Skrytki (powieść)

Skrytki

Autor	Zofia Romanowiczowa
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Paryż
Język	polski
Data wydania	1980
Wydawca	Instytut Literacki

Skrytki – powieść Zofii Romanowiczowej; wydana jesienią 1980 roku, w Paryżu nakładem Instytutu Literackiego. Zgodnie z zamieszczonym pod tekstem podpisem autorki, utwór pisany był w Paryżu w latach 1977–1979. Autorka zadedykowała go Tymonowi Terleckiemu.

O powieści

Skrytki to historia małżeństwa, którego dziecko po kilku latach normalnego rozwoju, zapada na autyzm, przestaje komunikować się z otoczeniem, również ze zrozpaczonymi rodzicami, cofa się w rozwoju do stanu wegetatywnego. Pomimo podjęcia prób leczenia i terapii, stan chłopca ciągle się pogarsza, co skutkuje koniecznością umieszczenia go w domu opieki. Akcja powieści rozgrywa się w ciągu kilku tygodni i zogniskowana jest wokół wyjazdu małżeństwa na coroczne wakacje.

Problematyka powieści

Niektórzy recenzenci uznali Skrytki za pierwszą „francuską” powieść Zofii Romanowiczowej, dlatego że „pisarka zerwała w niej z tematyką ściśle związaną z jej doświadczeniem – wojną oraz życiem polskich emigrantów we Francji”^[1]. Inni dostrzegali delikatnie, aczkolwiek znacząco, zarysowane reminiscencje doświadczeń wojennych i obozowych. Arkadiusz Morawiec uznał, że głównym tematem Skrytek jest „istniejące w świecie cierpienie, a także związane z nim kwestie psychologiczne, filozoficzne i teologiczne (bardziej niż społeczne). Romanowiczowa więc, owszem, podejmuje w Skrytkach zagadnienia uniwersalne i fundamentalne (skądinąd podejmowała je już we wcześniejszych książkach), jednak należy podkreślić, że istotnym bodźcem do ich podjęcia jest także jej własne doświadczenie, wpisane w najokrutniejsze wypadki historyczne XX wieku”^[2]. Bez wątpienia, Skrytki różnią się od pozostałych powieści Romanowiczowej. Natalia Królikowska stwierdza: "Główną bohaterką tego utworu nie jest, jak bywało to wcześniej, kobieta - lecz para - bezimienni mąż i żona, oboje naznaczeni traumą - tym razem jednak nie wojenną, lecz wynikającą z choroby i kalectwa ich dziecka"^[3].

Kwestie genologiczne

Skrytki powszechnie uznawane są za powieść psychologiczną, z dużą dozą realizmu, a nawet naturalizmu. W przeciwieństwie do innych powieści Romanowiczowej, w Skrytkach znajduje się bardzo dużo opisów miejskich i wiejskich krajobrazów, scenek z życia mieszkańców. Utwór ten wykazuje również pewne cechy paraboliczne, stając się trawestacją wygnania z raju, przypowieścią o źródłach zła i sensie cierpienia.

Recepcja powieści

Arkadiusz Morawiec w publikacji, poświęconej życiu i twórczości Zofii Romanowiczowej stwierdza, iż Skrytki spotkały się „z żywym i życzliwym przyjęciem. Na recepcję składa się kilkanaście recenzji. Dziewięć spośród nich, jak również nota zachęcająca do jej lektury, ukazało się w prasie emigracyjnej. Sześć recenzji opublikowano w Polsce; jest to dużo, zważywszy, że książka nie miała edycji krajowej i była trudno dostępna”^[4]. Skrytki zdobyły Nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie im. Herminii Naglerowej jako najlepsza książka 1980 roku wydana na emigracji oraz Nagrodę Literacką im. Zygmunta Hertza za 1985 rok. W plebiscycie na najpopularniejszego prozaika emigracyjnego „Kultury” w roku 1981, Zofia Romanowiczowa zajęła wysokie, dziesiąte miejsce, wyprzedzając Henryka Grynberga i Marka Hłaskę.

Przypisy

1. Alice-Catherine Carls: Odgruzowywanie pamięci. Oklahoma: „World Literature Today”, 1981, s. 497-498.
2. Arkadiusz Morawiec: Zofia Romanowiczowa. Pisarka nie tylko emigracyjna. Łódź: 2016, s. 237.
3. Natalia Królikowska: Eksperyment w prozie Zofii Romanowiczowej. Łódź: 2015, s. 54.
4. Arkadiusz Morawiec: Zofia Romanowiczowa. Pisarka nie tylko emigracyjna. Łódź: 2016, s. 233.