PROFILBARU.COM

Maria Ludwika Bernhard
Data i miejsce urodzenia	6 sierpnia 1908 ; Łódź
Data i miejsce śmierci	4 sierpnia 1998 ; Warszawa
	profesor nauk historycznych
	Specjalność: archeologia śródziemnomorska
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1939
Habilitacja	1954
Profesura	1957
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski; Uniwersytet Jagielloński
	Odznaczenia

Maria Ludwika Bernhard (ur. 6 sierpnia 1908 w Łodzi^[1], zm. 4 sierpnia 1998 w Warszawie) – polska badaczka starożytności klasycznej, zasłużony naukowiec i wykładowca w dziedzinie archeologii śródziemnomorskiej, historyk sztuki i muzeolog; kombatantka – żołnierz AK.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie polsko-francuskiej^[1]. W 1928 r. ukończyła Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberk. Archeologię, historię i historię sztuki studiowała od 1930 na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1934 r. była asystentką w katedrze (początkowo w Zakładzie Archeologii Klasycznej) prof. Kazimierza Michałowskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Studia uzupełniające odbyła w latach 1937–1938 we Francuskiej Szkole Archeologicznej w Atenach (École française d’Athènes). Doktorat uzyskała w Warszawie 13 czerwca 1939 r. na podstawie rozprawy pt. Lampy starożytne w zbiorach warszawskich.

Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu i konspiracji. W czerwcu 1940 r. została aresztowana przez Gestapo i osadzona na Pawiaku. Zwolnienie uzyskała jako obywatelka francuska po interwencji Muzeum Narodowego. Prowadziła zajęcia w ramach działań Tajnego Uniwersytetu Warszawskiego. Uczestniczyła czynnie w powstaniu warszawskim^[1] jako łączniczka Armii Krajowej, ps. Marianna. Po upadku powstania zamieszkała w Podkowie Leśnej, brała udział w akcji wywożenia i zabezpieczania zasobów muzealnych z płonącej Warszawy, którą kierował prof. Stanisław Lorentz.

Po wojnie była wykładowcą w warszawskich szkołach artystycznych: początkowo w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych (1946–1948), następnie w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (1950–1951) oraz w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (1951–1952). Po uzyskaniu stopnia docenta (1954) przejęła kierownictwo katedry Archeologii Śródziemnomorskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, sprawowane aż do 1978 r.^[1] W grudniu 1957 r. otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, tytuł profesora zwyczajnego w 1982 r. Przez kilka kadencji przewodniczyła Radzie Naukowej Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie.

W latach 1936–1961 pracowała również w Muzeum Narodowym w Warszawie, kolejno jako: asystent, adiunkt, kustosz i kurator Zbiorów (później Galerii) Sztuki Starożytnej. Ponadto była komisarzem licznych wystaw sztuki antycznej w stołecznym Muzeum Narodowym. Uczestniczyła w powojennych wykopaliskowych pracach badawczych na Krymie (Mirmeki i Kalos Limen, 1956–1959)^[2]. Począwszy od 1938 r., kilkakrotnie wyjeżdżała do Egiptu, by zapoznawać się z efektami polskich prac archeologicznych w Aleksandrii^[1]. W 1967 r. kierowała polską ekspedycją wykopaliskową w Palmyrze. Była członkiem krajowych i zagranicznych gremiów naukowych, m.in. Niemieckiego Instytutu Archeologicznego (DAI).

Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera N-4-9)^[3].

Dorobek naukowy

Autorka licznych publikacji z zakresu sztuki starożytnej Grecji (w tym 4-tomowej Historii starożytnej sztuki greckiej oraz pierwszego polskiego całościowego opracowania tematu Lampki starożytne, 1955), w szczególności jednak dotyczących malarstwa wazowego – wśród nich Wazy greckie w Muzeum im. E. Majewskiego w Warszawie, 1936, pierwsza powojenna monografia-podręcznik Greckie malarstwo wazowe, 1966, a także istotny wkład 6 tomów polskich dla międzynarodowego „Corpus Vasorum Antiquorum”. Dorobek naukowy M.L. Bernhard obejmuje kilkadziesiąt prac z dziedziny historii sztuki i muzealnictwa (także w czasopismach, m.in. „Meander”, „Archeologia”, „Biuletyn Historii Sztuki”, „Rocznik Historii Sztuki”) oraz materiały popularnonaukowe. Jako archeolog była autorką skryptu dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego – Archeologia Grecji (Kraków 1977). Zapoczątkowała i przygotowała pierwszą rodzimą publikację encyklopedyczną dotyczącą starożytności (Mała encyklopedia kultury świata antycznego, t. I, 1958). Współpracowała również z zagranicznymi wydawnictwami encyklopedycznymi.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
Medal Wojska
Złoty Krzyż Zasługi (15 października 1947)^[4]
Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami
Warszawski Krzyż Powstańczy (1984)
Medal za Warszawę 1939–1945
Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[5]
Krzyż Armii Krajowej (1985)^[6]
Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Śliwa 2019 ↓, s. 16.
↑ Wbrew mylnej informacji podanej w nocie biograficznej przez H. Szymańską (zob. niżej), badaczka (będąca archeologiem klasycznym, a nie egiptologiem) nie uczestniczyła w eksploracji Tell Edfu w latach 1937–1939 – tym bardziej zaś w r. 1954, gdy Polacy nie mając jeszcze żadnych koncesji archeologicznych, w ogóle nie prowadzili badań w Egipcie. Nie występuje ona zatem w wykazach uczestników misji przedwojennych (K. Michałowski, Od Edfu do Faras. Polskie odkrycia archeologii śródziemnomorskiej, Warszawa 1974, s. 234–235).
↑ Cmentarz Stare Powązki: ANTONI BERNHARD, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-31] .
↑ M.P. z 1947 r. nr 131, poz. 818 „za wybitne zasługi położone przy ratowaniu zabytków i arcydzieł kultury polskiej”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ JanuszJ. Kapuściak JanuszJ., MarekM. Haława MarekM. (red.), Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny. Tom I A-G, Warszawa: Ośrodek Przetwarzania Informacji, 1998, s. 98, ISBN 83-905295-5-6 .

Bibliografia

Wielka encyklopedia PWN, Warszawa 2001, t. 3, s. 473–474.
Nowa encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 2004, t. 1, s. 618.
JoachimJ. Śliwa JoachimJ., Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019, s. 16, ISBN 978-83-7676-301-9 .