Ligęzowie herbu Półkozic
1529
1603
Feliks Ligęza (zm. po 1539)
Zofia Tęczyńska
Elżbieta Jordan
Mikołaj Spytek LigęzaZofia Ligęza
Stanisław, Zygmunt, Aleksander, Elżbieta, Regina[1]
Mikołaj Ligęza z Bobrku herbu Półkozic (ur. 1529[2][a], zm. 2 maja 1603) – kasztelan czechowski od 1561, zawichojski od 1566 i wiślicki od 1577, chorąży koronny w 1560, starosta chełmski od 1557, starosta żydaczowski w latach 1561–1592, starosta biecki w latach 1561–1603[3][4], dworzanin i sekretarz królewski w 1557 roku[5].
Najmłodszy syn burgrabiego krakowskiego Feliksa[2] oraz Zofii z Tarnowskich[6][7], córki kasztelana krakowskiego Jana Amora Tarnowskiego starszego[8], siostry rodzonej hetmana wielkiego koronnego Jana Amora Tarnowskiego młodszego.
W 1555 otrzymał zezwolenie królewskie na wykup starostwa żydaczowskiego od Michała Paniowskiego, które spłacał jeszcze w 1561[6]. W 1592 odstąpił je synowi Mikołajowi Spytkowi[9]. W 1557 uzyskał także starostwo chełmskie[6].
Po zawarciu w 1562 małżeństwa z Elżbietą Jordanówną, córką Spytka Wawrzyńca Jordana i Anny z Sieniawskich herbu Leliwa (zm. 1597)[5], primo voto Stanisławową Bonerową, z którą podpisał następnie w październiku 1563 umowę wzajemnego dożywocia na wszystkich dobrach[10], przejął od żony przed 22 maja 1565 obowiązki, a 15 maja 1569 pełną i dożywotnią władzę w starostwie bieckim[11]. Starostwo to zostało zastawione przez Zygmunta I Starego w 1520 teściowi Elżbiety, Sewerynowi Bonerowi, a następnie przeszło w ręce jej zmarłego męża. Elżbieta uzyskała je dożywotnio od króla Zygmunta II Augusta w 1562[12].
Jako przedstawiciel Korony Królestwa Polskiego podpisał akt unii lubelskiej 1569 roku[13]. Podczas pierwszego bezkrólewia zaciągnął na własny koszt wojsko dla obrony granic śląskiej i węgierskiej[9]. Podpisał wybór Henryka III Walezego na króla Polski[14]. Na sejmie koronacyjnym żądał od króla przysięgi na dochowanie wszystkich praw. Sygnatariusz deklaracji uzupełniającej do konfederacji warszawskiej w kwietniu 1574, zachował później neutralność wobec reformacji. Po ucieczce Henryka latem 1574 opowiedział się za natychmiastową elekcją z pominięciem konwokacji, a następnie za kandydaturą Stefana Batorego. W lutym 1576 towarzyszył Annie Jagiellonce podczas wjazdu do Krakowa, w marcu postulował jej koronację niezależnie od obecności prymasa[9].
W 1575 wykupił z rąk Jana Tarły, wojewody lubelskiego, wójtostwo bieckie wraz z dworem, gdzie odtąd rezydował[9][15].
Zasłużył się dla rozwoju gospodarczego Biecza, z którego mieszczanami i chłopami z wsi starościńskich pozostawał jednak w ciągłych zatargach na tle prowadzonej polityki[9]. W 1574 r. rozpoczął intensywną rozbudowę murów obronnych tego miasta. U króla Stefana Batorego wystarał się o przywilej na trzeci roczny jarmark dla Biecza[15]. Renesansowy nagrobek Mikołaja Ligęzy (1578) znajduje się w kościele Bożego Ciała w Bieczu (okazała rzeźba z postacią rycerza i płaskorzeźbą konia oraz kartuszem z herbami Półkozic, Leliwa, Nieczuja, Sulima). Ligęza zbudował także w latach 1561–1576 nowoczesny beluard i fosę w zamku w Ogrodzieńcu.
Przyjął prawo miejskie w Krakowie[16].
We wrześniu 1582 opowiedział się po stronie przeciwników kanclerza Jana Zamoyskiego na sejmiku sandomierskim, ale nie należał do opozycji przeciw kanclerzowi w kolejnych latach i nie uczestniczył w konflikcie podczas bezkrólewia po Stefanie Batorym[9].
W styczniu 1603 protestował w Krakowie przeciwko wolnemu spławowi na rzece Ropie ustanowionemu przez sejmik proszowicki[9].
Jako senator wziął udział w sejmie zwyczajnym 1603 roku[17].
Przed 25 kwietnia 1562[b] Ligęza poślubił Elżbietę Jordanównę[18], od 14 listopada 1560 wdowę po Stanisławie Bonerze[19]. Elżbieta zachowywała znaczną niezależność od swego drugiego męża. Od lutego 1561 sprawowała jako kobieta obowiązki starosty bieckiego, co wzbudziło protesty posłów na sejm piotrkowski. Przekazała Ligęzie te obowiązki ok. 1565, a samo starostwo dopiero na mocy postanowienia sejmu lubelskiego z maja 1569[20][c]. W sierpniu 1575 Ligęza zarzucił jej zdradę małżeńską z dwoma kochankami i próbę otrucia go[21]. W maju 1576 para formalnie rozstała się na podstawie wpisów do Metryki Koronnej, w których skasowane zostały zapisy wzajemnego dożywocia na wszystkich dobrach, przyznana Elżbiecie opieka nad dziećmi w razie śmierci Mikołaja oraz oprawa jej posagu i wiana na jego dobrach[22]. W 1582 przed Trybunał Koronny trafił wniosek Elżbiety o zwrot wniesionych w posagu kosztowności[23].
Ligęza miał z Elżbietą Jordanówną czworo dzieci: