PROFILBARU.COM

Polbryt, inaczej Polsko-Brytyjskie Towarzystwo Okrętowe − mieszane przedsiębiorstwo armatorskie powstałe w roku 1928 z inicjatywy Juliana Rummla, dla obsługi ruchu emigracyjnego, jaki pod koniec lat dwudziestych XX wieku zaktywizował Gdańsk i inne porty nadbałtyckie. Trzy czwarte udziałów w spółce miała "Żegluga Polska", pozostałe 25% brytyjska firma armatorska "Ellerman & Wilson Line".

"Polbryt", będący historycznie trzecim polskim armatorem, miał za zadanie obsługę pierwszego etapu emigranckiej wędrówki: z Gdańska i Gdyni do portów angielskich, głównie Londynu i Hull, skąd emigrantów przejmowały wielkie kompanie żeglugowe, jak Cunard, czy White Star, dla przewiezienia ich na drugą stronę Atlantyku.

Początki

Zaczątkiem floty "Polbrytu" były cztery statki odkupione od "Ellerman & Wilson Line": 25-letnie parowce "Rewa" i "Łódź", 15-letnia "Warszawa" oraz stosunkowo nowy (zbudowany w 1922 roku) i największy "Premjer" (kapitan Eustazy Borkowski). Wszystkie – oprócz kilkunastu miejsc pasażerskich w kabinach nadbudówek – miały na międzypokładach od 200 do 450 miejsc o bardzo niskim standardzie wyposażenia (wspólne sypialnie i jadalnie, prymitywne umywalnie i sanitariaty). Część ładowni stanowiły chłodnie, w których transportowano na Zachód polskie mięso i masło.

Po trzech latach od powstania "Polbrytu" (i przewiezieniu ponad 56 000 pasażerów) liczba emigrantów znacząco spadła, a to ze względu na wprowadzenie w roku 1931 przez Stany Zjednoczone ograniczeń kwot imigranckich, co wiązało się z wielkim kryzysem, jaki uderzył w roku 1929 USA, a następnie dalsze kraje na całym świecie.

Zmiana trendów

W związku z kryzysem gospodarczym, emigranckie statki "Polbrytu" straciły rację bytu. Jako pierwszą kompania skreśliła ze swej listy "Łódź". Zakupiła ją Marynarka Wojenna RP i przystosowała na bazę okrętów podwodnych "ORP Sławomir Czerwiński" (oddany na złom w 1938 roku). W roku 1934 złomowano nieczynną od dłuższego czasu "Rewę", a w 1935 sprzedano do Włoch "Premjera". Jedynie "Warszawa" doczekała wybuchu wojny, ale została zatopiona 26 grudnia 1941 roku pod Marsa Matruh na Morzu Śródziemnym podczas przewożenia zaopatrzenia dla oblężonego Tobruku.

Wraz z obumieraniem ruchu emigranckiego na liniach polsko-brytyjskich zaczęły przeważać przewozy chłodzonej drobnicy. Dlatego w roku 1931 zakupiono w Danii dwa kolejne parowce: "Lublin" i "Lwów". Weszły na linię Gdynia-Hull, gdzie były obecne do wybuchu wojny, a na linię Gdynia-Londyn skierowano po kilku latach nowo zbudowany statek "Lech", będący nową wersją dwóch poprzednich, z chłodzonymi ładowniami. Ostatnim statkiem zbudowanym dla armatora tuż przed wojną był drobnicowiec "Lida".

Armator zamówił również przed wojną w Holandii budowę statku pasażersko-towarowego MS Warszawa, którego projektantem był zatrudniony przez "Polbryt" Witold J. Urbanowicz, po wojnie znany profesor zajmujący się budownictwem okrętowym. Statek wpadł jednak w ręce niemieckie po zajęciu Holandii i został nazwany "Bolkoburg". Jego wypalony wrak (statek spłonął w ostatnich miesiącach wojny) odzyskano po wojnie, ale nie nadawał się do remontu. Wymontowano jedynie silnik, który wstawiono do kadłuba nowo zbudowanego w Polsce, tworząc nietypową jednostkę, która pływała pod nazwą "Monte Cassino".

Likwidacja

Działania wojenne przetrwały statki "Lublin", "Lech" i "Lida" - poza "Warszawą" utracony został także "Lwów", zbombardowany w porcie Bari. "Lida" po wojnie została z przyczyn politycznych przemianowana na "Gliwice". "Lech" w roku 1948, w Zatoce Kilońskiej wpadł na minę i osiadł na dnie. Został wydobyty i wyremontowany w roku następnym, a po jego zatonięciu przedsiębiorstwo kupiło w Norwegii inny chłodniowiec, "Czech". W roku 1952 władze komunistycznej Polski ostatecznie zlikwidowały przedsiębiorstwo "Polbryt". Wszystkie cztery istniejące statki przejęły Polskie Linie Oceaniczne.

Bibliografia

JanJ. Piwowoński JanJ., Flota spod biało-czerwonej, AdamA. Werka (ilustr.), BrunonB. Nowicki (oprac.), Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, ISBN 83-10-08902-3, OCLC 834682944 .