Boliwia
Santa Cruz
Andrés Ibáñez
26 lutego 1561
Jhonny Fernández
370,6[1] km²
416 m n.p.m.
1 686 375[2]
+591 (3)
07-0101-0100-1001
Santa Cruz[3], Santa Cruz de la Sierra[3] – miasto we wschodniej Boliwii, położone nad rzeką Piraí, na wysokości 416 m n.p.m.[4]. Pełni funkcję stolicy departamentu Santa Cruz, a ponadto jest obecnie największym miastem Boliwii.
Miasto zostało założone 26 lutego 1561 roku przez hiszpańskiego konkwistadora, kapitana generała Ñufla de Cháveza[5]. Pierwotnie powstało 220 km na wschód od swojego obecnego położenia (w pobliżu San José de Chiquitos), ale w 1621 roku z rozkazu króla Hiszpanii, Filipa IV zostało przeniesione w aktualne miejsce, 50 km na wschód od Kordyliery Orientalnej. Oryginalne miejsce miasta okazało się zbyt podatne na ataki lokalnych plemion[6]. Sam założyciel miasta został zabity w 1568 roku przez członków metysowego plemienia Itatine, składającego się z tubylczej ludności i hiszpańskich osadników[6].
Głównym celem miasta było zaopatrywanie reszty kolonii w takie produkty jak ryż, bawełna, cukier i owoce, a jego dobrobyt trwał do końca XIX wieku, kiedy to otwarto szlaki transportowe między La Paz a wybrzeżem Peru. To sprawiło, że towary importowane były tańsze niż te przywożone z Santa Cruz szlakami obsługiwanymi przez muły[6].
W okresie poprzedzającym niepodległość Boliwii w 1825 roku wschodnie regiony hiszpańskich kolonii były w dużej mierze lekceważone przez władze. Chociaż wokół Santa Cruz dobrze rozwijało się rolnictwo, Hiszpanie ciągle dążyli do pozyskiwania bogactw mineralnych, w jakie obfitowały bogate i bardziej gościnne boliwijskie wyżyny[6].
W 1954 roku ukończono budowę autostrady łączącej Santa Cruz z innymi głównymi ośrodkami, dzięki czemu miasto wyszło ze stuletniego zastoju gospodarczego. Natomiast ukończenie w połowie lat 50. XX wieku linii kolejowej, biegnącej do Brazylii otworzyło szlaki handlowe na wschód, w związku z czym rozwinęły się uprawy roślin tropikalnych, takich jak pomarańcze, trzcina cukrowa, banany i kawa, a w konsekwencji samo miasto[6]. Jeszcze w połowie lat 70. XX wieku Santa Cruz było zamieszkane przez około 257 000 osób. Od tego czasu nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności - spis powszechny z 1992 roku wykazał, że liczba mieszkańców miasta wynosi 697 278 osób, natomiast według spisu przeprowadzonego w 2001 roku Santa Cruz zamieszkiwało już 1 113 582 ludzi[7]. Oznaczało to, że Santa Cruz stało się największym miastem Boliwii, wyprzedzając pod tym względem jej oficjalną stolicę - La Paz[7]. Obecnie wciąż trwa rozwój gospodarczy miasta[6].
Santa Cruz jest ważnym węzłem drogowym w tej części kraju. Znajduje się tutaj port lotniczy Viru Viru. Miasto jest istotnym ośrodkiem rolniczego okręgu uprawy trzciny cukrowej, tytoniu szlachetnego, ryżu, bawełny i kukurydzy. W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, skórzany, włókienniczy oraz chemiczny[8]. W okolicach miasta odkryto złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, a w samym mieście powstała rafineria ropy naftowej. Odkrycie dużych złóż żelaza i magnezu w departamencie Santa Cruz przyczyniła się do względnego rozwoju tej części kraju.
Santa Cruz jest siedzibą założonego w 1879 roku Uniwersytetu Autonomicznego im. Gabriela René Moreno i innych instytucji edukacyjnych[4].
W Santa Cruz zachowało się wiele zabytków architektury kolonialnej, między innymi bazylika katedralna św. Wawrzyńca z XIX wieku i budynki misji jezuickich. W mieście znajdują się również muzea historii naturalnej, muzea etnograficzno-folklorystyczne i inne, a także kilka galerii sztuki[4].
Odpowiednio na wschód i na zachód od miasta są położone dwa duże parki narodowe, natomiast około 100 km na południowy zachód od Santa Cruz znajduje się prekolumbijskie stanowisko archeologiczne Samaipata, które w 1998 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[4].
4 października 2020 roku Russell M. Nelson, prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, na zakończenie 190. Półrocznej Konferencji Generalnej tego kościoła ogłosił, że Santa Cruz będzie jedną z sześciu lokalizacji budowy nowych świątyń[9].