Duże przylistki wierzby śląskiejBlaszka przekształcona w wąs czepny i przylistki pełniące funkcję asymilacyjną u groszku Lathyrus aphaca
Przylistek (łac.stipula, ang.stipule) – organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np. u groszkuLathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii) przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.
Wyróżnia się:
przylistki wolne – nie są zrośnięte z ogonkiem liściowym,
przylistki przyrośnięte – wewnętrznym brzegiem zrośnięte są z ogonkiem liściowym,
oraz:
trwałe – utrzymujące się na łodydze przez długi czas, podobnie jak liście,
nietrwałe – szybko opadające; na łodydze przeważnie się ich nie obserwuje.
Występowanie przylistków, ich wielkość i morfologia ma znaczenie przy oznaczaniu niektórych gatunków roślin. Są stałym lub częstym elementem budowy roślin niektórych rodzin (np. różowatych, bobowatych, wierzbowatych).
Liściaste przylistki u nasady liścia róży dzikiejRosa canina
Cierniste przylistki u podstawy ciernistych liści wilczomleczaEuphorbia didieroides
Zrośnięte, liściokształtne przylistki (po lewej) przywrotnikaAlchemilla mollis
Przylistki tworzące gruczołowate włoski jatrofyJatropha spicata
Para liści i liściokształtne przylistki przytulii wonnejGalium odorata
Dwa okółki przylistków ramienicy przeciwstawnejChara contraria pod okółkiem nibyliści (niżej widoczne podobne do przylistków kolce)
Przylistki ramienic
U ramienic właściwych przylistkami (ang. stipulodes) nazywane są drobne, jednokomórkowe twory wyrastające w okółkach poniżej okółka nibyliści. Mają one kształty od brodawkowatych przez wałeczkowate do igiełkowatych. Są związane z okorowaniem. Często, lecz nie zawsze, przylistki z górnego okółka są większe niż z dolnego[1][2].
ZygmuntZ.HejnowiczZygmuntZ., Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13825-4, OCLC68674659. Brak numerów stron w książce
