Przedwojenne rozgrywki piłkarskie woj. białostockiego
Przedwojenne rozgrywki piłkarskie województwa białostockiego rozpoczęły się w latach 1920-1924 wraz z formowaniem pierwszych klubów. Na początku miały głównie charakter meczów towarzyskich, bądź rozgrywek miejskich. Pierwszym występem w regularnych rozgrywkach zalicza się start Cresovi Grodno w rozgrywkach B klasy w roku 1923. Cresovia zwyciężyła rywalizację, ale ze względu na koszta i "niechęć" Wileńskiego OZPN-u nie przystąpiła do rozgrywek klasy A.
Rok 1924 to już start dwóch klubów reprezentujących województwo białostockie, Cresovi oraz drużyny WKS 42 Pułku Piechoty w rozgrywkach klasy B Wileńskiego OZPN. Był to dobry start, gdyż oba kluby awansowały do klasy A. W 1925 nastąpiła roczna pauza w rozgrywkach A, B i C klasy.
W 1926 roku beniaminkowie z białostocczyzny dość dobrze radzili sobie z drużynami z Wilna, jak się okazało później, tylko na boisku. Po rozgrywkach działacze Wileńskiego OZPN-u z sobie tylko znanych powodów zmienili wyniki kilku meczów przyznając walkowery drużynom Wileńskim. I tak 42 PP, który w rywalizacji zajął 3. miejsce został zdegradowany, a Wilja Wilno zajmująca ostatnie miejsce utrzymała się w A klasie.
Fakt ten sprawił, że w następnym sezonie kluby z Białegostoku zorganizowały rozgrywki B klasy pod patronatem Warszawskiego OZPN. WKS 42 Pułk Piechoty wygrał swoją grupę, ale w barażach do A klasy przegrał z drużyną z Siedlec. Cresovia w tym czasie walczyła w Wileńskiej A klasie, niestety zajęła ostatnie miejsce. Po sezonie drużyny Grodzieńskie postanowiły wspólnie z Białymstokiem przenieść się do Warszawskiego OZPN.
W roku 1928 w ramach B klasy stworzono 2 grupy: białostocką (7 drużyn) i grodzieńską (6 drużyn). Zwyciężyły zespoły WKS 42 Pułku Piechoty oraz 76 PP Grodno. Dnia 24 marca 1929 powstał Białostocki OZPN, powołana została Białostocka Klasa A, także 2 grupy klasy B oraz 3 grupy klasy C. Do klasy A awansowały 3 drużyny z Białegostoku i 3 drużyny z Grodna (najlepsze drużyny z poprzedniego sezonu).
Utworzenie BOZPN w 1929 roku przyczyniło się to do rozwoju piłki nożnej oraz powstawania nowych klubów w województwie. Była to także jedyna realna możliwość awansu do najwyższej klasy rozgrywkowej. Głównym motorem napędowym lig białostockich były dwa ośrodki - Grodzieński i Białostocki. Przy czym bez wątpienia sportowo wygrywali piłkarze z Grodna, głównie z WKS Grodno. Przez 11 lat swojego działania żadna z drużyn z białostocczyzny nie zdołała się zakwalifikować do MP lub Ligi. Ten fakt pokazuje, że poziom piłki nożnej na białostocczyźnie nie był zbyt wysoki. Kluby nie były zbyt bogate, a w końcówce lat 30. kilka z nich wycofało się lub zostało zdegradowanych z powodów finansowych. Znamiennym był także fakt, że trenerami drużyn np. białostockich byli grający piłkarze. Pomimo trudności finansowych oraz braku ogólnopolskich sukcesów, piłka nożna stawała się coraz popularniejsza, a na mecze przychodziły tłumy.
W latach 30. do klubów z Białegostoku i Grodna dołączyły zespoły z Łomży, Grajewa i Suwałk. Największy sukces odniosła drużyna z Grajewa, Warmia w swoim debiucie w A klasie zdobyła Mistrzostwo Okręgu i walczyła w eliminacjach do Ligi.
Ze względu na wybuch II wojny światowej oraz oględnie prowadzone statystyki, rozgrywki nie posiadają dostatecznej dokumentacji. Oznacza to, że mogą w przyszłości nastąpić pewne zmiany w tabelach i wynikach meczów. Dotyczy to głównie klasy B i C, choć także brakuje wyników poszczególnych meczów w A klasie.
