Stanisław Alberti

Stanisław Alberti

kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	27 listopada 1895 Kraków
Data i miejsce śmierci	1940 USRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1925 1939–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 Pułk Piechoty 2 Pułk Piechoty Legionów
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Późniejsza praca	Starosta powiatu bialskiego
Odznaczenia

Kazimiera i Stanisław Alberti (ok. 1937).

Tablica upamiętniająca małżeństwo Albertich w Bielsku-Białej.

Stanisław Florian Alberti (ur. 27 listopada 1895 w Krakowie, zm. 1940 w ZSRR) – polski prawnik, publicysta, tłumacz, starosta. Legionista, kapitan piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Stanisława (1862–1927), chemika technologa, c. k. rzeczywistego nauczyciela c. k. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, i Marii z Dobieckich^[1][2][3]. Zdał maturę.

Po wybuchu I wojny światowej służył w Legionach Polskich^[2]. Służył w 2 pułku piechoty. 1 kwietnia 1917 awansowany na stopień podporucznika piechoty. Podczas walk utracił prawą rękę.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. Został przydzielony do sztabu gen. Tadeusza Rozwadowskiego, lecz zgłosił się do służby frontowej, do której jako inwalida wojenny nie był zobowiązany^[4]. Pełnił funcję adiutanta grupy majora Erwina Więckowskiego, złożonej z II batalionu i kompanii szturmowej 4 pułku piechoty Legionów oraz baterii artylerii^[4]. 1 grudnia 1918 został awansowany na porucznika piechoty. Wyróżnił się 18 grudnia tego roku w walce z Ukraińcami o wieś Podmojsce oraz 27 grudnia w czasie przebijania się grupy, otoczej we wsi Stawczany, przez Obroszyn do Zimnej Wody^[4]. Za opisane wyżej czyny męstwa dowódca 2 Dywizji Legionów, pułkownik Michał Rola-Żymierski sporządził 25 kwietnia 1921 wniosek o odznaczenie porucznika Albertiego Orderem Virtuti Militari^[4]. W tym czasie pełnił służbę w Dowództwie 2 Dywizji Legionów na stanowisku szefa oddziału operacyjno-informacyjnego^[4]. Od 1 czerwca 1921 jego oddziałem macierzystym był 2 pułk piechoty Legionów^[5].

3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 1093. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[6][7][8]. W 1923, 1924 był przydzielony do 2 pp Leg. w Pińczowie^[9][10]. Z dniem 30 września 1925 został przeniesiony w stan spoczynku „z powodu trwałej niezdolności do służby wojskowej, stwierdzonej przez komisję wojskowo-lekarską”^[11]. Jako emerytowany kapitan w 1928 zamieszkiwał w Warszawie^[12]. W 1934 był zweryfikowany w korpusie oficerów piechoty z lokatą 175^[13]. Wtedy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Żywiec^[14].

Uzyskał trzykrotnie stopień doktora: z dziedzin prawa, filozofii i historii sztuki. Był znawcą i tłumaczem literatury słowiańskiej (w tym czeskiej) i niemieckiej. Był wydawcą Biblioteki Słowiańskiej, w ramach której promował literatów słowiańskich z krajów na południe od Polski. Był publicystą. od połowy lat 20. był autorem artykułów dotyczących Zakopanego i Tatr, zakopiańskiego teatru Stanisława Ignacego Witkiewicza (recenzował jego dramat pt. W małym dworku^[15]), twórczości literackiej poety Jana Kasprowicza oraz malarskiej Rafała Malczewskiego.

Jego żoną została Kazimiera Alberti^[16] z domu Szymańska, poetka, powieściopisarka, tłumaczka, działaczka kulturalna. Małżeństwo utrzymywało znajomość z Witkacym, który m.in. namalował portrety Stanisława Alberti. Oboje zamieszkiwali w Krakowie, od 1926 w Warszawie.

Stanisław Alberti był pracownikiem kontraktowym w starostwie powiatu włodzimierskiego z siedzibą we Włodzimierzu Wołyńskim, a następnie decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych został mianowany starostą powiatu dąbrowskiego z siedzibą w Dąbrowie Tarnowskiej od 28 czerwca 1929^[17]. Od 1930 wraz z żoną mieszkał w Białej Krakowskiej, gdzie objął urząd starosty powiatu bialskiego. Pełnił go w latach 30.^[18] do końca II Rzeczypospolitej. W 1935 był w składzie komitetu honorowego ogólnopolskiej akcji nazwanej „Jaar-Piłsudski”, zmierzającego do stworzenia lasu im. Józefa Piłsudskiego w Palestynie^[19]. Został członkiem Krajowego Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Budowy Muzeum Narodowego w Krakowie^[20].

