Marian Dienstl-Dąbrowa

Marian Dienstl-Dąbrowa

Marian Karol Dienstl

podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	1 marca 1882 Przemyśl
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 1957 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	c. k. Obrona Krajowa Wojsko Polskie
Jednostki	16 Pułk Piechoty Obrony Krajowej, Armia Ochotnicza, 13 Pułk Piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Późniejsza praca	dziennikarz, publicysta, redaktor
Odznaczenia

Marian Karol Dienstl-Dąbrowa (ur. 1 marca 1882 w Przemyślu, zm. 30 stycznia 1957 w Warszawie) – polski dziennikarz, publicysta, redaktor, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego.

Marian Dienstl-Dąbrowa przy radiostacji (1924)

Grobowiec rodzinny Mariana Dienstla-Dąbrowy

Życiorys

Marian Karol Dienstl urodził się 1 marca 1882 w Przemyślu^[1][2]. Pochodził ze Stryja^[3]. Był synem Stanisława (restaurator kolejowy w Stryju^[1], właściciel realności w tym mieście)^[2] i Marii z Bażanów. W 1901 ukończył C. K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in.: Franciszek Jun, Roman Saphier, Samuel Seelenfreund)^[4][5] i zdał maturę. Następnie studiował filologię i historię sztuki w Monachium, Florencji i Paryżu. W 1909 przyjechał do Warszawy i został współpracownikiem pism „Dzień” i „Świat”, współredagował „Złoty Róg” oraz „Wieś i Dwór”. Założył jeden z pierwszych w Polsce artystycznych teatrów lalek „Teatr Kukiełek” (inauguracja: 11 grudnia 1910). 6 stycznia 1912 władze rosyjskie zamknęły teatr po wystawieniu Szopki Or-Ota^[6].

Był oficerem c. k. Obrony Krajowej. Został awansowany na stopień podporucznika z dniem 1 stycznia 1908^[7]. Do ok. 1913 był przydzielony do 16 pułku piechoty Obrony Krajowej^[8]. Podczas I wojny światowej formalnie pozostawał w ewidencji Obrony Krajowej do ok. 1918^[9][10]. Został wzięty do niewoli rosyjskiej, przebywał w Ufie i Bugulinie. W 1917 przedostał się do Moskwy, gdzie współpracował z gazetą „Głos Polski”, był prezesem Towarzystwa Dziennikarzy i Literatów w Moskwie. W maju 1918 przedostał się do Murmańska, tam wstąpił do armii polskiej i razem z nią przez Anglię ewakuował się do Francji. Gdy znalazł się w sztabie gen. Józefa Hallera został mianowany członkiem polskiej misji wojskowej we Włoszech a jego zadaniem było prowadzenie werbunku do Armii Błękitnej. 7 listopada 1918 objął komendę obozu Santa Maria Capua Vetere i Casagiove w okolicach Neapolu. 11 listopada 1918 przejął dowództwo nad drugim obozem zlokalizowanym w La Mandria di Chivasso pod Turynem. W Turynie, w latach 1918–1919, wydawał czasopismo „Żołnierz Polski we Włoszech”. W okresie formowania Armii gen. Hallera kierował urzędem propagandy tejże^[11]. Po powrocie do kraju pełnił służbę między innymi na stanowisku szefa Wydziału Kulturalno-Oświatowego Dowództwa Frontu Pomorskiego w Toruniu. W latach 1920–1922 był redaktorem miesięcznika „Straż nad Wisłą”, wydawnictwa Wydziału Kulturalno-Oświatowego Dowództwa Frontu Pomorskiego, którego pierwszy numer ukazał się w marcu 1920. W 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w Armii Ochotniczej^[12]. Pozostawał wówczas nadal szefem Wydziału Propagandy przy Armii Ochotniczej^[11]. W tym czasie prowadzono intensywną działalność kulturalno-wydawniczą wśród żołnierzy^[11]. W jednym tylko miesiącu sierpniu 1920 z ramienia II Oddziału Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej wydano 1 500 000 egzemplarzy druków, drukowano odezwy, afisze, kilkaset korespondencji z miejsc walk, a także organizowano wiece i przedstawienia^[11]. Do pracy w urzędzie przy ppłk. Dienstlu w zaangażowali się znani literaci i artyści (m.in. Stefan Żeromski, Kornel Makuszyński, Włodzimierz Perzyński, Władysław Buchner)^[11].

