Max van der Stoel (ur. 3 sierpnia 1924 w Voorschoten[1], zm. 23 kwietnia 2011 w Hadze[2]) – holenderski polityk, dwukrotny minister spraw zagranicznych Holandii, pierwszy Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych.
Życiorys
Van der Stoel ukończył prawo na uniwersytecie w Lejdzie (1947, 1953)[1]. W latach 1953–1958 pracował w Wiardi Beckman Stichting – think tanku holenderskiej Partii Pracy[1]. W latach 1963–1965 był sekretarzem międzynarodowym Partii Pracy, a następnie z jej ramienia zasiadał w obydwu izbach holenderskiego parlamentu, w Eerste Kamer w latach 1960–1963 i w Tweede Kamer w latach 1963–1965, 1967–1973, 1977 i 1978–1981[3][1].
W latach 1971–1973 był posłem Parlamentu Europejskiego[3]. Dwukrotnie był członkiem Zgromadzenia Parlamentarnego NATO – w latach 1968–1973 i 1978–1981[3]. Członek Zgromadzenia Doradczego Rady Europy i Zgromadzenia Unii Zachodnioeuropejskiej w latach 1967–1972[3]. W latach 1968–1970 był sprawozdawcą Zgromadzenia Doradczego Rady Europy ds. Grecji, ujawniając w swoim czteroczęściowym raporcie stosowanie tortur przez reżim wojskowy[1][4]. Po upadku dyktatury czarnych pułkowników, otrzymał Order Feniksa a w 1977 uniwersytet w Atenach przyznał mu tytuł doktora honoris causa[2].
Van der Stoel był zaangażowanym anty-nazistą i anty-komunistą, wspierał dysydentów w ZSRR i krajach ościennych[5]. Krytykował łamanie praw człowieka w ZSRR i w Polsce[5]. Jako jeden z pierwszych polityków zachodnich skontaktował się z czechosłowackimi działaczami na rzecz praw człowieka z inicjatywy Karta 77 i spotkał się z Janem Patočką[5][6].
Van der Stoel dwukrotnie sprawował funkcję ministra spraw zagranicznych Holandii – w latach 1973–1977 i 1981–1982[3]. Był jednym z inicjatorów deklaracji helsińskiej z 1975 roku[6].
W latach 1983–1986 pełnił funkcję stałego przedstawiciela Holandii przy ONZ[3]. Przyczynił się do wprowadzenia dobrowolnego embarga na import broni z Południowej Afryki w 1984 roku[5].
W 1991 roku został mianowany honorowym sekretarzem stanu – doradcą, do którego o radę może zwracać się zarówno premier, jak i królowa[1].
W latach 1992–1999 był specjalnym sprawozdawcą Komisji Praw Człowieka ONZ ds. Iraku[3][1]. W swoich raportach opisywał łamanie praw człowieka, informował o torturach i egzekucjach, braku wolności słowa i zgromadzeń, prześladowaniach mniejszości etnicznych i religijnych[5].
W grudniu 1992 roku został pierwszym Wysokim Komisarzem OBWE ds. Mniejszości Narodowych, a jego mandat był przedłużany dwukrotnie[3]. Jako Wysoki Komisarz, Van der Stoel angażował się w działania prewencyjne i zapobieganie konfliktom poprzez integrację mniejszości narodowych z zachowaniem ich tożsamości, języka i kultury oraz poprzez edukację[7]. Zajmował się m.in. sytuacją rosyjskiej mniejszości narodowej w Estonii i na Łotwie[8].
Doradzał wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Javierowi Solanie w sprawach Macedonii[1]. Przyczynił się do powstania Uniwersytetu Europy Południowo-Wschodniej w macedońskim Tetovie[6].
Odznaczenia
Upamiętnienie
W 2001 roku ministerstwo spraw zagranicznych Holandii ustanowiło przyznawaną co dwa lata nagrodę im. Maxa van der Stoela za zasługi w działalności na rzecz mniejszości narodowych w krajach OBWE[9].
W 2012 roku na Uniwersytecie Europy Południowo-Wschodniej otwarto Instytut im. Maxa van der Stoela[10].
W 2014 roku w Pradze imieniem Maxa van der Stoela nazwano jeden z parków[11].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Peter R. Baehr: Max van der Stoel. W: David P. Forsythe: Encyclopedia of Human Rights. Oxford University Press, 2009, s. 275. ISBN 978-0-19-533402-9. [dostęp 2015-12-11].
- ↑ a b c d e f g h i Parlement & Politiek: Dr. M. (Max) van der Stoel. [dostęp 2015-12-11]. (niderl.).
- ↑ a b c d e f g h i OBWE: The first OSCE High Commissioner on National Minorities Max van der Stoel. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
- ↑ Thomas Doulis: The Iron Storm: The Impact on Greek Culture of the Military Junta, 1967-1974. Xlibris Corporation, 2011, s. 85. ISBN 978-1-4568-3842-3. [dostęp 2015-12-11].
- ↑ a b c d e Peter R. Baehr: Max van der Stoel. W: David P. Forsythe: Encyclopedia of Human Rights. Oxford University Press, 2009, s. 276. ISBN 978-0-19-533402-9. [dostęp 2015-12-11].
- ↑ a b c Walter Kemp: Max van der Stoel: 1924-2011. [w:] OSCE [on-line]. 2011-06-03. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
- ↑ Jean-Christophe Merle: Spheres of Global Justice. T. 1: Global Challenges to Liberal Democracy. Political Participation, Minorities and Migrations. Springer Science & Business Media, 2013, s. 196. ISBN 978-94-007-5998-5. [dostęp 2015-12-11].
- ↑ Jan Zielonka, Alex Pravda: Democratic Consolidation in Eastern Europe:. T. 2: International and Transnational Factors. OUP Oxford, 2001, s. 267. ISBN 978-0-19-152919-1. [dostęp 2015-12-11].
- ↑ Max van der Stoel Award: What is the Max van der Stoel Award?. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
- ↑ South East European University: Max van der Stoel Institute. [dostęp 2015-12-11]. (ang.).
- ↑ Praha.eu: Park for Everybody. 2014-09-29. [dostęp 2015-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]. (ang.).
.jpg)
_-_ribbon_bar.png){kind=small}
