Przybradz

Przybradz

wieś
Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wadowicki
Gmina	Wieprz
Wysokość	250 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1060[2]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-108[3]
Tablice rejestracyjne	KWA
SIMC	0075877
Położenie na mapie gminy Wieprz Przybradz
Położenie na mapie Polski Przybradz
Położenie na mapie województwa małopolskiego Przybradz
Położenie na mapie powiatu wadowickiego Przybradz
49°56′05″N 19°25′25″E[1]

Przybradz – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Wieprz, nad Wieprzówką, na Pogórzu Śląskim, przy lokalnej szosie Graboszyce – Gierałtowice.

Nazwa

Pierwotne nazwy to "Pribroton", "Przybyradz", "Pribradz" i "Przybrodzie". Nazwa wsi może pochodzić od imienia właściciela wsi lub od położenia przy brodzie rzek Frydrychówki i Wieprzówki. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Priybiradz villa wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[4].

Części wsi

Integralne części wsi Przybradz^[5]^[6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0075883	Górna Część	część wsi
0075890	Kanada	część wsi
0075908	Koziniec	część wsi
0075914	Łęg	część wsi
0075920	Ochoc	część wsi
0075937	Podlas	część wsi
0075943	Selinek	część wsi
0075950	Świnka	część wsi
0075966	Zagrabie	część wsi

Historia

Villa Zebothonis

Przypuszcza się, że pojawiająca się często w XIV-wiecznych spisach parafii dekanatu Zator villa Zebothonis to właśnie Przybradz. Jako wieś parafialna musiała być na tyle duża, żeby być w stanie utrzymać proboszcza. Nie była już wymieniana w XV wieku, który na terenie księstwa oświęcimskiego i wydzielonego z niego w 1445 księstwa zatorskiego charakteryzował się m.in. wysokim rozbójnictwem, co mogło doprowadzić do ruchów migracyjnych i wręcz opustoszenia niektórych wsi. Wieś ta została prawdopodobnie wchłonięta przez Frydrychowice^[7].

Przybradz

Pierwszy wyraźna wzmianki o wsi Przybradz (Priybiradz villa sub parochia ecclesiae de Fridrichowicze) pochodzi z Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza (1470–1480)^[7]. Jako pierwsi właściciele wsi wzmiankowani są Mikołaj Saszowski herbu Saszor^[8][9] i Aleksander Frydrychowski herbu Kornicz w XV wieku^[4]. Kolejni to Palczowscy herbu Saszor (potomkowie i gałąź z dom Saszowskich h. Saszor)^[8][9], którzy sprzedali wieś w 1631 roku. W połowie XVII wieku wieś należała do Katarzyny z Bnina Śmigielskiej, żony starosty zatorskiego Pawła Leśnowolskiego herbu Roch i Krzysztofa Komorowskiego herbu Korczak starosty barwałdzkiego, liptowskiego i oświęcimskiego.

W XVIII i XIX wieku Przybradz był wsią cząstkową i należał do: Śmigielskich herbu Łodzia, Zakrzewskich herbu Bogoria, Russockich herbu Zadora, Rottermundów herbu Rotermund, Rudnickich, Błeszyńskich, Szotarskich, Ziebrowskich, Lekczyńskich herbu Nałęcz, Bierzyńskich Brücknerów, Schultesów, Pleszowskich herbu Bogoria, Smolarskich i Szczerbowskich. Pod koniec XIX wieku ukształtowały się ostatecznie dwa folwarki i Dwór. Folwark Swinka należał do Tomasza Targowskiego, od którego dzierżawili go Szczerbowscy. Folwark Górna Część i Dwór należał do Jana Bogoryi Pleszowskiego, następnie do jego zięcia Alojzego Smolarskiego. W XX wieku wieś należała do Czesława i Aleksandry Smolarskich, do których przez prawie 30 lat należały wszystkie majątki wsi. Folwark Górna Część spalił się w 1906 roku. Folwark Swinka został sprzedany Edwardowi Jezierskiemu, a Dwór adwokatom z Katowic.

Zygmunt Palczowski, który był właściciele, wsi w XVI wieku zamienił miejscowy kościół w zbór kalwiński. W XVII wieku kościół został odebrany kalwinom i wieś należała do parafii we Frydrychowicach. Nie wiadomo co się stało z kościołem. Mógł zostać on splądrowany przez innowierców lub rozebrany przez władze austriackie.

W XIX wieku w Przybradzu były czynne kopalnie rudy żelaznej.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10].

• Budynek kaplicy pw. św. Katarzyny Sienieńskiej.
  Kaplica z 1869 roku ufundowana przez J. Pleszowskiego.
• Budynek dawnego dworu wraz aleją grabową.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 111399
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1044 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, str. 82.
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. GUS. Rejestr TERYT
7. Aneks. Miejscowości ziemi oświęcimsko-zatorskiej. W: Paweł Mostowik: Z dziejów Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego XII-XVI w.. Toruń: 2005, s. 184. ISBN 83-7441-175-9.
8. Szymon Okolski: Orbis Polonus T.3. Kraków: In Officina Typographica Francisci Cæsarii, 1641–43, s. 94-98.
9. Bartosza Paprockiego: Herby rycerstwa polskiego. Kraków: nakł. Wydawnictwa Biblioteki Polskiej (przedruk 1858), 1584, s. 710-711.
10. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .