Sandra Dee, właśc. Alexandra Zuck[1] (ur. 23 kwietnia1942 w Bayonne, zm. 20 lutego2005 w Thousand Oaks) – amerykańska aktorka. Karierę zaczęła pracując w reklamach jako dziecięca modelka, a jako nastolatka przeszła do przemysłu filmowego. Najbardziej znana z ról „pierwszych naiwnych”, Dee zdobyła nagrodę Złotego Globa, jako jedna z najbardziej obiecujących nowych aktorek roku, za występ w filmie Zanim dopłyną (reż. Robert Wise, 1957). Stała się powszechnie rozpoznawalna dzięki rolom w produkcjach Zwierciadło życia i Gidget (oba 1959)[2].
W późnych latach 60. jej kariera zaczęła podupadać, a szeroko nagłośnione małżeństwo z piosenkarzem Bobbym Darinem (1960–1967) zakończyło się rozwodem[3]. W późniejszym czasie rzadko występowała, a w ostatnich lata życia chorowała (jadłowstręt psychiczny, depresja, alkoholizm). Zmarła w 2005 roku (w wieku 62 lat) z powodu powikłań związanych z nefropatią[3].
Młodość
Dee urodziła się jako jedyne dziecko Marii (née Cymboliak) i Johna Zuck, którzy spotkali się jako nastolatkowie podczas kościelnych tańców Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Niedługo potem wzięli ślub, jednak rozwiedli się zanim Sandra ukończyła 5 lat.[4][5] Miała pochodzenie łemkowsko-karpatorusińskie[3][6][7].
Jej syn, Dodd Darin, napisał w biografii o rodzicach, zatytułowanej Dream Lovers, że Mary, matka Dee, i jej ciotka Olga „były pierwszą generacją córek rosyjsko-ortodoksyjnej pary z klasy robotniczej”[6]. Dee napisała: „należeliśmy do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, a tam, podczas spotkań towarzyskich, odbywały się tańce”[6]. Po zmianie nazwiska na Sandra Dee, w wieku 12 lat rozpoczęła karierę jako modelka, pracując dla czołowej nowojorskiej agencji[7].
W związku z rokiem urodzenia Dee pojawiły się nieścisłości ponieważ dowody wskazywały zarówno na 1942 jak i 1944 rok. Rejestry prawne, m.in. jej kalifornijski dokument rozwodowy (Bobby Darin), Social Security Death Index (SSDI) oraz napisy na jej nagrobku[8] potwierdzają rok jej urodzenia jako 1942. W wywiadzie udzielonym w 1967 roku dla „Oxnard Press-Courier” przyznała, że w 1960 roku, kiedy pierwszy raz spotkała Darina, miała 18 lat, a trzy miesiące później wzięli ślub.[9] Według książki autorstwa jej syna, Dee miała się urodzić w 1944 roku. Jednak, zaczynając karierę modelki i aktorki w młodym wieku, wraz z matką fałszywie odmłodziły Dee, dzięki czemu miała do wyboru więcej ofert pracy. Zgodnie z tym, zrozumiałe jest dlaczego w oficjalnych informacjach prasowych przy jej dacie urodzenia wpisano 1942 rok. Nie wiadomo jednak dlaczego na jej grobie, który miał być zamówiony przez jej syna (jedyne dziecko), napisano 1942 jako rok urodzenia Dee[6][8]. Rodzice Dee rozwiedli się w 1950 roku, a jej matka powtórnie wyszła za mąż za mężczyznę, który miał dopuścić się seksualnego wykorzystania wobec Dee[10].
Kariera
Modelka
Amerykański filmowiec Ross Hunter stwierdził, że odkrył Dee na nowojorskiej Park Avenue, gdzie była wraz z matką; miała ona wówczas 12 lat.[2] W wywiadzie udzielonym w 1959 roku Dee powiedziała, że „szybko dorosła”, będąc otoczoną głównie przez starsze od niej osoby i „w niczym, co chciała zrobić, nigdy nie była powstrzymywana”[11]. W trakcie kariery modelki, Dee usiłowała zrzucić wagę by „być tak chuda jak modelki haute couture”, chociaż niewłaściwa dieta „zniszczyła jej skórę, włosy, paznokcie – wszystko”. Po odchudzeniu się, jej organizm nie był w stanie strawić żadnego pokarmu, co wymagało pomocy lekarza by wrócić do zdrowia. Stwierdziła, że „mogła się zabić” i „musiała uczyć się jeść na nowo”[11]. Mimo wyniszczającej zdrowie diety, Dee przez rok pracy jako nastoletnia modelka w Nowym Jorku zarobiła aż 75 000 USD, które przeznaczyła na siebie i matkę po tym jak zmarł jej ojczym. Sowite wynagrodzenie Dee za modeling było większe niż to, co później zarabiała jako aktorka[10].
