Lizzie Borden

Lizzie Borden

Imię i nazwisko urodzenia	Lizzie Andrew Borden
Data i miejsce urodzenia	19 lipca 1860 Fall River, Massachusetts
Data i miejsce śmierci	1 czerwca 1927 Fall River, Massachusetts

Lizzie Andrew Borden^[1] (ur. 19 lipca 1860 w Fall River w stanie Massachusetts, zm. 1 czerwca 1927 tamże) – kobieta z Nowej Anglii oskarżona o zamordowanie siekierą swojego ojca i macochy 4 sierpnia 1892 w Fall River, Massachusetts, w USA.

Morderstwa były szeroko opisywane przez prasę, a będący ich następstwem proces stał się cause célèbre. Chociaż Lizzie Borden została uniewinniona, nikt inny nie został aresztowany ani osądzony w sprawie, ona sama zaś stała się znaną postacią w amerykańskim folklorze. Wydarzenia, których była uczestniczką, utrwaliły się w amerykańskiej popkulturze i kryminologii. Dysputa o tożsamości zabójcy bądź zabójców nigdy definitywnie się nie zakończyła.

Tło wydarzeń

Ojciec Lizzie, Andrew Jackson Borden, pomimo faktu pochodzenia z zamożnej i wpływowej rodziny, dorastał w bardzo skromnym otoczeniu, jako młody mężczyzna borykał się z problemami finansowymi. Dorobił się, produkując i sprzedając meble, jednak prawdziwy sukces finansowy odniósł jako deweloper oraz dyrektor przedsiębiorstw włókienniczych, m.in. Globe Yarn Mill Company, Troy Cotton i Woolen Manufacturing Company^[2][3]. W momencie śmierci posiadał znaczny majątek, był dyrektorem Union Savings Bank oraz Durfee Safe Deposit and Trust Co^[4]. Mimo zamożnego stanu, Andrew znany był ze swojej oszczędności. W jego domu brakowało instalacji wodociągowej na parterze i pierwszym piętrze. Sam budynek znajdował się w pobliżu fabryk, którymi przedsiębiorca zarządzał. Zazwyczaj bardziej majętni mieszkańcy lokowali się w ekskluzywniejszej dzielnicy „The Hill”, mieszczącej się dalej od terenów fabrycznych, która była również znacznie bardziej ujednolicona pod względem rasowym, etnicznym i zarobkowym^[5].

Lizzie i jej starsza siostra Emma były wychowane w duchu stosunkowo religijnym, obie uczęszczały do Central Congregational Church w Fall River. Jako młoda dziewczyna Lizzie bardzo angażowała się w sprawy kościoła, w ramach szkółek niedzielnych prowadziła lekcje dla dzieci emigrantów. Udzielała się również w Christian Endeavor Society, gdzie pełniła funkcję sekretarza-skarbnika^[6] i Woman's Christian Temperance Union^[7]. Ponadto była członkiem Ladies Fruit and Flower Mission^[6].

W trakcie śledztwa pokojówka Bridget Sullivan zeznała, że siostry rzadko spożywały posiłki z rodzicami^[8]. Później Lizzie zaznaczyła, że nie miała w zwyczaju zwracać się do swojej macochy Abby Durfee Borden per „matko”, lecz raczej używała bardziej oficjalnej formy „pani Borden”. Wahała się z odpowiedzią na pytanie, czy ona i Abby były wobec siebie serdeczne.

W maju 1892 Andrew Borden, przekonany, iż gołębie, które Lizzie trzymała w stodole przyciągają potencjalnych intruzów, zabił je używając topora. Rodzinna awantura, która wywiązała się po tym wydarzeniu, skłoniła Lizzie i Emmę do wyjazdu na przedłużone wakacje w lipcu 1892^[9].

Na kilka dni przed tragicznymi wydarzeniami wszyscy domownicy zachorowali. Lekarz rodzinny upatrywał przyczyn zajścia w pozostawionym na piecu, nieświeżym pożywieniu, jednak Abby podejrzewała zatrucie, za którym rzekomo mieli stać przeciwnicy jej męża^[4].

Napięcie w rodzinie rosło, szczególnie, że Andrew zaczął obdarowywać różnych dalszych krewnych i powinowatych. Gdy krewni Abby otrzymali od niego dom, Lizzie i Emma wystąpiły z żądaniem o opłatę czynszu. Żądanie zostało spełnione, a Andrew spłacił lokatorów, przekazując gotówkę swym córkom^[1]. W noc poprzedzającą morderstwa dom Bordenów odwiedził John Vinnicum Morse, brat zmarłej matki Lizzie oraz Emmy, w celu omówienia spraw biznesowych z ojcem sióstr. Niektórzy autorzy spekulowali, że rozmowa, dotycząca wymiany majątkowej, mogła stanowić punkt krytyczny dla już zaostrzonej sytuacji.

