Stróżna – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Bobowa[4][5], na granicy Pogórza Ciężkowickiego i Beskidu Niskiego. Jest to miejscowość o bogatej historii, sięgającej wczesnego średniowiecza, oraz ważne miejsce na mapie dziedzictwa kulturowego regionu sądeckiego.
Historia
Pierwsze wzmianki o Stróżnej pochodzą z 16 grudnia 1378 roku, kiedy to w Sądzie Prowincjonalnym w Nowym Sączu odnotowano ugodę między braćmi Mikołajem i Klemensem z Jasiennej dotyczącą zastawu trzech łanów ziemi w Stróżnej. Nazwa wsi wywodzi się od terminu „stróża” (łac. custodia), co wskazuje na jej pierwotną funkcję jako osady strażniczej. W średniowieczu Stróżna była częścią systemu obronnego, strzegącego granic i szlaków handlowych.
Wieś została lokowana na prawie niemieckim, co pozwoliło na rozwój gospodarstwa rolnego i intensywniejsze wykorzystanie ziemi. Pierwszym znanym właścicielem Stróżnej był Mroczek z Sędziszowej, którego ród odgrywał ważną rolę w historii regionu. W XV wieku wieś należała do rodziny Trzecieskich herbu Strzemię, która przez ponad 100 lat zarządzała tym terenem.
W czasach nowożytnych Stróżna wielokrotnie zmieniała właścicieli. W XVI wieku przeszła w ręce rodziny Jordanów, a następnie Tarnowskich i Laskowskich. Podczas zaborów została włączona do cyrkułu pilźnieńskiego, a po reformach administracyjnych z XIX wieku znalazła się w powiecie gorlickim. W XX wieku Stróżna odegrała ważną rolę w lokalnym ruchu oporu podczas II wojny światowej.
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Geografia
Stróżna położona jest na terenie pagórkowatym, w dorzeczu rzeki Białej. Przez miejscowość przepływa potok Stróżnianka, który w przeszłości odgrywał ważną rolę w gospodarce wsi. Otoczona jest lasami świerkowymi i bukowymi, które stanowiły naturalne zasoby dla lokalnej ludności.
Wieś znajduje się na wysokości około 300–400 m n.p.m. i charakteryzuje się umiarkowanym klimatem z wyraźną sezonowością. Bliskość Bobowej oraz Nowego Sącza czyni Stróżnę dobrze skomunikowaną z resztą regionu.
Integralne części wsi Stróżna[4][5]
| SIMC |
Nazwa |
Rodzaj
|
| 0418171 |
Kącina |
część wsi
|
| 0418188 |
Koci Zamek |
część wsi
|
| 0418194 |
Koczanka |
część wsi
|
| 0418202 |
Moroń |
część wsi
|
| 0418219 |
Nowa Wieś |
część wsi
|
| 0418225 |
Osicze |
część wsi
|
| 0418231 |
Podlesie |
część wsi
|
| 0418248 |
Półanki |
część wsi
|
| 0418254 |
Resztówka |
część wsi
|
| 0418260 |
Zadziele |
część wsi
|
Dziedzictwo kulturowe
Stróżna zachowała ślady swojej bogatej przeszłości w postaci architektury i tradycji ludowej. Ważne miejsce w historii wsi zajmuje folwark Widomia, który przez wieki był centrum życia gospodarczego. Numeracja domów w wiosce rozpoczynała się od dworu, który istniał tu już w XVI wieku.
Stróżna była też miejscem aktywności rzemieślniczej. W XVI wieku wieś słynęła z wyrobu sukna, które eksportowano do miast na terenie obecnej Słowacji. Sukno ciężkowickie oraz bobowskie zyskało uznanie na rynkach zagranicznych.
W Stróżnej znajdują się także kapliczki i krzyże przydrożne, będące wyrazem religijności lokalnej społeczności. Kapliczka św. Jana Nepomucena z XVIII wieku jest jednym z najstarszych obiektów sakralnych w okolicy.
W Stróżnej zlokalizowana jest rzymskokatolicka parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego wraz z kościołem pod tym samym wezwaniem.
Społeczność i gospodarka
Przez wieki Stróżna była głównie wsią rolniczą. Chłopi, w ramach gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej, zajmowali się uprawą zboża, lnu i konopi. Ważnym elementem gospodarki były także hodowla zwierząt oraz handel, zwłaszcza z miastami słowackimi.
W czasach nowożytnych zmiany w strukturze własności ziemi wpływały na charakter miejscowości. Po reformach uwłaszczeniowych z XIX wieku wieś zyskała bardziej zindywidualizowany charakter. Współcześnie Stróżna zachowała rolniczy profil, choć coraz więcej mieszkańców podejmuje pracę w okolicznych miastach.
Wieś jest też przykładem udanej integracji tradycji z nowoczesnością. Organizowane są tu dożynki i festyny, które przyciągają turystów i podkreślają lokalną tożsamość.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131922
- ↑ POS dla Gminy Bobowa s.10. [dostęp 2015-02-24].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1211 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24]. brak numeru strony
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
Linki zewnętrzne
| Miasta |
|
|---|
| Wsie |
|
|---|
Integralne
części wsi |
- Gadówki
- Grochowa
- Jeżów
- Kamionka
- Katanówki (Brzana)
- Katanówki (Jankowa)
- Kącina
- Koci Zamek
- Koczanka (Stróżna)
- Koczanka (Wilczyska)
- Kosiny (Sędziszowa)
- Kosiny (Siedliska)
- Lipniczka
- Moroń (Stróżna)
- Moroń (Wilczyska)
- Nowa Wieś
- Osicze
- Paliszowiec
- Piekło
- Podlesie (Brzana)
- Podlesie (Stróżna)
- Podrudawie
- Półanki
- Przygórze
- Resztówka (Jankowa)
- Resztówka (Stróżna)
- Rzeki
- Stawiska
- Tłoki
- Wilkówka
- Wymysłów
- Zadziele
- Zagórze (Brzana)
- Zagórze (Jankowa)
- Zalesie
- Zawodzie
|
|---|
