PROFILBARU.COM



Kolej szerokotorowa
	Breitspurbahn	3000 mm (118,1 in)
	Rozstaw brunelowski	2140 mm (84,3 in)
	Rozstaw indyjski	1676 mm (66,0 in)
	Rozstaw iberyjski	1668 mm (65,7 in)
	Rozstaw irlandzki	1600 mm (63,0 in)
	Rozstaw rosyjski	1520 mm (59,8 in)

Kolej normalnotorowa
	Rozstaw standardowy (tzw. stephensonowski)	1435 mm (56,5 in)

Kolej wąskotorowa
	Rozstaw szkocki	1372 mm (54,0 in)
	Rozstaw przylądkowy	1067 mm (42,0 in)
	Rozstaw metrowy	1000 mm (39,4 in)
	Rozstaw trójstopowy	914 mm (36,0 in)
	Rozstaw 785 mm	785 mm (30,9 in)
	Rozstaw bośniacki	760 mm (29,9 in)
	Rozstaw 750 mm	750 mm (29,5 in)
	Rozstaw 600 mm	600 mm (23,6 in)

Inne
	Rozstaw piętnastocalowy	381 mm (15,0 in)

Rozstaw bośniacki – rozstaw szyn, dla których odległość między wewnętrznymi powierzchniami główek szyn wynosi 760 mm. Przyjęto go w Austro-Węgrzech, gdzie ta szerokość była standardem na wybudowanych tam kolejach wąskotorowych (na wszystkich liniach z rozstawem 760 mm poza Bośnią rozstaw nazywano „bośniackim”). Podobne rozstawy to 750 mm i 762 mm (2′6″).

Historia

Po Kongresie berlińskim 1878 roku, na którym Bośnia i Hercegowina zostały częścią administracji Austro-Węgierskiej, rozpoczęto budowę kolei wąskotorowej między Brodem a Sarajewem, która miała wspierać manewry wojskowe i dostarczać zaopatrzenie.^[1] W roku 1879 ukończono odcinek kolei do Zenicy o długości 190 km, używając do prac taboru używanego wcześniej do konstrukcji linii między Timișoarą a Orszową. W 1882 otwarto odcinek kolei do Sarajewa ze skrajnią taką samą jak na kolei rozstawu metrowego, którą uważano za wystarczającą dla ogólnego ruchu na tej linii, włącznie z przewozami pasażerskimi. Linia ta była podstawą dla kolei wąskotorowych w Bośni i Hercegowinie. W ciągu 20 lat zbudowano całą sieć kolei w tym rozstawie, a w latach 90. XIX wieku sięgała ona przez Mostar, granicę z Dalmacją w Metković, do przedmieść Dubrownika w Gruž na wybrzeżu Morza Adriatyckiego. Główna linia sieci wąskotorowej obsługiwała dużo większy ruch niż wiele mniej używanych linii kolei normalnotorowej w Austro-Węgrzech. Lokomotywy pośpieszne używane na sieci wąskotorowej wprowadzone w latach 1894-96 były najszybszymi lokomotywami wąskotorowymi w Europie, osiągając maksymalną dopuszczoną prędkość 60 km/h. Na początku XX wieku łączna długość kolei wąskotorowej w Bośni i Hercegowinie przekroczyła 1000 km, czyniąc ją największą siecią kolei wąskotorowych w Europie. Jej sukces był powodem budowy kolei w rozstawie bośniackim na szeroką skalę w innych częściach Austro-Węgier, a rozwiązania techniczne były używane przy konstrukcjach wszystkich innych kolei wąskotorowych w państwie.^[2] W niektórych odcinkach kolei wąskotorowej o dużym nachyleniu stosowano systemy kolei zębatej autorstwa szwajcarskich inżynierów Romana Abta (30,3 km odcinek przez przełęcz góry Ivan w Górach Dynarskich) i Heinricha Klose (odcinek Bradina-Podorašac w pobliżu Konjic).^[3]

W późniejszych latach XX wieku otwierano coraz mniej nowych połączeń wąskotorowych, były też one coraz krótsze^[1]. Początkiem końca kolei rozstawu bośniackiego było zamknięcie linii z Čapljiny przez Mostar do Sarajewa w 1966 roku. Ostatnie odcinki w tym rozstawie zostały zamknięte w 1978 roku. W latach 60. planowano przebudowę niektórych linii na rozstaw normalnotorowy, do czego jednak nie doszło. Obecnie kolej wąskotorowa rozstawu bośniackiego istnieje w formie zabytkowej turystycznej linii Ósemka Szargańska^[3] na długości 15,5 km na pograniczu Bośni i Hercegowiny oraz Serbii, w rejonie Zlatibor.

Przypisy

↑ ^a ^b History [online], Railways of the Federation of Bosnia and Herzegovina, 13 lipca 2017 [dostęp 2019-06-10] (ang.).
↑ SándorS. Malatinszky SándorS., A Magyar Közlekedési Közművelődésért Alapítvány [online], Magyar Közlekedési Közművelődésért Alapítvány (Węgierska Fundacja Powszechnej Wiedzy o Transporcie) [dostęp 2019-06-10] (węg.).
↑ ^a ^b BosnianGauge - 760mm railway from 19th century [online], ciro.touripo.de [dostęp 2019-06-11] (ang.).