólnej i Strzeleckiej^[4]. Najstarszą częścią ulicy jest jej odcinek od skrzyżowania z ulicą Stefana Żeromskiego do pierwszego skrzyżowania z ulicą Kazimierza Pułaskiego. Dalej ulica ta przebiegała aż do ul. Południowej. To właśnie te odcinki stanowiły granicę dóbr Białystok. Podobnie jak ulice Dzielna i Południowa o tożsamej etymologii nazw. Część aktualnego jej przebiegu od skrzyżowania z ulicą Wspólną do odcinka za skrzyżowaniem z ul. Stefana Żeromskiego znajduje się w przedwojennym odcinku ulicy Krętej. Dalsze jej wytyczenie nastąpiło już po wojnie w kierunku do ulicy Wiejskiej na gruntach dawnej wsi Swoboda^[5].

Przebieg

Rozpoczyna się do skrzyżowania z ul. Wiejską. Na całym odcinku ma przebieg jednojezdniowy dwukierunkowy. Na odcinku od ulicy Wiejskiej do ulicy Stefana Żeromskiego od 2014 r. obowiązuje strefa uspokojonego ruchu z ograniczeniem prędkości do 30 km i podwyższonymi równorzędnymi skrzyżowaniami^[6]. Składa się z dwóch odróżniających się odcinków: kawaleryjskiego do skrzyżowania z ul. Stefana Żeromskiego i nowomiejskiego do drugiego skrzyżowania z ulicą Kazimierza Pułaskiego.

Odcinek kawaleryjski ma przebieg zbliżony do równoleżnikowego. W tej części ulica ma przebieg prosty i w zasadzie na jednakowym poziomie. Jedynym wyjątkiem jest niewielki taras górny na odcinku od skrzyżowania z ul. Strzelecką do skrzyżowania z ul. Wspólną stanowiącym dojazd do budynków, z którego podziwiać można bryłę kościoła pw. NMP Matki Kościoła. Zasadnicza nitka ulicy w tym miejscu przebiega dołem. Główne skrzyżowania na odcinku kawaleryjskim z ulicami: Wiejską, abp. Edwarda Kisiela, Dzielną i Wspólną, Stefana Żeromskiego.

Odcinek nowomiejski przebiega w historycznym układzie ulicy. Ma urozmaicony przebieg pod względem kształtu i poziomów. Tuż za zakrętem ulica wznosi się do góry, w tym miejscu chodnik ma formę schodków aż do położonego najwyżej budynku numer 10, gdzie następnie przebiega prosto tarasem górnym w kierunku zachodnim z dwoma odgałęzieniami tworzącymi skrzyżowania z ulicą Kazimierza Pułaskiego oraz kolejnymi dwoma odgałęzieniami zbiegającym przy budynkach pod numerami 20 i 22 do jej tarasu dolnego w kierunku Osiedla Kameralnego i ulicy Tadeusza Jasińskiego, z którą tworzy dwa skrzyżowania dolne i górne.

W jej przebiegu znajdują się dwa place bezimienne: na odcinku kawaleryjskim niewielki przy skrzyżowaniu z ul. abp. E. Kisiela przed pocztą – zagospodarowany jako zieleniec, w którego centrum do niedawna stała budka telefoniczna i na odcinku nowomiejskim przed budynkiem pod nr 10 – w kształcie półkola, wybrukowany, użytkowany jako parking.

