Mapa Metropolii Tokio (Tōkyō-to) z podziałem na: obszar 23 okręgów/dzielnic (ku, fiolet), miast (shi, róż), miasteczek (machi, żółty), wsi (mura, seledyn); trzy ostatnie stanowią obszar TamaOkręgi specjalne TokioSiedziba władz Tokio, Nishi-Shinjuku, Shinjuku-ku (budynek został zaprojektowany przez Kenzō Tange (1913–2005) i oddany do użytku w 1991 r.[a]
Okręgi specjalne w Tokio (jap.東京特別区Tōkyō tokubetsu-ku, inaczej: 23 okręgi w Tokio 東京23区 Tōkyō nijūsan-ku; wspólny obszar okręgów Metropolii Tokio 東京都区部, Tōkyō-to kubu; w skrócie: okręgi (dzielnice) specjalne 特別区 tokubetsu-ku) – 23 jednostki terytorialne podziału administracyjnego, posiadające w znacznym stopniu autonomiczną władzę, stanowiące łącznie zasadniczą część stolicy Japonii, Tokio. Tak zorganizowany podział administracyjny dotyczy wyłącznie Tokio.
Ponadto, władzom metropolii tokijskiej (東京都 Tōkyō-to, inaczej: prefektura stołeczna, prefektura metropolitalna) podlega: 26 miast (市 shi), 5 miasteczek (町 machi) i 8 wiosek (村 mura), usytuowanych na obszarach: Tama[b] i Wysp Tokio[c]. Ze względu na gęstość zaludnienia, przyległe ośrodki miejskie i inne realia wspólnego obszaru 23 okręgów, pomiędzy władzami metropolitalnymi a okręgami istnieje unikalny system administracyjny, który różni się od typowych relacji między prefekturami a miastami[1][2][3].
Opis
Łączna powierzchnia 23 okręgów wynosi 627,53 km²[4]. W 2020 r. mieszkało w nich 9 744 534 osoby, w 5 209 997 gospodarstwach domowych[5] (w 2010 r. 8 949 447 osób, w 4 547 435 gospodarstwach domowych)[6]. Okręgi mają od 10 km² do 62 km² powierzchni oraz od 66 tys. do 948 tys. ludności. Setagaya ma najwięcej ludności, zaś Ōta największą powierzchnię.
System
Wyjątkowość systemu okręgów polega na tym, że mimo posiadania autonomii lokalnej rady muszą bezkonfliktowo funkcjonować razem w jednym, wielkim obszarze Tokio. System ten równoważy potrzebę utrzymania jednolitej administracji i kontroli na całym obszarze przy jednoczesnym rozwiązywaniu codziennych spraw przez samorządy lokalne, które są bliżej mieszkańców. W 23 okręgach władze metropolitalne odpowiadają za część obowiązków administracyjnych „miasta”, takich jak: usługi wodociągowe i kanalizacyjne oraz straż pożarna. Władze lokalne okręgów mają natomiast autonomię w zakresie samodzielnego zajmowania się sprawami bliskimi życiu mieszkańców, takimi jak: opieka społeczna, edukacja i mieszkalnictwo[2].
System okręgów specjalnych przeszedł kilka reform. Dawniej były one usytuowane w metropolii tokijskiej jako lokalne jednostki publiczne, ale w celu zwiększenia ich niezależności i autonomii system został zreformowany, aby od 2000 roku zmienić je na podstawowe podmioty lokalne. Ponadto, powołana została oddzielna rada (Metropolitan-Ward Council) jako organ doradczy ds. komunikacji i koordynacji pomiędzy władzami metropolitalnymi a okręgami[2].
Dzięki temu systemowi rząd metropolitalny dokonuje korekt finansowych zarówno między sobą a okręgami, jak i między samymi okręgami. Władze metropolitalne i okręgi dzielą się odpowiedzialnością za prowadzenie spraw i administrację, a tym samym dzielą się także wpływami podatkowymi[2].
Podatki
Podatki od osób prawnych, od aktywów trwałych oraz specjalny podatek od własności gruntów – które są podatkami komunalnymi – są pobierane przez rząd metropolitalny, ale stała część jest przydzielana rządom okręgowym. Korekta finansowa wśród 23 okręgów ma również na celu wyrównanie dysproporcji w dochodach fiskalnych poszczególnych okręgów w przypadku nierównego podziału środków. Kiedy podstawowa potrzeba fiskalna okręgu przewyższa jego podstawowe dochody fiskalne, różnica jest nadrabiana w formie alokacji od rządu metropolitalnego[2].
* W skład okręgów specjalnych Tokio wchodzą obszary, które nie wchodzą w skład żadnych dzielnic: obszar ujścia Arakawy (Arakawa kawaguchi-bu) o pow. 1,12 km², zewnętrzne składowisko odpadów Falochronu Centralnego (Chūō-bōhatei-sotogawa-umetate-chi) o pow. 1,22 km², nowe miejsce utylizacji odpadów morskich (Shin-kaimen-shobunjō) o pow. 2,36 km².
↑Siedziba władz Tokio jest kompleksem składającym się z trzech struktur. Wszystkie trzy są połączone przejściami dla pieszych. Budynek nr 1 jest najwyższy. Główna konstrukcja ma wysokość trzydziestu czterech pięter, ale jej bliźniacze wieże mają czterdzieści osiem pięter. Konstrukcja budynku nr 2 składa się z trzech połączonych wież o różnej wysokości, z których najwyższa ma trzydzieści cztery kondygnacje. Trzecim, półokrągłym budynkiem kompleksu jest siedziba Zgromadzenia, sala posiedzeń radnych. Ma osiem kondygnacji, znajduje się u podnóża budynku nr 1.
↑Obszar Tama jest nazywany także: Tama-chiiki, Tama-chiku lub „miasta (26), miasteczka (3), wieś (1)”, ang. „cities, towns, village”. Był też kiedyś nazywany San-Tama (trzy Tama) ze względu na podział geograficzny na rejony: północny, zachodni i południowy.
↑Wyspy Tokio (東京諸島 Tōkyō-shotō, ang. The Islands of Tokyo) → wyspy na Pacyfiku należące administracyjnie do metropolii tokijskiej, także Obszar Wysp Metropolii Tokio (東京都島嶼部 Tōkyō-to-tōshobu, ang. Insular Area of Tokyo Metropolis).
↑Każda jednostka samorządu terytorialnego w Japonii posiada przypisany unikalny kod używany do przetwarzania statystycznego i używany w statystykach.
Statistics Bureau, Ministry of Internal Affairs and Communications: Preliminary Counts of the Population and Households. [w:] 2020 Population Census [on-line]. e-stat.go.jp Portal Site of Official Statistics of Japan, 2021. [dostęp 2021-10-05]. (ang.).