Po wybuchu II wojny światowej jako emerytowany oficer zgłosił się do Wojska Polskiego podczas kampanii wrześniowej. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez sowietów we Lwowie. Na wiosnę 1940 został zamordowany przez NKWD. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 55/4-90 oznaczony numerem 25)^[21][a]. Ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Upamiętnienie

26 listopada 2009 na budynku pod adresem plac Wojska Polskiego 11 w Bielsku-Białej^[22], gdzie od 1930 zamieszkiwali Stanisław i Kazimiera Alberti prowadząc w nim salon literacki, została odsłonięta tablica pamiątkowa honorująca małżeństwo^[23][24][25].

Publikacje, przekłady i wydawnictwa

• Pan i pies: Sielanka (1927, Biblioteka Dzieł Wyborowych, autor: Thomas Mann^[26][27])
• Historia filozofów (przekład Stanisława Alberti, 1927; z serii Biblioteka Słowiańska w Przekładach Stanisława Alberti; współautorzy: Alois Jirásek, Bohumil Vydra)^[28]
• Piekarz Jan Marhoul (przekład Stanisława Alberti, 1927; Księgarnia F. Hoesicka; autor: Vladislav Vančura)^[29]
• Gość w domu (przekład autoryzowany Kazimiery i Stanisława Alberti, 1927; Księgarnia F. Hoesicka; autor: Jiří Wolker)^[30]
• Aforyzmy (przekład Stanisława Alberti, 1988; wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, autor: Karel Čapek, wstęp: Halina Janaszek-Ivaničková)^[31]

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych trzykrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi (1937, za zasługi w służbie państwowej i na polu pracy społecznej)^[32][33]

Uwagi

1. Inne źródła podały, jakoby Stanisław Alberti został zamordowany w Katyniu w ramach zbrodni katyńskiej bądź też był ofiarą zbrodni okupantów niemieckich podczas II wojny światowej.

Przypisy

1. Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 95. ISBN 83-08-01428-3.
2. StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 7 .
3. Sprawozdanie 1897 ↓, s. 43.
4. Alberti Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.94-9054 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-09-21].
5. Spis oficerów 1921 ↓, s. 26.
6. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 56.
7. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 414.
8. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 358.
9. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 128.
10. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 124.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 89 z 4 września 1925, s. 484.
12. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 903.
13. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 328.
14. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 941.
15. Agnieszka Pollak-Olszowska: Skandalistka z Białej. bielsko.biala.pl, 18 lutego 2011. [dostęp 2015-01-22].
16. Dmytro Wesołowski: Kazimiera Alberti – córka Bolechowa. kuriergalicyjski.com, 14 kwietnia 2014. [dostęp 2015-01-22].
17. Czerwcowe zmiany w powiatach
18. Stanisław Alberti. historia.beskidia.pl. [dostęp 2015-01-22].
19. Między wojnami. oszpicin.pl. [dostęp 2015-01-22].
20. Kraków buduje Muzeum Narodowe. Kraków: Komitet Budowy Muzeum Narodowego w Krakowie, 1935, s. 21.
21. Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 1. [dostęp 2015-01-22].
22. Bielskie Starostwo Powiatowe i Salon Literacki – neorenesansowa kamienica z połowy XIX wieku. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2015-01-22].
23. Magda Fritz: Tworzyli historię miasta. radiobielsko.pl, 26 listopada 2009. [dostęp 2015-01-22].
24. Kazimiera Alberti. wbielsku.eu. [dostęp 2015-01-22].
25. Marta Pollak: Kaz­imiera, która rozruszała Białą. babskiebielsko.pl. [dostęp 2015-01-22].
26. Pan i pies: sielanka. books.google.pl. [dostęp 2015-01-22].
27. Pan i pies: Sielanka. worldcat.org. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
28. Historja filozofów. worldcat.org. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
29. Piekarz Jan Marhoul. worldcat.org. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
30. Gość w domu. worldcat.org. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
31. Aforyzmy. worldcat.org. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
32. M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411.
33. Odznaczeni w dniu 11 listopada. „Nowy Dziennik”, s. 15, Nr 312 z 13 listopada 1937. 

Bibliografia

• Dziewiąte sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie za rok szkolny 1896/7. Kraków: Nakładem C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej, 1897.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Żołnierze Niepodległości. Stanisław Florian Alberti. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2020-05-02].
• Stanisław Alberti. z-ne.pl. [dostęp 2015-01-22].
• Witkacy u Albertich. kalendarz.bielsko.biala.pl, 17 marca 2014. [dostęp 2015-01-22].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 300709652
• NKC: av20181010722
• PLWABN: 9810597552805606
• NUKAT: n96005485
• LIH: LNB:DATV;=BL

Encyklopedie internetowe:

• ETP: 86265