24 marca 1929 roku powstał Białostocki Okręgowy Związek Piłki Nożnej. W chwili powstania liczył 46 drużyn, w tym tzw. drugie zespoły drużyn grających w A klasie.
Tabela sezony 1923-1939
Miejsca zajmowane przez kluby w danym sezonie mogą się dublować ze względu na podział na grupy, bądź na pozycje ex aequo.
Decyzją władz PZPN-u województwo białostockie zostaje podzielone na dwie części:
1) Białystok ma występować w rozgrywkach Warszawskiego OZPN-u.
2) Grodno ma występować w rozgrywkach Wileńskiego OZPN-u.
Do rozgrywek z przyczyn logistycznych nie dochodzi, zespoły rozgrywają mecze towarzyskie.
W Grodnie powstał nowy klub wojskowy WKS Grodno (to inny klub niż późniejszy WKS Grodno.
Do rozgrywek B klasy Wileńskiego OZPN przystąpiły drużyny z woj. białostockiego. Z dwóch grup klasy B - białostockiej i grodzieńskiej, znane są wyniki tej drugiej, a WKS Grodno po eliminacjach awansował do A klasy.
W 1924 roku nie odbyły się rozgrywki finałowe Mistrzostw Polski. Mistrzowie okręgów w poszczególnych klasach A wystąpili w Mistrzostwach Polski rok później. Z tego powodu w roku 1925 pauzowała cała klasa A, B i C.
Sezon 1926
Wileńska klasa A wzbogacona drużynami z Białegostoku i Grodna zakończyła swoje rozgrywki w dość spektakularny sposób. Mianowicie po zakończonym sezonie przy "zielonym" stoliku zmieniono wyniki poszczególnych meczów przyznając walkowery na korzyść drużyn Wileńskich, w rezultacie czego ostatni klub Wilja Wilno utrzymał się w lidze, a spadł WKS 42 PP Białystok.
Po niemiłych doświadczeniach poprzedniego sezonu z Wileńskim OZPN białostockie drużyny organizują nieoficjalne rozgrywki klasy B pod patronatem Warszawskiego OZPN. Cresovia oraz drużyny z grodzieńszczyzny grały w klasie A i B Wileńskiego OZPN.
W roku 1928 oficjalnie Białystok i Grodno przystępują do rozgrywek w Warszawskim Okręgu. Tworzą się dwie klasy B, jedna grupa białostocka, a druga grodzieńska.
Pomimo zwycięstwa białostockiego WKS-u oraz Cresovi z Grodna drużyny nie przystępują do rozgrywek klasy A w Warszawskim Okręgu. Dzieje się tak za sprawą decyzji o powołaniu samodzielnego okręgowego związku piłki nożnej z siedzibą w Białymstoku.
1. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Rok 1929 jest datą utworzenia Białostockiego Okręgowego Związku Piłki nożnej. Wcześnie zespoły z białostocczyzny występowały w Wileńskiej klasie A, B, C. Białostocką klasę A utworzono z 3 klubów z podokręgu białostockiego i 3 z okręgu grodzieńskiego.
2. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Drugi rok po utworzeniu białostockiej klasy A, która w sezonie 1930 liczyła już 8 zespołów. Beniaminkami z klasy B grupy grodzieńskiej była drużyna Kraftu Grodno, z grupy białostockiej Jutrznia Białystok.
Wojskowi w tym sezonie odnieśli swój największy sukces w II RP wywalczając mistrzostwo okręgu oraz grając w eliminacjach o Ligę.
Kolejność tabeli jest prawidłowa, podana na podstawie prasowego komunikatu BOZPN. Z powodu braku wyników poszczególnych meczów nie udało się skompletować wyników całej tabeli.
Decyzją władz BOZPN nikt nie spadł do klasy B i żadna drużyna nie awansowała do klasy A.
3. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Trzeci rok białostockiej klasy A, rywalizacja toczyła się jak wcześniej pomiędzy drużynami z Białegostoku i Grodna.
Drużyna WKS 76 PP Grodno rozegrała eliminację do Ligi, które przegrała i w następnym sezonie wystąpi w klasie A.