Formalnie Dienstl został przyjęty do Wojska Polskiego 20 września 1920 z zatwierdzeniem stopnia podpułkownika nadanego przez Komisję Weryfikacyjną (został awansowany do tego stopnia ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919), powołany do służby czynnej i przydzielony do Dowództwa Okręgu Generalnego „Pomorze”^[13]. W stopniu podpułkownika rezerwy piechoty został zatwierdzony ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[14][15]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwy 13 pułku piechoty w Pułtusku^[16][17]. 20 czerwca 1927 został wybrany do zarządu Związku Oficerów Rezerwy RP^[18].

Na zaproszenie prezydenta Mariana Cynarskiego przybył do Łodzi i objął stanowisko dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki w Parku im. H. Sienkiewicza^[19] (piastował stanowisko od 1924 do 1930^[20])^[21]. Tu zainicjował publiczne słuchanie radia (jesienią 1924 otwarto własną radiostację^[21]), kupił w tym celu jeden z pierwszych w Łodzi odbiorników radiowych lampowych. W okresie międzywojennym współpracował z „Rzeczpospolitą” (1920–23), a po przeniesieniu się do Krakowa współredagował czasopismo „Światowid” (1935–1939). W czasopiśmie „Zwierciadło Dziesięciu Muz” (1924) drukował felietony XI Muza.

W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III z przydziałem do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas zweryfikowany z lokatą 17 w Korpusie Oficerów Piechoty i „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[22]. Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa z 1938 został członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego^[23].

W czasie II wojny światowej przebywał w Anglii, działając na rzecz organizacji armii polskiej na Zachodzie. Po powrocie do kraju zamieszczał felietony w „Słowie Powszechnym”.

Zmarł 30 stycznia 1957 w Warszawie^[24]. Pochowany 4 lutego 1957 na cmentarzu Bródnowskim^[24]. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C15-1-8)^[25].

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (5 lipca 1939)^[26]
• Honorowa odznaka pamiątkowa 10 Pułku Strzelców Konnych (1936)^[27]

Przypisy

1. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1898/1899 (zespół 7, sygn. 24). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 437.
2. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1900/1901 (zespół 7, sygn. 27). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 576.
3. Miejska Galeria Sztuki w Łodzi. „Echo Karpackie”, s. 2, nr 1 z 28 listopada 1926. 
4. Kronika. „Dziennik Polski”. Nr 263, s. 2, 14 lipca 1901. 
5. 20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 36, 47.
6. Marian Dienstl-Dąbrowa, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-12-27] .
7. Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1912. Wiedeń: 1912, s. 193.
8. Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1913. Wiedeń: 1913, s. 295.
9. anglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916, s. 122.
10. anglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.
11. W Urzędzie Propagandy Inspektoratu Armii Ochotniczej. „Świat”. Nr 39, s. 6, 25 września 1920. 
12. Obrona państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armji Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa, Warszawa 1923, s. 30.
13. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 41 z 27 października 1920 roku, poz. 984, 998.
14. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 467.
15. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 409.
16. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 162.
17. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 154.
18. Nowy zarząd związku oficerów rezerwy „Kurjer Polski” R. XXX, nr 168, Warszawa, 21 czerwca 1927 r., s. 6.
19. Miejska Galeria Sztuki w Łodzi. „Echo Karpackie”, s. 6, nr 1 z 28 listopada 1926. 
20. Marian Dienstl-Dąbrowa – pierwszy Dyrektor Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi. Wystawa w Galerii Re:Medium (Miejska Galeria Sztuki w Łodzi). uml.lodz.pl. [dostęp 2020-03-07].
21. Z życia kulturalnego Łodzi. „Nowości Illustrowane”. Nr 42, s. 3, 18 października 1924. 
22. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 162, 467.
23. Prezydium Polskiego Bloku Katolickiego. „Głos Narodu”, s. 9–10, nr 314 z 15 listopada 1938. 
24. Marian Dienstl-Dąbrowa. Nekrolog. „Życie Warszawy”. Nr 29, s. 7, 3–4 lutego 1957. 
25. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2021-12-27] .
26. M.P. z 1939 r. nr 155, poz. 367 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
27. Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2021-12-27] .

Bibliografia

• Kempa A. Sylwetki łódzkich dziennikarzy i publicystów, Oficyna Bibliofilów, Łódź 1991.
• Grzegorczyk P. Dienstl-Dąbrowa Marian, „Zeszyty Prasoznawcze” 1974 nr 2.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000072304311
• VIAF: 101694450
• GND: 1153740451
• NKC: js2017960455
• PLWABN: 9810547767405606
• NUKAT: n01105537

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3892605
• ETP: 76605