Ted Kaczynski

Ted Kaczynski

Theodore John Kaczynski

Unabomber

Theodore Kaczynski (1996)
Pełne imię i nazwisko	Theodore John Kaczynski
Data i miejsce urodzenia	22 maja 1942 Chicago
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 2023 Butner
Zawód, zajęcie	matematyk
Alma Mater	Uniwersytet Harvarda

Kaczynski (1968) jako adiunkt na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley

Ted Kaczynski, właśc. Theodore John Kaczynski, ps. Unabomber (ur. 22 maja 1942 w Chicago, zm. 10 czerwca 2023 w Butner^[1]) – amerykański matematyk, terrorysta i seryjny morderca motywujący swoje działania sprzeciwem wobec społeczeństwa i cywilizacji opartych na nowoczesnej technice. Przydomek Unabomber powstał z kryptonimu UNABOM (ang. university and airline bombings), który agenci Federalnego Biura Śledczego (FBI) nadali sprawie Theodore’a Kaczynskiego.

Życiorys

Pochodził z rodziny o polskich korzeniach (Polakami byli jego dziadkowie)^[2]. Ted Kaczynski od czasów młodości wykazywał ponadprzeciętne zdolności matematyczne, co łączyć można z wysokim IQ – jego iloraz inteligencji wynosił 170 w skali Stanforda-Bineta^[3]. W wieku 16 lat rozpoczął studia na Uniwersytecie Harvarda^[4]. W tym czasie Kaczynski był uczestnikiem poniżającego eksperymentu psychologicznego dotyczącego odporności na stres oraz dezintegracji osobowości prowadzonego przez psychologa Henry’ego Murraya. To doświadczenie mogło mieć wpływ na jego późniejsze antyspołeczne zachowania^[5][6]. W roku 1962 rozpoczął studia na Uniwersytecie Michigan^[7] w Ann Arbor. Na tej uczelni obronił doktorat z matematyki. W latach 1967–1969 jako matematyk pełnił funkcję docenta na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Wkrótce zrezygnował z tej posady i pozostawał bezrobotny, żyjąc samotnie bez udogodnień cywilizacyjnych w drewnianej chacie w stanie Montana^[4].

Działalność przestępcza

Od 1978 do 1995 Kaczynski wysyłał listy-bomby do różnych ludzi, przyjmując filozofię zbliżoną do neoluddyzmu. Zamierzał walczyć w ten sposób ze złem wynikającym – w jego mniemaniu – z postępu technicznego. Swoje bomby wysyłał w starannie wykonanych przez siebie drewnianych pudełkach, oznakowanych literami „FC” (Freedom Club, czyli „klub wolności”). W ciągu prawie 18 lat od jego bomb zginęły trzy osoby, a dwadzieścia dziewięć zostało rannych.

Kaczynski działał bardzo ostrożnie, przez co był długo nieuchwytny. Stał się przedmiotem najdroższego, najdłuższego i najbardziej pracochłonnego w historii FBI śledztwa.

19 września 1995 dzienniki „The New York Times” i „The Washington Post” opublikowały manifest Kaczynskiego: zawierający 35 tysięcy słów esej filozoficzny dotyczący zagrożeń wynikających z postępu technicznego. W Polsce wydało go, pod tytułem Społeczeństwo przemysłowe i jego przyszłość, anarchistyczne wydawnictwo „Inny Świat”^[8]. Zdaniem Kaczynskiego nowoczesna technika pozbawia człowieka wolności i prowadzi do problemów psychologicznych poprzez pozbawienie go „procesu władzy” – przez co rozumiał indywidualną odpowiedzialność za zaspokojenie podstawowych potrzeb (jedzenia, bezpieczeństwa). Unabomber omawiał też psychologię zwolennika poglądów lewicowych, którego jego zdaniem cechuje kompleks niższości i „naduspołecznienie”.