Sezon 1932
4. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego 27 stycznia 1932 w wyniku połączenia WKS 42 Pułku Piechoty, który posiadał sekcję piłki nożnej i lekkoatletyki (1920) oraz Klubu Sportowego Związku Młodzieży Wiejskiej z silną lekkoatletyczną sekcją (1927), powstał nowy klub przejmujący tradycję 42 PP. Ideą połączenia było stworzenie silnego wielosekcyjnego klubu. Pierwszym honorowym prezesem został patron klubu Wojewoda Białostocki Marian Zyndram-Kościałkowski.
5. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
W roku 1933 władze BOZPN postanowiły zmienić system rozgrywek klasy A. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 2 grupy terytorialne (białostocką i grodzieńską), których zwycięzcy spotkali się w dwumeczu o 1 miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.
Z powodu zwolnienia miejsca przez Cresovię nie rozegrano dwumeczu o pozostanie w klasie A.
Z powodu wycofania Cresovi nikt nie spadł, awansował ŁKS Łomża.
Po sezonie zespół Makabi Grodno został przesunięty do grupy II A klasy.
Sezon 1934
6. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
W roku 1934 jak poprzednio system rozgrywek klasy A był dwufazowy. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 2 grupy terytorialne (białostocką i grodzieńską), których zwycięzcy spotkali się w dwumeczu o 1 miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.
7. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
System rozgrywek klasy A jak w latach poprzednich był dwufazowy. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 2 grupy terytorialne (białostocką i grodzieńską), których zwycięzcy spotkali się w dwumeczu o 1 miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.
Rok 1935 przyniósł niespodziankę, którą było wywalczenie przez piłkarzy Warmii Grajewo mistrzostwa okręgu, przerywając hegemonię wojskowych z Grodna. Niestety jak poprzednio mistrz białostockiego okręgu odpadł w eliminacjach o ligę.
Jagiellonia po zakończonym sezonie 24 listopada 1935 roku głównie ze względów finansowych zmieniła strukturę organizacyjną i wróciła pod opiekę wojska. Zmieniła się nazwa klubu na Wojskowy Klub Sportowy Jagiellonia Białystok.
8. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
W systemie rozgrywek klasy A pojawiła się mała zmiana, powstała 3. grupa rozgrywkowa. W pierwszej fazie drużyny zostały podzielone na 3 grupy terytorialne (białostocką, grodzieńską, łomżyską), których zwycięzcy stoczyli mecze w grupie o 1. miejsce. O utrzymanie w klasie A walczyły ostatnie drużyny z grup.
Na 1. miejsce okręgu powróciła drużyna z Grodna. Jagiellonia rozegrała słaby sezon, musiała toczyć walkę o utrzymanie się w klasie A. Cel został osiągnięty, ale najwyraźniej klub miał zniżkową tendencję. Najwyraźniej ucieczka pod skrzydła wojskowe nie przyniosła spodziewanych rezultatów, problemy finansowe klubu odcisnęły swoje piętno także na wynikach sportowych.
W związku ze zmniejszeniem klasy A do 8 drużyn, nikt nie awansował z klasy B.
Sezon 1936/1937
9. Edycja okręgowych rozgrywek w piłce nożnej województwa białostockiego
Rok 1937 był powrotem do jednej klasy A dla całego okręgu białostockiego. Dodatkową zmianą było przeprowadzenie rozgrywek w systemie jesień-wiosna, miało to na celu lepsze przygotowanie mistrza okręgu do letnich eliminacji o ligę. Klasa A została zmniejszona do 8 zespołów.
Piłka nożna na ziemi łomżyńskiej w latach 1919-1997, Henryk Pestka.
JerzyJ.GórkoJerzyJ., Piłkarskie Dzieje Podlasia, Żelechów: sendsport.pl księgarnia kibica, [cop. 2010], ISBN 978-83-61418-03-0, OCLC823782412. Brak numerów stron w książce
JanJ.GoksińskiJanJ., Klubowa historia polskiej piłki nożnej do 1939 roku Tom I, regiony, baraże, frekwencja., Warszawa: PZI Softena, 2013, ISBN 978-83-935604-3-1, OCLC879536397. Brak numerów stron w książce