Ptolemeusz X Aleksander I (zm. 88 p.n.e.[1]) – władca Egiptu z dynastii Ptolemeuszów, syn Ptolemeusza VIII i Kleopatry III, mąż Kleopatry Berenike III, ojciec Ptolemeusza XI Aleksandra II.
Życiorys
Był faworytem swojej matki Kleopatry III, która usiłowała zapewnić mu władzę w Egipcie po śmierci Ptolemeusza VIII[2]. Lud Aleksandrii, przychylny bardziej jego bratu, Ptolemeuszowi IX, zmusił Kleopatrę III do rezygnacji z koregencji Ptolemeusza X – objął on więc władzę na Cyprze (wyspę zdołał zająć ok. 112 p.n.e.)[2].
Ok 110 p.n.e. po wypędzeniu Ptolemeusza IX przez Kleopatrę III, Aleksander został mianowany przez nią koregentem[1][2]. Później na pewien czas Ptolemeusz IX powrócił do władzy, aby ponownie utracić łaski matki, w związku z czym w 107 p.n.e. Aleksander znów objął koregencję[1]. Wspólnie z matką rządził przez ok. 10 lat, podczas gdy Ptolemeusz IX zajął opuszczony przez brata Cypr[2].
W 107 p.n.e. został mianowany kapłanem Aleksandra Wielkiego[2]. Angażował się w wojnie domowej w państwie Seleucydów[1]. W 103 p.n.e. Ptolemeusz IX wylądował w Palestynie i odnosząc szereg sukcesów próbował wtargnąć przez Półwysep Synaj do Egiptu[2]. Aleksander odparł jednak ten atak pod Peluzjum i zmusił brata do wycofania się na Cypr[2]. W 101 p.n.e. kazał zamordować swoją matkę (według niektórych źródeł zmarła ona śmiercią naturalną) i ożenił się z Kleopatrą Berenike III[2]. Na pewien czas zawarł pokój z bratem[1].
Ostatni okres panowania znamionuje rosnące niezadowolenie Egipcjan z rządów tego władcy, czego wyrazem stało się powstanie w Tebaidzie i odsunięcie Ptolemeusza X od władzy przez zbuntowanych żołnierzy i mieszkańców Aleksandrii ok. 89/88 p.n.e.[2]
W 88 p.n.e. Ptolemeusz X zginął w bitwie morskiej podczas próby zajęcia Cypru[2]. Po jego śmierci władzę przejął ponownie brat Ptolemeusz IX[2].
Tytulatura
Królewski Protokół |
prenomen lub imię tronowe: |
|
trl.: (Juaenneczermenech-neczeretmenechet-satre Setepenptah Irimaatre Senenanchenamon[2]) |
tłum.: Wybraniec Ptaha, Ten, Który Wnosi Porządek, Re, Żywe Wcielenie Amona[3][wymaga weryfikacji?] |
nomen lub imię rodowe: |
|
trl.: ptwlmis ḏd n.f Ꜥlksntrs Ꜥnḫ-ḏt mri-ptḥ[4] (Ptulmis Dżednef Aleksantres Anchdżetmeriptah[2]) |
tłum.: Ptolemeusz, Zwany Aleksandrem, Żyjący Wiecznie, Ukochany Ptaha[3] |
W języku greckim władcę tytułowano basileus Ptolemaios X Aleksandros I Theos Philometor III – król Ptolemeusz Aleksander Bóg Miłujący Matkę[2].
Przypisy
- ↑ a b c d e Ptolemy X Alexander I, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-06-03] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n BogusławB. Kwiatkowski BogusławB., Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021, s. 1065-1073, ISBN 978-83-244-1042-2 .
- ↑ a b Egipt Starożytny - Ptolemeusze (Lagidzi) [online], narmer.pl [dostęp 2023-06-03] .
- ↑ PeterP. Lundström PeterP., Ptolemy X in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-06-03] (ang.).
Od okresu predynastycznego do Pierwszego Przejściowego (przed ok. 3150–2133)
Okres | |
---|
Predynastyczny (przed ok. 3150) | |
---|
Wczesnodynastyczny (ok. 3150–2686) | |
---|
Stare Państwo (ok. 2686–2181) | |
---|
1. Przejściowy (ok. 2181–2133) | VII |
- Neferkare (młodszy)
- Neferkare Nebi
- Dżedkare Szemai
- Neferkare Chendu
- Merienhor Neferkamin
- Nikare
- Neferkare Tereru
- Neferkahor
|
---|
VIII |
- Uadżkare Pepisonbe
- Neferkamin Anu
- Kakare Ibi
- Neferkare
- Neferkauhor Kapuibi
- Neferirkare
|
---|
IX |
- Meribre Cheti I
- Neferkare Nebkaure
- Cheti II
- Setut
|
---|
X |
- Merihathor
- Neferkare
- Uachare Cheti III
- Merikare
- Nebkaure Cheti IV
|
---|
|
---|
Średnie Państwo i Drugi Okres Przejściowy (ok. 2133–1567)
Nowe Państwo i Trzeci Okres Przejściowy (ok. 1567–730)
Od Epoki Późnej do panowania rzymskiego (od 730)