Do schwytania Unabombera przyczynił się jego brat David, który w poglądach autora rozpoznał poglądy Teda, z którym od wielu lat nie utrzymywał kontaktu. Ted Kaczynski aresztowany został 3 kwietnia 1996, a w 1998 skazano go na karę dożywotniego więzienia. Przed atakami terrorystycznymi z 11 września 2001 Unabomber był symbolem terroryzmu w Stanach Zjednoczonych. Od 1997 Kaczynski przebywał w więzieniu o maksymalnie zaostrzonym rygorze ADX Florence(inne języki), w stanie Kolorado. W więzieniu tym przebywają osoby uznawane przez amerykańskie władze za skrajnie niebezpieczne, m.in. Eric Rudolph, Ramzi Yousef(inne języki) oraz Timothy McVeigh^[9]. Kaczynski zaprzyjaźnił się z McVeighem i prowadził z nim do czasu jego egzekucji rozmowy poświęcone polityce i filozofii^[10].

W grudniu 2021 roku z powodów zdrowotnych został przeniesiony do więzienia w Butner, w stanie Karolina Północna^[11]. Pod koniec życia chorował na nowotwór^[12]. 10 czerwca 2023 roku został znaleziony martwy w swojej celi^[13][1]. Niedługo później podano, że przyczyną śmierci było samobójstwo^[12][14]. Powiesił się na sznurowadłach na poręczy dla niepełnosprawnych w swoim pokoju^[15].

Lista zamachów

Rok	Data	Lokalizacja	Ofiary	Obrażenia
1978	25–26 maja	Northwestern University, Evanston, Illinois	Terry Marker, funkcjonariusz policji akademickiej	drobne
1979	9 maja	Northwestern University	John Harris, absolwent uczelni	drobne
	15 października	Chicago	12 pasażerów American Airlines	zatrucie dymem
1980	10 czerwca	Chicago	Percy Wood, prezes United Airlines	skaleczenia i poparzenia
1981	8 października	Uniwersytet Utah, Salt Lake City, Utah	brak – bomba rozbrojona
1982	5 maja	Uniwersytet Vanderbilta, Nashville, Tennessee	Janet Smith, sekretarka uniwersytecka	poważne obrażenia rąk, wymagające skomplikowanego leczenia
	2 lipca	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, California	Diogenes Angelakos, profesor	obrażenia twarzy i prawej ręki, prawie całkowicie wyleczone
1985	15 maja	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley	John Hauser, absolwent uczelni	częściowa utrata wzroku w lewym oku, utrata 4 palców prawej ręki, zerwanie tętnicy w ręce zagrażające życiu
	13 czerwca	Auburn, Washington	brak – bomba rozbrojona
	15 listopada	Ann Arbor, Michigan	James V. McConnell i Nicklaus Suino	McConnell: utrata słuchu, Suino: rany odłamkowe
	11 grudnia	Sacramento, California	Hugh Scrutton, właściciel sklepu komputerowego	pierwsza ofiara śmiertelna
1987	20 lutego	Salt Lake City, Utah	Gary Wright, właściciel sklepu komputerowego	poważne uszkodzenie nerwu lewej ręki, wymagające chirurgicznej rekonstrukcji
1993	22 czerwca	Tiburon, California	Charles Epstein, genetyk Uniwersytetu Kalifornijskiego	zniszczone obie błony bębenkowe, utrata części trzech palców
	24 czerwca	Uniwersytet Yale, New Haven, Connecticut	David Gelernter, profesor informatyki	obrażenia prawej ręki i oka
1994	10 grudnia	North Caldwell, New Jersey	Thomas J. Mosser, specjalista ds. reklamy	druga ofiara śmiertelna
1995	24 kwietnia	Sacramento, California	Gilbert Murray, lobbysta w przemyśle drzewnym	trzecia ofiara śmiertelna

Odniesienia w kulturze

Koszulka z napisem Unabomber for president!

Filmy

• Stemple Pass (2012, reż. James Benning)
• ManHunt: Unabomber (serial Netflix, 2017)
• Ted K (2021, reż. Tony Stone) – cały film to historia życia Teda Kaczynskiego

