Leon Aleksander Sapieha

Leon Aleksander Sapieha

Leon Aleksander Sapieha (przed 1936)
Data i miejsce urodzenia	19 grudnia 1883 Krasiczyn
Data i miejsce śmierci	27 września 1944 Rzeszów
Poseł na Sejm IV kadencji (II Rzeczypospolitej)
Okres	od 1935 do 1938
Odznaczenia

Leon Sapieha (z lewej) i Kazimierz Ostaszewski w Bachórcu u Krasickich, lipiec 1935

Leon Aleksander Sapieha^[a] (ur. 19 grudnia 1883 w Krasiczynie, zm. 27 września 1944 w Rzeszowie) – ziemianin, podróżnik, poseł na Sejm, w 1922 roku posiadał majątki ziemskie o powierzchni 10 550 ha^[1].

Życiorys

Był synem Władysława Leona, bratankiem kardynała Adama Stefana, bratem Józefa, Aleksandra, Adama Zygmunta, Andrzeja Józefa i Stanisława.

Uczył się w gimnazjum we Lwowie, następnie od 1898 w Chyrowie. Nie ukończywszy gimnazjum chyrowskiego wstąpił do trzyletniej austriackiej Akademii Marynarki Wojennej w Rijece. Wystąpił z niej w 1903 powracając do Lwowa, gdzie zdał maturę. Do roku 1907 studiował sukcesywnie w Lipsku, Bernie i Gembloux w Belgii. W 1907 powołany do wojska odbył roczną służbę w Pardubicach. 15 kwietnia 1914 zdał pomyślnie egzamin Międzynarodowej Federacji Aeronautycznej i uzyskał Dyplom Pilota nr 160 wydany przez Austriacki Aeroklub. W annałach Aeroklubu został odnotowany jako poddany brytyjski, zaś w rubryce zawód widnieje wpis „podporucznik rezerwy”.

Po tragicznej śmierci starszego brata Kazimierza został seniorem linii kodeńskiej rodu Sapiehów.

W 1914 roku walczył w szeregach austro-węgierskiej 21 Brygady Kawalerii. W grudniu tego roku został przydzielony do c. i k. Lotnictwa. Latał m.in. jako pilot w k.u.k. Fliegerkompagnie 10 na samolotach Aviatik B.I. Przez krótki okres miał pod swoją kuratelą stawiającego pierwsze lotnicze kroki Stefana Bastyra – późniejszego współtwórcę lotnictwa polskiego. Brał udział w szeregu kampanii, aż do choroby we wrześniu 1916. Po ślubie 22 lipca 1917 wyreklamowany z wojska osiadł w Krasiczynie. W czasie służby w c. i k. Armii awansował na kolejne stopnie w korpusie oficerów rezerwy kawalerii: kadeta (1 stycznia 1909)^[2], podporucznika (1 stycznia 1912)^[3] i porucznika (1 lipca 1915)^[4][5]. Od 1909 do 1918 jego oddziałem macierzystym był Czeski Pułk Dragonów Nr 7^[6][7].

Walczył także w wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 74. lokatą w korpusie oficerów rezerwy kawalerii^[8]. Posiadał przydział w rezerwie do 8 Pułku Ułanów w Krakowie^[9].

Przez cały okres międzywojenny zlecał systematyczną restaurację zamku w Krasiczynie, którą kierował Adolf Szyszko-Bohusz.

Wraz z żoną odbył w latach 1922-1933 szereg zagranicznych podróży, m.in. do Algierii, Indii i Cejlonu, Afryki Równikowej, Libii czy Tunezji. Pokłosie tych wypraw zostało opisane w książkach:

• Lasy Ituri. Wspomnienia z podróży (Kraków, 1928)
• Wulkany Kivu. Wspomnienia z podróży (Kraków, 1934)

W 1935 został wybrany na posła IV kadencji Sejmu. Został członkiem Komisji Prawniczej i Komisji Wojskowej. Występował przeciwko reformie rolnej jako szkodliwej dla rozwoju rolnictwa.

Aresztowany w październiku 1939, zwolniony w czerwcu 1940. Rozpoczął działalność w konspiracji. Zaprzysiężony członek ZWZ, potem AK. Ciężko ranny 23 sierpnia 1944 przy próbie przebicia się do Krakowa. (Istnieje także teoria, że chciał przebić się do rodzinnego Krasiczyna). Zmarł 27 września 1944 w Rzeszowie, został pochowany na cmentarzu w Łętowni koło Przemyśla

Ordery i odznaczenia

W czasie służby w c. i k. Armii otrzymał:

• Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną i mieczami,
• Signum Laudis Srebrny Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej po raz drugi,
• Signum Laudis Srebrny Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej po raz pierwszy,
• Signum Laudis Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej,
• Krzyż Jubileuszowy Wojskowy,
• Odznaka Pilota Polowego(inne języki)^[7].

Uwagi

1. W ewidencji c. i k. Armii figurował jako „Leo Prinz Durchlaucht Sapieha”.

Przypisy

1. Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74, Numer 2, s. 286
2. Schematismus 1910 ↓, s. 744.
3. Schematismus 1913 ↓, s. 793, 811.
4. Ranglisten 1916 ↓, s. 561, 581.
5. Ranglisten 1918 ↓, s. 928.
6. Schematismus 1910 ↓, s. 759.
7. Ranglisten 1918 ↓, s. 955.
8. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 700.
9. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 616.

Źródła i bibliografia

• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1910. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1909. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1913. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1912. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1916. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1916. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Sprawozdania miesięczne (Monatsberichte) Flik 10 – Kriegsarchiv, Wiedeń (źródło niepublikowane)
• Alina Szklarska-Lohmannowa: Sapieha Leon. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 35. Warszawa – Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, 1994, s. 81–83. ISBN 83-86301-02-3.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000112642033
• VIAF: 68145857786123020512
• LCCN: no2014041613
• GND: 1034060686
• PLWABN: 9810675358305606
• NUKAT: n98021987