Polska
mazowieckie
Warszawa
al. „Solidarności” 62
barok
Jan Zygmunt Deybel (?)
1728
1944
1948–1949
Pałac Przebendowskich, także pałac Radziwiłłów, pałac Zawiszów[2] – późnobarokowy pałac w Warszawie, znajdujący się przy al. „Solidarności” 62, pomiędzy jezdniami ulicy. Od 1990 siedziba główna Muzeum Niepodległości.
Pałac został przebudowany w 1728 dla podskarbiego koronnego Jana Jerzego Przebendowskiego[3]. Jego projektantem był prawdopodobnie Jan Zygmunt Deybel[3]. Po śmierci Przebendowskiego w 1729 pałac odziedziczyła jego córka Dorota Henrietta, a następnie Piotr Jerzy Przebendowski. Po nim cały majątek odziedziczył Ignacy Przebendowski, który wynajął pałac dyplomacie i posłowi hiszpańskiemu przy dworze Augusta III Pedro Pablo de Bolea, który urządzał w nim huczne przyjęcia[4]. Ignacy Przebendowski sprzedał pałac w 1766 Annie z Łubieńskich Łętowskiej i Konstancji z Łubieńskich Kossowskiej, a w 1768 całość praw nabył do niego mąż Konstancji podskarbi koronny Roch Kossowski.
W I poł. XIX wieku pałac podupadł i zaczął pełnić funkcje kamienicy dochodowej[4]. Mieściły się tam m.in. gabinet figur woskowych, zajazd, kawiarnia i drukarnia „Gazety Teatralnej”[2], a także restauracja Gąsiorowskiego, Urząd Kontroli Służących i Trybunał Handlowy[5]. W latach 1818−1830 mieszkańcem pałacu był komendant miasta Michaił Lewicki[6].
Od 1863 nieruchomość należała do Jana Zawiszy[7]. W latach 1863–1864 pałac został odrestaurowany pod kierunkiem Wojciecha Bobińskiego[3]. Nowy właściciel zgromadził w nim bogate zbiory archeologiczne[4]. Po śmierci Zawiszy pałac stał się własnością jego żony Elżbiety oraz córki Marii.
W 1912 pałac nabył książę Janusz Franciszek Radziwiłł, ordynat na Ołyce i właściciel Nieborowa[8].
Budynek został zniszczony w 1944 w czasie powstania warszawskiego w ok. 70%[9]. Został odbudowany w latach 1948–1949 pod kierunkiem Brunona Zborowskiego w czasie budowy Trasy W-Z[3]. Pierwotnie przebieg Trasy wyznaczono na południe od pałacu, co wymagało zburzenia oficyny spalonego gmachu Banku Polskiego[10]. Z powodu sprzeciwu użytkującego ją Ministerstwa Finansów zaproponowano zburzenie pałacu, na co z kolei nie zgodzili się konserwatorzy[10]. Orędownikiem zachowania zabytku był Jan Zachwatowicz[11]. W wyniku dyskusji znaleziono kompromisowe rozwiązanie polegające na budowie jezdni Trasy W-Z zarówno po północnej, jak i po południowej stronie budynku[10]. W wyniku tej decyzji w czasie odbudowy nie odtworzono jednak skrzydeł bocznych i oficyn pałacu, w miejscu których znalazły się torowiska tramwajowe[12]. Odnalezione w ruinach rzeźby przedstawiające personifikacje czterech pór roku, które zdobiły wychodzący na wschód taras ogrodowy pałacu, trafiły do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (zostały przekazane Muzeum Niepodległości w 2015)[13].
Po odbudowie pałac zmienił adres (pierwotnie znajdował się przy ul. Bielańskiej 14)[4][14]. Był użytkowany przez ośrodek szkoleniowy Centralnej Rady Związków Zawodowych[15]. W latach 1950–1989 w budynku mieściło się Muzeum Lenina[2]. Od 1990 budynek stał się siedzibą nowo utworzonego Muzeum Historii Polskich Ruchów Niepodległościowych i Społecznych, które od 1991 funkcjonuje pod nazwą Muzeum Niepodległości[16].
W 1965 roku pałac został wpisany do rejestru zabytków[1].
W latach 2000–2009 w pałacu działało kino „Paradiso”.
W 2019 zakończył się kompleksowy remont budynku, którą objął zarówno elewacje, jak i wnętrza[9]. Elewacjom przywrócono piaskowy kolor, ustalony w wyniku badań[17]. Wymieniono m.in. pokrycie dachu na miedziane, a przed dawną elewacją ogrodową ustawiono kilka nowych waz i rzeźb alegorycznych[9]. Odgruzowano zasypane od 1944 podziemia i urządzono w nich salę multimedialną na ok. 100 miejsc oraz salę konferencyjną[17]. Dawną salę kinową przebudowano na reprezentacyjną salę z wyjściem do ogrodu[18].
Pałac jest budynkiem trzykondygnacyjnym, 11-osiowym. Posiada cztery narożne alkierze[2].