Polityka

• Unabomber na prezydenta

Muzyka

• Macabre – The Unabomber
• Camper Van Beethoven – Militia Song
• Kirlian Camera – Kaczynski Code (ze słowami zaczerpniętymi ze 173. paragrafu manifestu Kaczynskiego)
• Mando Diao – Killer Kaczynski
• Sleepytime Gorilla Museum – FC: The Freedom Club
• Mudoven – Truth and Tragedy: Life in the Occupied Zone
• Combichrist – God Bless
• Movits! – Nitroglycerin
• Agoraphobic Nosebleed – Obi Wan Kaczynski
• Ill Bill – Exploding Octopus
• zespół Suckaaa! użył wizerunku Kaczynskiego jako swojej „maskotki”. Członkowie oblepili jego zdjęciami swój autobus, chodzili w T-shirtach z nadrukami jego twarzy, a także przebierali się za niego podczas koncertów.
• w stanie Connecticut powstał zespół o nazwie „Ted Kaczynski and the Mad Bombers”
• w Moskwie powstał rosyjski zespół crust/punk o nazwie „Ted Kaczynski”
• raper Te-Tris nawiązuje do Kaczynskiego w utworze Prawo do bragga
• raper Quebonafide porównuje się do Kaczynskiego w utworze Valhalla
• raper Eminem wspomina o nim w utworze Believe z albumu – Revival oraz w utworze Brainless z albumu The Marshal Mathers LP 2
• raper Filip Marcinek – Unabomber
• zespół Lordofon – Unabomber

Literatura

• Krwawy rajd – komiks Ryszarda Dąbrowskiego z serii „Likwidator” (2002), dedykowany Tedowi Kaczynskiemu; w dialogach postaci przewijają się ponadto ideologiczne deklaracje Kaczynskiego, a wielki plakat z jego wizerunkiem wisi na ścianie w kryjówce Likwidatora.

Przypisy

1. Luke Barr, Meredith Deliso: Unabomber Ted Kaczynski found dead in prison cell. ABC News, 2023-06-10. [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
2. William Addams Reitwiesner: Ancestry of Ted Kaczynski.
3. Kaczynski, Ted. freeinfosociety.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-16)]., FreeInfoSociety.com.
4. Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2019-02-17] .
5. Ted Kaczynski. Ekologiczny terrorysta [online], Newsweek.pl [dostęp 2019-02-17]  (pol.).
6. Harvard’s Experiment on the Unabomber, Class of '62 [online], Psychology Today [dostęp 2019-02-17]  (ang.).
7. Ted Kaczynski, unabomber [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-12-12]  (pol.).
8. Społeczeństwo przemysłowe i jego przyszłość : [manifest wojownika] / Theodore Kaczynski (Unabomber) ; tł. Arkadiusz Miernik. Mielec: Wydaw. Inny Świat, 2003.
9. Terror on Trial: Life in Supermax’s 'Bombers Row'.
10. The Unabomber’s not-so-lonely prison life.
11. MattM. Zapotosky MattM., Ted Kaczynski, the 79-year-old Unabomber, transferred to prison medical facility, „The Washington Post”, 23 grudnia 2021, ISSN 0190-8286 [dostęp 2023-06-10]  (ang.). Brak numerów stron w czasopiśmie
12. ‘Unabomber’ Ted Kaczynski died by suicide in prison medical center, AP sources say [online], AP NEWS, 11 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-12]  (ang.).
13. Theodore ‘Ted’ Kaczynski, known as the 'Unabomber,' has died in federal prison [online], AP NEWS, 10 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-10]  (ang.).
14. Unabomber popełnił samobójstwo [online], Onet Wiadomości, 11 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-12]  (pol.).
15. "Unabomber" Ted Kaczynski had late-stage rectal cancer and was "depressed" before prison suicide, autopsy says [online], NBC News, 17 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-10]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Krzysztof Kłopotowski: Szaleństwo Teda Kaczynskiego, zbrodniarza i proroka

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000109237571
• VIAF: 90723630
• LCCN: n96050765
• GND: 120548127
• NDL: 00649164
• BnF: 125368984
• SUDOC: 034702377
• NKC: jn19981002275
• BNE: XX4805545
• BIBSYS: 12017318
• Open Library: OL3132644A
• PLWABN: 9810694158905606
• NUKAT: n2005010312
• J9U: 987007568873305171
• PTBNP: 1663864
• CANTIC: a10597724
• ΕΒΕ: 269343
• KRNLK: KAC200302108
• LIH: LNB:Ckam;=CG

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: biography/Ted-Kaczynski
• The Canadian Encyclopedia: unabomber-profile

Identyfikatory zewnętrzne:

• Scopus: 57189288192