PROFILBARU.COM

Kultura egejska, Egea – termin określający trzy kultury rozwijające się na terenach Grecji (zarówno kontynentalnej jak i wyspach Morza Egejskiego) w III i II tysiącleciu p.n.e. (neolit i epoka brązu), czyli:^[1]

kulturę minojską - rozwijającą się na Krecie od połowy III tysiąclecia p.n.e. do XV wieku p.n.e.
kulturę helladzką - rozwijającą się w Grecji kontynentalnej od III tysiąclecia p.n.e. do XII wieku p.n.e. Szczyt jej rozwoju to tzw. kultura mykeńska trwająca od ok. 1600 p.n.e. do ok. 1100 p.n.e. (w XV wieku p.n.e. pojawiła się także na Krecie)
kulturę cykladzką - rozwijającą się od III tysiąclecia p.n.e. do XII wieku p.n.e. na Cykladach

Periodyzacja i chronologia

Podział na okresy i ich ramy czasowe dziejów Egei w epoce brązu opiera się na badaniach archeologicznych przeprowadzonych na początku XX wieku dla Krety^[2]. Później system ten poszerzono o wnioski z odkryć w Grecji kontynentalnej, stworzono także podobny podział dla Cyklad. Podstawą periodyzacji jest wyodrębnienie okresów wczesnego, średniego i późnego dla każdej z trzech kultur, np. dla Krety mamy: Early (wczesny), Middle (średni) i Late (późny) Minoan (minojski), w skrócie (EM, MM, LM). Analogicznie dla Grecji wyodrębnia się EH, MH, LH (H - Helladic, czyli helladzki) a dla Cyklad EC, MC, LC (C - Cycladic, czyli cykladzki)^[2]. Każdy z okresów podzielono na podokresy I, II, III, późniejsze badania wymusiły dalszy podział niektórych z nich na mniejsze jednostki oznaczane literami A-C, a w części z nich wyodrębnia się jeszcze fazy oznaczane cyframi np. LM IIIA1^[2].

Datowanie dziejów Egei jest nieprecyzyjne do połowy XIV w. p.n.e., kiedy to można już korelować znaleziska ceramiczne z tymi z Lewantu i Egiptu i wprowadzić dokładność około jednego pokolenia^[3]. Związane jest to z brakiem miejscowych źródeł pisanych przydatnych do datowania oraz nielicznych wzmiankach o świecie egejskim w pismach rozwiniętych cywilizacji Bliskiego Wschodu; słabą precyzję dają też takie techniki jak badanie węgla C-14, fluorescencja czy dendrochronologia oparta na materiale z Anatolii^[3]. Dodatkową komplikację stanowi problem z ustaleniem daty wybuchu wulkanu na wyspie Santoryn (schyłek okresu LM IA), które to wydarzenie pozostawiło wiele śladów w postaci popiołów w różnych miejscach regionu, co pozwoliło ustalić dokładne korelację między poszczególnymi okresami dla trzech cywilizacji Egei^[3]. Przyjmuje się, że erupcja miała miejsce pod koniec XVI w. p.n.e. (chronologia niska) albo z grubsza w 1645/1628 r. p.n.e. (chronologia wysoka)^[3].

Tabela przedstawiająca periodyzację kultur egejskich, według chronologii niskiej (wysoka w nawiasie), z dodatkową kolumną dla warstw Troi (wszystkie daty p.n.e., margines błędu do ok. 1350 r. p.n.e. to ok. 100 lat, później ok. 30 lat):^[3]

Kreta	Grecja	Cyklady	Troja
Nazwa okresu		Datowanie
Wczesny brąz		3100(3500)-2000
EM I 3100-2650	EH I 3100-2650	EC I 3100-2650	I 3100-2600
EM IIA 2650-2400	EH IIA 2650-2400/2150	EC IIA 2650-2400	II 2600-2250
EM IIB 2400-2150	EH IIB 2400-2150^[4]	EC IIB 2425-2150	III 2250-2100
EM III 2150-2000	EH III 2150-2000	EC III 2150-2000	IV 2100-2000
Średni brąz		2000-1600(1700)
MM IA 2000-1925	MH I 2000-1900	MC I	V 2000-1900
MM IB 1925-1850/1675
MM II 1850-1675^[5]	MH II 1900-1700	MC II	VIa-c 1900-1600
MM IIIA 1675-1630	MH III 1700-1600	MC III
MM IIIB 1630-1600
Późny brąz		1600(1700)-1075/1050
LM IA 1600-1500	LH I 1600-1500	LC I 1600-1450	VId 1600-1500
LM IB 1500-1450	LH IIA 1500-1450		VIe 1500-1400
LM II 1450-1400	LH IIB 1450-1400	LC II 1450-1400
LM IIIA1 1400-1365	LH IIIA1 1400-1365	LC III od 1400	VIf-g 1400-1300
LM IIIA2 1365-1330	LH IIIA2 1365-1330		VIh 1300-1250
LM IIIB1 1330-1225	LH IIIB1 1330-1225		VIIa 1250-1180
LM IIIB2 1225-1220	LH IIIB2 1225-1220
LM IIIC 1200-1100	LH IIIC 1200-1100		VIIb-c 1180-1050

Ważniejsze daty i wydarzenia

ok. 2600 p.n.e. – okres wczesnominojski na Krecie,
ok. 2100 p.n.e. – okres średniominojski (pierwsze pałace w Knossos, Fajstos, Malii i Kato Zakros),
ok. 2000 p.n.e. – przybycie pierwszych Greków na Bałkany,
ok. 1800 p.n.e. – zburzenie pierwszych pałaców na Krecie (silne trzęsienia ziemi albo konflikty między pałacami),
ok. 1700 p.n.e. – okres późnominojski (nowe pałace w Knossos, Fajstos i Malii),
ok. 1628 p.n.e. – wybuch wulkanu na Therze,
ok. 1580 p.n.e. – okres mykeński (późnohelladzki) w Grecji kontynentalnej,
ok. 1550 p.n.e. – zburzenie drugich pałaców (najazd Greków na Kretę?),
1184 p.n.e. – tradycyjna data zburzenia Troi (Troja VII A).

Przypisy

↑ egejska kultura, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-09-05] .
↑ ^a ^b ^c Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 180-181. ISBN 978-83-01-15810-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 181-182. ISBN 978-83-01-15810-1.
↑ Na wielu stanowiskach kontynentalnych faza ta nie występuje
↑ ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jest jej brak

[1] egejska kultura, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-09-05] .

[ziolko180-2] Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 180-181. ISBN 978-83-01-15810-1.

[ziolko181-3] Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 181-182. ISBN 978-83-01-15810-1.

[4] Na wielu stanowiskach kontynentalnych faza ta nie występuje

[5] ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jest jej brak

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]