Nowogród Bobrzański (dawne miasto)

Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)

Dzielnica Nowogrodu Bobrzańskiego
Centrum Nowogrodu
Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Nowogród Bobrzański
Miasto	Nowogród Bobrzański
Data założenia	XIII wiek
W granicach Nowogrodu Bobrzańskiego	1988
Położenie na mapie Nowogrodu Bobrzańskiego Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie Polski Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie województwa lubuskiego Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie gminy Nowogród Bobrzański Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
51°48′06″N 15°14′48″E

Nowogród Bobrzański (niem. Naumburg am Bober^[1]) – wschodnia dzielnica miasta Nowogród Bobrzański (także nazywana Nowogrodem Górnym)^[2], położona w województwie lubuskim na prawym brzegu rzeki Bóbr. Dawniej miasto (do 1945). W latach 1945–1987 wieś. W latach 1945–1954 i 1973–1987 siedziba wiejskiej gminy Nowogród Bobrzański.

Historia

• 1202 – pierwsze wzmianki o grodzie.
• 1217 – Henryk I Brodaty z żoną Jadwigą sprowadził kanoników regularnych św. Augustyna^[3] z Flandrii; klasztor został uposażony dochodami ze wsi Popowice, zakonnicy otrzymali także 120 łanów lasu, prawo połowu ryb i stawiania młynów wodnych nad Bobrem^[4]
• 1238 – Nowogród Bobrzański otrzymał prawa miejskie^[5].
• 1742 – miasto należało do Prus.
• 1877 – odkryto w mieście źródła mineralne i otwarto uzdrowisko.
• 1945 – w wyniku II wojny światowej Nowogród Bobrzański został poważnie zniszczony. Nowogród (a także pobliskie Krzystkowice) utracił prawa miejskie.

Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 121 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Nowogrodzie^[6].

Ze względu na specyficzne położenie względem ośrodków ponadlokalnych Nowogród wyjątkowo często zmieniał przynależność powiatową:

• do 1953 powiat kożuchowski
• 1953–1954 powiat nowosolski^[7]
• 1955–1957 powiat żagański^[8]
• 1958–1975 powiat zielonogórski^[9]

1 stycznia 1988 roku z większej terytorialnie wsi Krzystkowice (823 ha) i mniejszego Nowogrodu Bobrzańskiego (653 ha) utworzono nowe miasto Nowogród Bobrzański^[10] (Krzystkowice nie zostały włączone do Nowogrodu, mimo że nowe miasto przejęło nazwę prawobrzeżnego osiedla, a obecny twór jest zlepieńcem dwóch odrębnych organizmów miejskich). Po połączeniu miasto stanowiło przestrzennie niespójną całość (znaczna odległość między osiedlami bez fizycznej styczności). Fakt ten, a także brak integracji społeczności lokalnych stworzyło problemy rozwoju miasta. Ponadto podział ten przebiega przez historycznie utrwaloną granicę Śląska i Łużyc^[11].

Przypisy

1. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
2. Nowogród Bobrzański w geoportalu.
3. ŻAGAŃ - POAUGUSTIAŃSKI ZESPÓŁ KLASZTORNY. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2020-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-29)]. (pol.).
4. (niem.) A. Heinrich, Geschichtliche Nachrichten über Naumburg am Bober, Freiwaldau und Halbau aus den Quellen zusammengestellt, Żagań 1900, str. 7
5. Zdzisław Kaczmarczyk, Początki miast polskich. Zagadnienia prawne, [w:] „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 13, z. 2, red. nacz. Michał Sczaniecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1961, ISSN 0070-2471, s. 35.
6. Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944–1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-08]  (pol.).
7. Dz.U. z 1953 r. nr 23, poz. 95.
8. Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 252.
9. Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 308.
10. M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 328.
11. W. Drobek (2005). Disappearance of inner historical border (the case study of Nowogród Bobrzański, Poland), [w:] Koter, M., Heffner, K. (ed.) The role of borders in united Europe, Region and Regionalism, no. 7, vol. 2, s. 27–30.

Linki zewnętrzne

• Naumburg nad Bobrem, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 934 .