Ptaki stymfalijskie, stymfalidy (gr. Στυμφαλίδες ὄρνιθες, Stymphalídes órnithes, łac. Aves Stymphalides) – w mitologii greckiej poświęcone Aresowi ptaki o dziobach, szponach i skrzydłach z żelaza, które zasiedliły okolice bagien nad jeziorem Stymfalos w peloponeskiej Arkadii. Żywiące się mięsem stwory zabijały ludzi i stada dziobami[1] i wyrzucanymi jak strzały żelaznymi piórami, a ich odchody były trujące. Wskutek tego, ludna i bogata okolica zaczęła zamieniać się w pustkowie.
Szósta praca[2] Heraklesa zlecona przez króla Myken Eurysteusza, polegała na wytrzebieniu stada morderczych ptaków. W tym celu Atena obdarzyła go wykonanymi przez Hefajstosa kołatkami (bądź grzechotkami) ze spiżu, których dźwięk wypłoszył ptactwo, tak by heros mógł je powystrzelać z łuku[3]. Według wersji odnotowanej przez Pauzaniasza w ślad za epicznym poetą Pizandrem z Kamiros, przyjęto, że Herakles nie pozabijał ptaków, tylko przepędził je dźwiękiem kołatek krotale[4]. Resztki stymfalidów znalazły schronienie na Wyspie Aresa (Aretias) na Morzu Czarnym, skąd ostatecznie zostały przepędzone przez Argonautów w ich drodze do Kolchidy.
Świadectwem upamiętnienia tego mitu przez starożytnych są monety z podobiznami Heraklesa i ptaków bite w IV wieku p.n.e. przez peloponeskie miasto Stymfalia. Scena walki herosa z morderczymi ptakami występuje już w greckim malarstwie wazowym; później wyobrażali ją twórcy różnych epok: od Albrechta Dürera do Gustave’a Moreau.
Przypisy
- ↑ Uderzeniem dzioba miały przebijać wykuty z brązu pancerz (Michał Pietrzykowski, dz. cyt. w bibliografii).
- ↑ Kolejność różna w rozmaitych przekazach; niekiedy podawana jako piąta z prac bohatera (na przykład Lucyna Stankiewicz: Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 166).
- ↑ Tak również w swym zbiorze ujmuje to mitograf Pseudo-Apollodoros (Bibliotheke II 5, 6).
- ↑ Wędrówki po Helladzie, VIII 22, 4-6; por. V 10, 9.
Bibliografia