W 1958 roku Dee podpisała umowę z Universal Pictures, będąc jednym z ostatnich zakontraktowanych aktorów przedsiębiorstwa przed rozwiązaniem starego systemu studyjnego[14]. W 1958 roku ukazał się film The Restless Years, w którym zagrała główną rolę; w tym samym roku premierę miał obraz The Reluctant Debutante, w którym wcieliła się w córkę postaci granej przez Reksa Harrisona[15]. W późniejszym czasie Dee została obsadzona w produkcji Zwierciadło życia (1959), obok Lany Turner. Film stał się wielkim sukcesem komercyjnym, a w tamtym czasie była to najlepiej zarabiająca produkcja filmowa w historii wytwórni Universal Pictures, co przyczyniło się do znacznego wzrostu popularności Dee[2].
Przed końcem lat 60. kariera Dee znacznie zwolniła, kiedy wytwórnia Universal Pictures zrezygnowała z aktorki[18]. Po rozwodzie z Darinem w 1967 roku Dee rzadko występowała. W wywiadzie przeprowadzonym w 1967 roku przez Rogera Eberta Dee opowiadała o jej doświadczeniu ze studyjnym systemem oraz o wizerunku naiwnej dziewczyny (ingénue), który został jej narzucony, co uznała za ograniczające:
Spójrz na to – papieros. Lubię palić. Mam 25 lat, i tak się składa, że lubię zapalić. Tak że w Hollywood agenci z prasy studyjnej nadal wyciągają mi z ręki papierosy i przykrywają mój drink serwetką, kiedy tylko robione są mi zdjęcia. Mała Sandra Dee nie powinna palić, no wiesz. Albo palić. Albo oddychać[19].
Sandra Dee, „The Chicago Sun-Times”
Przez kilka lat Dee była nieaktywna w przemyśle filmowym zanim pojawiła się w okultystycznym filmie grozy Horror w Dunwich (1970, American International Pictures), gdzie wcieliła się w postać studentki, która w pewnym momencie orientuje się, że znalazła się w centrum satanistycznej intrygi[20]. Fabuła filmu oparta została na opowiadaniu autorstwa H.P. Lovecrafta. W latach 70. Dee sporadycznie angażowała się w produkcje telewizyjne, pojawiając się w serialach Night Gallery, Fantasy Island i Sierżant Anderson. Ostatnim filmem, w jakim zagrała był dramat Lost (1983). W latach późniejszych Dee stwierdziła w jednej z gazet, że „czuła się jak ktoś kogo nigdy nie było” (felt like a has-been that never was)[21].
Choroba i śmierć
W kolejnych latach Dee była w słabej kondycji zdrowotnej i stała się, jak sama siebie określała, samotnikiem[21]. Przez wiele lat zmagała się z psychicznym jadłowstrętem, depresją i alkoholizmem. Przestała całkowicie pić po tym jak w 2000 roku zdiagnozowano u niej nowotwór gardła oraz niewydolność nerek, co było spowodowane nadmiernym i wieloletnim paleniem papierosów i piciem alkoholu[12].
W 2005 roku z powodu powikłań związanych z chorobą nerek Dee zmarła, mając 62 lata[22]. Jej szczątki spoczywają na cmentarzu Forest Lawn Memorial Park w Hollywood Hills[8]. Dee pozostawiła syna oraz dwie wnuczki[23].
Życie prywatne
Małżeństwo Dee z Bobbym Darinem (1960–67) powodowało, że przez większość dekady media były jej osobą zainteresowane. Para spotkała się podczas realizacji zdjęć do filmu Kiedy nadejdzie wrzesień, który trafił na ekrany kin w 1961 roku. Miała podpisaną umowę z wytwórnią Universal Studios, która starała się przekształcić Dee w aktorkę dojrzałą, a filmy, w których już jako dorosła wystąpiła przyniosły umiarkowany sukces. 16 grudnia 1961 roku urodził im się syn, Dodd Mitchell Darin[24]. Bobby Darin zmarł w 1973 roku w wieku 37 lat[25].
W 1994 roku opublikowana została książka napisana przez Dodda Darina o jego rodzicach – Dream Lovers: The Magnificent Shattered Lives of Bobby Darin and Sandra Dee – w której przedstawił historię jego matki walczącej z anoreksją oraz uzależnieniem od narkotyków i alkoholu, a także o jej zapewnieniu o tym, że jako dziecko została wykorzystana seksualnie przez jej ojczyma, Eugene’a Douvana[25].
serial telewizyjny; 2 odc.: Francesca Hamilton („Pilot”, reż. Richard Lang, 1977), Margaret Winslow („Eternal Flame / A Date with Burt”, reż. Don Weis, 1983)
↑ abSandra Dee. [w:] Carpatho-Rusyn American Vol. III, No. 3 [on-line]. carpatho-rusyn.org, 1980. [dostęp 2016-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 maja 2016)]. (ang.).