Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Rokselana

Rokselana
Rhinopithecus
Milne-Edwards, 1872[1]
Ilustracja
Rodzina rokselan zadartonosych (R. avunculus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy wąskonose

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

gerezy

Plemię

Presbytini

Rodzaj

rokselana

Typ nomenklatoryczny

Semnopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870

Synonimy
Gatunki

6 gatunków (w tym 1 wymarły) – yzobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rokselana[4] (Rhinopithecus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji[5][6][7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 47–83 cm, długość ogona 51–104 cm; masa ciała samic 6–12 kg (sporadycznie do 20 kg), samców 14–19 kg (sporadycznie do 39 kg)[7][8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1872 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards w książce swojego autorstwa poświęconej badaniom do wykorzystania w historii naturalnej ssaków[1]. Na gatunek typowy Milne-Edwards wyznaczył (oznaczenie monotypowe) rokselanę złocistą (R. roxellana).

Etymologia

  • Rhinopithecus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos’; πιθηκος pithēkos ‘małpa’[9].
  • Presbytiscus: rodzaj Presbytis Eschscholtz, 1821; łac. przyrostek zdrabniający -iscus[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912.
  • Megamacaca: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’[11]; rodzaj Macaca Lacépède, 1799 (makak). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Megamacaca lantianensis Hu & Qi, 1978.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[12][8][5]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[4] Podgatunki[7][5][8] Rozmieszczenie geograficzne[7][5][8] Podstawowe wymiary[7][8][a] Status
IUCN[13]
Rhinopithecus avunculus Dollman, 1912 rokselana zadartonosa gatunek monotypowy Wietnam (znany jedynie z niewielkich fragmentów lasów w prowincjach Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn i Thái Nguyên) DC: 50–65 cm
DO: 65–92 cm
MC: 8,5–14 kg 		 CR 
Rhinopithecus bieti Milne-Edwards, 1872 rokselana czarna gatunek monotypowy Chińska Republika Ludowa (południowo-wschodni Tybet i północno-zachodni Junnan (rozdrobnione populacje w północnych górach Yun), na zachód od rzeki Jangcy, na wschód od rzeki Mekong) DC: 74–83 cm
DO: 52–75 cm
MC: 9,2–17 kg 		 EN 
Rhinopithecus brelichi O. Thomas, 1903 rokselana szara gatunek monotypowy Chińska Republika Ludowa (ograniczone do góry Fanjingshan w górach Wuling (Kuejczou)) DC: 66–72 cm
DO: około 97 cm
MC: 8–15 kg 		 CR 
Rhinopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870 rokselana złocista 3 podgatunki Chińska Republika Ludowa (Syczuan, południowe Gansu, południowe Shaanxi i zachodnie Hubei) DC: 47–83 cm
DO: 51–104 cm
MC: 6–19 kg 		 EN 
Rhinopithecus strykeri Geissmann, Ngwe Lwin, Saw Soe Aung, Thet Naing Aung, Zin Myo Aung, Tony Htin Hla, Grindley & Momberg, 2010 rokselana białobroda gatunek monotypowy północno-wschodnia Mjanma (dział wodny Saluin-Nmai Hka, wokół rzeki Maw, na wschód do Chichitago) i południowa Chińska Republika Ludowa (rezerwat przyrody Gaoligongshan w Junnanie) DC: 54–55 cm
DO: 68–78 cm
MC: 8,5–14 kg 		 CR 

Kategorie IUCN:  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony.

Opisano również wymarły azjatycki gatunek z plejstocenu[3]:

Uwagi

  1. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. ↑ a b A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Paris: G. Masson, 1868-1874, s. 233. (fr.).
  2. ↑ R. I. Pocock. A new genus of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1924 (1), s. 330, 1924. (ang.). 
  3. ↑ a b 胡长康 & 齐陶 / C.K. Hu & T. Qi. 陕西蓝田公王岭更新世哺乳动物群. „中国古生物志 / Palaeontologia Sinica”. 21, s. 1–64, 1978. (chiń.). 
  4. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 254–256. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rhinopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
  7. ↑ a b c d e D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 727–729. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  8. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 166–167. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  9. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 607, 1904. (ang.). 
  10. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 130.
  11. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 151.
  12. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-10]. (ang.).
  13. ↑ Taxonomy: Rhinopithecus - Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-08]. (ang.).

Bibliografia
Kembali kehalaman sebelumnya