Morderstwa

Ciało Andrew Bordena

Ciało Abby Borden

4 sierpnia 1892 Andrew Borden, po spożyciu śniadania ze swoją żoną, udał się do Fall River, by jak zwykle zawitać do banku i na pocztę. Powrócił do domu około 10:45. Lizzie Borden stwierdziła, że znalazła jego ciało 30 minut później. Pokojówka zeznała, iż o 11:10, gdy odpoczywała w swoim pokoju po umyciu okien, usłyszała krzyczącą z dołu Lizzie: „Maggie, chodź szybko! Ojciec nie żyje. Ktoś wszedł do domu i go zabił.” (Sullivan była niekiedy nazywana imieniem poprzedniej służącej „Maggie”)^[4][5]. Ciało leżało na kanapie w salonie, na parterze. Twarz Andrew Bordena była zwrócona w kierunku jego prawej ręki, pozornie spokojna, jakby spał^[8]. Śledczy ustalili, iż Borden został zamordowany pomiędzy godziną 10 a 11 poprzez uderzenie w głowę ostrym, ciężkim przedmiotem, najprawdopodobniej siekierą lub toporem. Jego lewa gałka oczna była przecięta na pół^[10], co mogłoby sugerować, że został zabity podczas snu.

Wkrótce potem, podczas gdy Lizzy była pod opieką sąsiadów i lekarza rodzinnego, Sullivan odkryła ciało Abby Borden w gościnnej sypialni na górze. Kobieta została zamordowana w podobny sposób, co jej mąż. Jej czaszka była zdruzgotana 19 uderzeniami.

Policja znalazła w piwnicy topór^[11], który nie nosił co prawda śladów krwi, lecz brakowało mu części rączki. Lizzie została aresztowana 11 sierpnia. Sąd rozpatrywał dowody w sprawie od 7 listopada, zaś 2 grudnia wydał oskarżenie.

Proces

Lizzie Borden podczas procesu.

Proces Lizzie Borden odbywał się w New Bedford w czerwcu 1893. Wśród oskarżycieli był sędzia Sądu Najwyższego William Henry Moody, obrońcami zaś byli Andrew V. Jennings^[11], Melvin O. Adams oraz były gubernator stanu Massachusetts, George D. Robinson.

Istotne punkty procesu:

• Nie zostało potwierdzone, iż znaleziony w piwnicy młotek był narzędziem zbrodni. Oskarżyciele twierdzili, iż sprawca usunął część rączki, gdyż była ona zakrwawiona.
• Wśród garderób domowników nie znaleziono żadnych zakrwawionych ubrań. Kilka dni po śmierci Bordenów Lizzie spaliła swoją suknię w piecu, twierdząc, iż tkanina zniszczyła się w trakcie usuwania farby, którą dziewczyna przypadkowo miała się ubrudzić^[11].
• Niedługo przed wydarzeniami w Fall River w okolicy miało miejsce inne morderstwo z użyciem topora, jednak jego sprawca przebywał w chwili śmierci Andrew i Abby Borden za granicą^[12].
• Na dzień przed morderstwami Lizzie próbowała zakupić od lokalnego dilera cyjanowodór. Stwierdziła, że zamierzała użyć substancji do wyczyszczenia swojego płaszcza z foczej skóry^[13].
• W związku z chorobą, która dotknęła rodzinę na kilka dni przed feralnymi wydarzeniami, znajdujące się w domu mleko oraz żołądki zamordowanych zostały przebadane na obecność trucizny^[14]. Żadnej trucizny nie wykryto^[15].
• Czaszki ofiar, wypreparowane w trakcie autopsji, zostały użyte jako dowód. Lizzie Borden zemdlała, gdy zobaczyła je na sali sądowej^[4].

20 czerwca, po półtoragodzinnej naradzie, sąd uniewinnił Lizzie Borden^[11].

Zobacz też

• Lizzie Borden chwyta za siekierę, telewizyjny film z 2014 roku.
• Nie z tego świata, serial, wątek Lizzie pojawił się w sezonie 11, odcinku 5.
• Starsza siostra, odcinek serialu Alfred Hitchcock przedstawia z 1956 roku.