Otoczenie

Na ulicy Zachodniej lub w jej pobliżu znajdują się m.in.:

• Miasteczko akademickie Politechniki Białostockiej,
• Hotel Pod Herbem przy ul. Wiejskiej,
• osiedlowe centrum handlowe, lokale cukiernicze i gastronomiczne na odcinku kawaleryjskim;
• skatepark;
• Urząd Pocztowy Białystok 33 w budynku pod numerem 5B,
• Kościół parafialny pw. NMP Matki Kościoła,
• Dwie szkoły: społeczna i prywatna z charakterystycznym budynkiem z wieżyczką w kształcie ołówka,
• Dom Studenta nr 1 Uniwersytetu w Białymstoku przy ul. Stefana Żeromskiego z charakterystycznymi trzema wieżyczkami w kształcie ołówków,
• Cerkiew pw. Św. Jerzego przy ul. Kazimierza Pułaskiego,
• źródła dopływu Bażantarki w okolicach jednostki PSP przy ul. Transportowej^[7];
• Kościół parafialny pw. Św. Karola Boromeusza przy ul. Kazimierza Pułaskiego;
• Osiedle Kameralne składające się z 3 budynków na planach podków.

Komunikacja miejska

• w kierunku południowym przy ul. Wiejskiej tuż za skrzyżowaniem z ulicą Zachodnią znajduje się przystanek komunikacji miejskiej nr inw. 527 pn. Wiejska/Zachodnia^[8] dla linii autobusowych 3, 10, 11, 16, 23, 26, 104;
• w kierunku zachodnim przy ul. Kazimierza Pułaskiego tuż za pierwszym skrzyżowaniem z ulicą Zachodnią znajduje się przystanek komunikacji miejskiej nr inw. 381 pn. Pułaskiego/Zachodnia^[9] dla linii autobusowych 2, 16, 23, 26;
• na początku 2019 r. Instytut Sobieskiego w Warszawie w raporcie pt. „Tramwaj dla polskich miast” zaprojektował linie tramwajowe m.in. dla Białegostoku^[10]. W projekcie tym linia tramwajowa promienia południowego przebiegająca od stacji kolejowej Białystok Nowe Miasto do Placu NZS miałaby mieć bieg przez kawaleryjski odcinek ulicy Zachodniej z przystankiem przy skrzyżowaniu z ulicą abp. Edwarda Kisiela. Projektowana linia tramwajowa przebiegałyby przez skrzyżowania z ulicą Zachodnią ulic Stefana Żeromskiego i oboma z ulicą Kazimierza Pułaskiego. Dwa przystanki tramwajowe dla mieszkańców nowomiejskiego odcinka ulicy Zachodniej planowane są przy ulicy Kazimierza Pułaskiego obok ulicy Orląt Grodzieńskich i cerkwi pw. Św. Jerzego.

Przypisy

1. A.A. Frankowska A.A., Nazewnictwo Dzielnic i Osiedli Białegostoku [online], 2008, s. 68 .
2. M.M. Kietliński M.M., Miasto Białystok w 1799 r. rekonstrukcja Jana Glinki [online] .
3. Plan Miasta Białegostoku - 1935r. [online], stareplanymiast.pl [dostęp 2019-07-28] .
4. DanielD. Paczkowski DanielD., od czasu do czasu: Kolonia Urzędnicza „Słoboda”, czyli początki osiedla Nowe Miasto w Białymstoku [online], od czasu do czasu, 8 marca 2016 [dostęp 2019-07-28] .
5. TomaszT. Fiedorowicz TomaszT., MarekM. Kietliński MarekM., JarosławJ. Maciejczuk JarosławJ., Białostockie ulice i ich patroni, Białystok 2012 . Brak numerów stron w książce
6. Telewizja PolskaT.P. S.A Telewizja PolskaT.P., Ruch uspokojony [online], bialystok.tvp.pl [dostęp 2019-07-28]  (pol.).
7. DanielD. Paczkowski DanielD., od czasu do czasu: Bażantarka i jej dopływ [online], od czasu do czasu, 14 stycznia 2016 [dostęp 2019-08-03] .
8. Białostocka Komunikacja Miejska. BKM - Bliżej CELU [online], www.komunikacja.bialystok.pl [dostęp 2019-07-28] .
9. Białostocka Komunikacja Miejska. BKM - Bliżej CELU [online], www.komunikacja.bialystok.pl [dostęp 2019-07-28] .
10. ŁukaszŁ. Zaborowski ŁukaszŁ., Tramwaj dla polskich miast [online], 2019 .