Był synem rolnika Michała. Uczęszczał do szkoły w Wilnie, w 1905 brał udział w strajku szkolnym, za co został wydalony ze szkoły z wilczym biletem. Od 1912 roku mieszkał w Sosnowcu. Zajmował się różnymi pracami, statystował w teatrach; jednocześnie uczył się śpiewu. Podczas pracy jako kelner w Hotelu Angielskim w Warszawie, jeden ze stałych bywalców restauracji, Władysław Walter, zainteresował się jego talentem i spowodował zaangażowanie go do Operetki.
Zadebiutował w 1915 roku w „Teatrze Nowości”. Od razu osiągnął sukces i już w 1916 zadebiutował na scenie Opery Warszawskiej jako Radames w AidzieVerdiego. Członkiem zespołu w operze Warszawskie był do 1931 roku oraz w latach 1936–1938. Zrobił błyskawiczną karierę i zyskał miano jednego z najsławniejszych polskich śpiewaków operowych pierwszej poł. XX wieku. Występował na scenach operowych całej Europy, śpiewając swoje partie po polsku, co było wówczas wydarzeniem bez precedensu. Był solistą scen w Hamburgu, Lizbonie, Madrycie, Barcelonie oraz mediolańskiej La Scali.
Był obdarzony wyjątkowymi zdolnościami i kapitalną pamięcią muzyczną, uczył się każdej partii bardzo szybko, repertuar jego był imponujący. Występował także w filmach polskich. Otrzymał wiele odznaczeń krajowych i zagranicznych, nagrał wiele płyt.
Śpiewał chętnie, nigdy nie odmawiał występów i bardzo szybko uczył się nowych ról, dlatego też jego głos był bardzo mocno eksploatowany. Ponieważ Gruszczyński nie ukończył żadnej szkoły wokalnej, dość wcześnie zaczęły się w śpiewie pojawiać różne niedomagania oraz w rezultacie utrata głosu w 1931.
Ponadto mając stajnię wyścigową i willę w Milanówku, a będąc rozrzutnym, utracił szybko olbrzymi majątek i stał się nałogowym alkoholikiem.
Grób Stanisława Gruszczyńskiego na cmentarzu Powązkowskim
Podczas II wojny światowej pracował jako woźny i robotnik fizyczny. Po wojnie próbowano zaopiekować się zasłużonym artystą, zorganizowano mu skromny jubileusz, zatrudniono jako bibliotekarza Biblioteki Muzycznej Opery Warszawskiej. W latach 1947–1950 był pracownikiem Domu Kultury w Grodzisku Mazowieckim, a w latach 1950–1957 konsultantem Opery Warszawskiej. W 1958 przeszedł na emeryturę.
1921 – Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza jako góral Józek
Dyskografia
1926 – Stanisław Gruszczyński Tenor Eroico, słynny artysta Opery Warszawskiej śpiew z akompaniamentem Orkiestry Opery Warszawskiej, Syrena Rekord
1932 – Stanisław Gruszczyński tenor Opery Warszawskiej, występujący obecnie w teatrze „Morskie Oko” śpiew z akompaniamentem Orkiestry Towarzystwa „Syrena Record”, Syrena Electro
1937 – Stanisław Gruszczyński tenor Aleksander Michałowski bas artyści Opery Warszawskiej śpiew z akompaniamentem Orkiestry Opery Warszawskiej, Syrena Electro
1939 – Stanisław Gruszczyński tenor, artysta Opery Warszawskiej śpiew z akompaniamentem Orkiestry Opery Warszawskiej, Syrena Rekord
Przypisy
↑Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0. Brak numerów stron w książce
Syrena Record. Pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904–1939. ISBN 83-917189-0-5. Brak numerów stron w książce
Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977. Brak numerów stron w książce
Józef Kański: Artysta z bożej łaski Stanisław Gruszczyński. W: Józef Kański: Mistrzowie sceny operowej. Wyd. 2. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1988, s. 163-166. ISBN 83-224-1774-8.
Zbigniew Adrjański: Kalejdoskop estradowy. Leksykon polskiej rozrywki 1944–1989 : artyści, twórcy, osobistości. Warszawa: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09191-9. Brak numerów stron w książce
Justyna Reczeniedi: Stanisław Gruszczyński. Dzieje króla tenorów. Gniezno: Fundacja im. Zygmunta Noskowskiego, 2013. ISBN 978-83-89250-38-4. Brak numerów stron w książce