Przypisy

1. Inquest Testimony of Lizzie Borden. [dostęp 2011-06-06]. (ang.).
2. R. Lionel Fanthorpe: The World’s Most Mysterious Murders. Dundurn, 2003, s. 142. ISBN 1-550-02439-6.
3. Gini Graham Scott: Homicide By The Rich And Famous: A Century Of Prominent Killers. Greenwood Publishing Group, 2005, s. 134. ISBN 0-275-98346-3.
4. David Kent: The Lizzie Borden Sourcebook. Boston: Brandon Publishing Company, 1992. Brak numerów stron w książce
5. Michael Newton: The Encyclopedia of Unsolved Crimes. Infobase Publishing, 2009, s. 49. ISBN 1-438-11914-3.
6. Florence King: The Florence King Reader. Macmillan, 1996, s. 369. ISBN 0-312-14337-0.
7. Olive Hoogenboom: Lizzie Andrew Borden. American National Biography Online, 2000. [dostęp 2012-01-30]. (ang.).
8. Testimony of Bridget Sullivan in the Trial of Lizzie Borden. University of Missouri–Kansas City School of Law: Famous Trials. [dostęp 2013-10-14]. (ang.).
9. John E. Douglas: The Cases That Haunt Us: From Jack the Ripper to Jon Benet Ramsey, The FBI's Legendary Mindhunter Sheds New Light on the Mysteries That Won't Go Away. Simon and Schuster, 2001, s. 111. ISBN 0-743-21239-8.
10. Edwin H. Porter: The Fall River Tragedy: A History of the Borden Murders. Fall River: Press of J.D. Munroe, 1893. [dostęp 2011-06-06]. (ang.).
11. Doug Linder: The Trial of Lizzie Borden. University of Missouri–Kansas City School of Law: Famous Trials. [dostęp 2013-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-31)]. (ang.).
12. Denise Noe. The Murderer Who Inadvertently Helped Miss Lizzie. „The Lizzie Borden Quarterly”, s. 8, październik 1999. 
13. Daniel J. Lanahan: Justice for All: Legendary Trials of the 20th Century. AuthorHouse, 2006. ISBN 1-425-94785-9. Brak numerów stron w książce
14. Hélèna Katz: Cold Cases: Famous Unsolved Mysteries, Crimes, and Disappearances in America. ABC-CLIO, 2010, s. 29. ISBN 0-313-37692-1.
15. The Social History of Crime and Punishment in America: An Encyclopedia. SAGE, 2012, s. 146. ISBN 1-412-98876-4.

Bibliografia

• Asher, Robert, Lawrence B. Goodheart and Alan Rogers. Murder on Trial: 1620—2002 Nowy Jork: State University of New York Press, 2005, ISBN 978-0-7914-6377-2.
• Brown, Arnold R. Lizzie Borden: The Legend, the Truth, the Final Chapter. Nashville, TN: Rutledge Hill Press, 1991, ISBN 1-55853-099-1.
• Davidson, Avram. „The Deed of the Deft-Footed Dragon”, The Other Nineteenth Century, ed. Grania Davis and Henry Wessels. Nowy Jork; TOR, 2001.
• de Mille, Agnes. Lizzie Borden: A Dance of Death. Boston: Little, Brown and Co., 1968.
• DavidD. Kent DavidD., Forty Whacks: New Evidence in the Life and Legend of Lizzie Borden, Emmaus, Pa.: Yankee Books, 1992, ISBN 0-89909-351-5, OCLC 25551574 . Brak numerów stron w książce
• Kent, David The Lizzie Borden Sourcebook. Boston: Branden Publishing Company, 1992, ISBN 0-8283-1950-2.
• King, Florence. WASP, Where is Thy Sting?, rozdział 15, „One WASP's Family, or the Ties That Bind.” Stein & Day, 1977, ISBN 0-552-99377-8
• Lincoln, Victoria. A Private Disgrace: Lizzie Borden by Daylight. NY: G.P. Putnam’s Sons, 1967, ISBN 0-930330-35-8.
• Martins, Michael and Dennis Binette. Parallel Lives: A Social History of Lizzie A. Borden and Her Fall River. Fall River: Fall River Historical Society, 2011, ISBN 978-0-9641248-1-3.
• Masterton, William L. Lizzie Didn’t Do It! Boston: Branden Publishing Company, 2000, ISBN 0-8283-2052-7.
• Pearson, Edmund Lester. Studies in Murder Ohio State University Press, 1924.
• Pearson, Edmund Lester. Trial of Lizzie Borden, edited, with a history of the case, Doubleday-Doran, 1937.
• Radin, Edward D. Lizzie Borden: The Untold Story Simon and Schuster, 1961.
• Rebello, Leonard. Lizzie Borden: Past & Present Al-Zach Press, 1999.
• David Rehak. Did Lizzie Borden Axe For It? Angel Dust Publishing, 2008.
• Spiering, Frank. Lizzie: The Story of Lizzie Borden. Dorset Press, 1991, ISBN 0-88029-685-2.
• Sullivan, Robert. Goodbye Lizzie Borden. Brattleboro, VT: Stephen Greene Press, 1974, ISBN 0-14-011416-5.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000066778588
• VIAF: 57419792
• LCCN: n50044556
• GND: 119212226
• SUDOC: 084335173
• NKC: mzk2003202441
• Open Library: OL4630616A
• NUKAT: n2017047582
• J9U: 987007258827605171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: biography/Lizzie-Borden-American-murder-suspect
• NE.se: lizzie-borden
• DSDE: Lizzie_Borden