Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Sztuka grecka wieków ciemnych

Sztuka grecka wieków ciemnych obejmuje okres od upadku kultury mykeńskiej (ok. 1200 p.n.e.) do rozkwitu cywilizacji greckiej w VIII wieku p.n.e. Tradycyjna nazwa „wieki ciemne” powstała ze względu na małą liczbę źródeł archeologicznych z tego okresu i w efekcie trudności w odtworzeniu jego dziejów.

Badacze najczęściej termin „wieków ciemnych” w sztuce odnoszą do dwóch okresów:

  • okresu submykeńskiego (ok. 1150–1050 p.n.e.)
  • okresu protogeometrycznego (ok. 1050–900 p.n.e.)

Czasem sztuka wieków ciemnych jest włączana do sztuki okresu archaicznego i traktowana jako jeden z jej podokresów.

W wiekach ciemnych dochodzi do obniżenia poziomu życia i odejścia od wcześniejszych osiągnięć (np. znajomości pisma). Upadały warsztaty złotnicze i snycerskie. Znaleziska są bardzo skromne; jest to głównie ceramika.

Architektura

Brak jest architektury monumentalnej, jaka powstawała w okresie egejskim (np. cytadela w Mykenach). Znane są jedynie pozostałości po dość skromnych budowlach. Przykładem typowej wioski z tego okresu jest Karfi (Karphi) na Krecie, założona w XII wieku p.n.e. Osada ma zwartą zabudowę, brukowane ulice oraz pozostałości po budynku, interpretowanym jako megaron pałacowy. Odkryto także okręg kultowy w formie dziedzińca otoczonego murem. Około IX wieku p.n.e. powstała Smyrna (dzisiejszy Izmir), w której zachowały się ślady po owalnej budowli mieszkalnej o wymiarach 3x5 m – jednym z pierwszych domów, których stan pozwolił na rekonstrukcję.

Pozostałości większej budowli znaleziono w Lefkandi na Eubei (I połowa X wieku p.n.e.). Ma ona wymiary 10x47 m i wzniesiona była na planie prostokąta zakończonego apsydą, posiadała anty, wewnętrzną kolumnadę oraz zewnętrzne podpory. W środku budowli odkryto trzy bogato wyposażone groby, a obok budynku całe cmentarzysko. Być może budowla pierwotnie była pałacem, a później została przekształcona w heroon.

Rzeźba

Protogeometryczna amfora z terakoty, ok. 950–900 p.n.e., Muzeum Brytyjskie
Protogeometryczna amfora z terakoty wykonana w Atenach, ok. 975–950 p.n.e., Muzeum Brytyjskie

Rozwijała się drobna rzeźba terakotowa i brązowa. Z terakoty wykonywano głównie figurki kobiece oraz postacie ubrane, a z brązu posążki nagich mężczyzn. W Karfi odkryto figurki z XI wieku p.n.e. tzw. boginie błogosławiące, podobne do egejskich bogiń. Do zabytków tego okresu należy także zaliczyć terakotowego jelenia z Keramejkos oraz centaura z Lefkandi.

Ceramika

Ceramika jest tą dziedziną twórczości wieków ciemnych, z której zachowało się najwięcej zabytków, co umożliwia śledzenie rozwoju i zmian stylistycznych wyrobów.

W okresie submykeńskim widoczne są jeszcze wpływy mykeńskie. Typowe naczynia tego czasu to naczynia strzemionowe, amfory, lekyty i czary. Jakość naczyń była niższa niż w późniejszym okresie, a dekoracja mniej precyzyjna.

Styl protogeometryczny pojawił się w IX wieku p.n.e. w Attyce. Jego nazwa wskazuje na silne związki z kolejnym stylem – geometrycznym. Naczynia były w tym czasie lepiej wykonywane, miały bardziej zharmonizowane proporcje, a dekoracja była dostosowana do kształtu naczynia. Pojawiają się motywy koncentrycznego koła lub półkola – przypuszcza się, że do ich wykonania używano wielowłosowych pędzli. Z czasem coraz większa powierzchnia naczynia była pokrywana malowidłem. Zarówno dla okresu protogeometrycznego, jak i geometrycznego właśnie, charakterystyczne są zdobienia za pomocą figur geometrycznych i znaków takich, jak koła, linie, spirale.

W okresie geometrycznym pojawiają się meandry, krzyże itp. Zdobiono już całą powierzchnię naczynia (horror vacui), następowała miniaturyzacja motywów. Pojawiła się ornamentyka metopowa (okienkowa), która polegała na pozostawianiu „okienek” otoczonych ramką, w których umieszczało się pojedynczy motyw ornamentu. Tak jak w okresie wcześniejszym dekorowano naczynia malując duże płaszczyzny jednolitą barwą. Kształty naczyń wysmukliły się, ścianki stały się cieńsze. Pojawiła się schematyczna ornamentyka figuralna tworząca pasy obiegające naczynie dookoła. Zanikły naczynia strzemionowe, a obok wcześniejszych typów naczyń popularne stały się ojnochoe, hydrie i kubki.

Bibliografia

  • E. Papuci-Władyka: Sztuka starożytnej Grecji, Wydawnictwo PWN, Warszawa, Kraków 2001, ISBN 83-01-13525-5.

Literatura dodatkowa

  • K. Lewartowski, A. Ulanowska: Archeologia egejska. Grecja od epoki paleolitu po wczesną epokę żelaza, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1999

Linki zewnętrzne

Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Kembali kehalaman sebelumnya