Lektorium

Lektorium (czerwone) na rzucie kościoła

Lektorium w kościele w Rhenen

Lektorium w gdańskim kościele

Lektorium – murowana^[a] lub drewniana przegroda oddzielająca w kościołach katedralnych i klasztornych przestrzeń przeznaczoną dla księży lub zakonników (prezbiterium) od części, w której mogły przebywać osoby świeckie (nawy głównej).

Lektorium stanowiło dalszą formę rozwojową wczesnochrześcijańskiej przegrody chórowej^[b] i najczęściej miało formę ażurowej ścianki z drzwiami pośrodku^[1], na której znajdowało się miejsce do czytania ewangelii, wygłaszania kazań, oznajmiania zarządzeń^[2] oraz ukazywania wiernym relikwii^[3].

Lektoria zaczęły pojawiać się w późnym romanizmie, w gotyku ich stawianie stało się regułą. Pod względem pastoralnym rozwiązanie to nie było korzystne, gdyż l dzieliło społeczność Kościoła, służyło utrwalaniu podziału na duchowieństwo i wiernych, było wyrazem liturgii duchowieństwa (Klerliturgie)^[3]. Pojawienie się reformacji spowodowało uznawanie lektorium za przeszkodę^[4]. W czasach nowożytnych, zgodnie z zaleceniami soboru trydenckiego^[5], zostały w większości rozebrane, a ich funkcję jako miejsca wygłaszania kazania przejęła ambona.

Zabytki tego typu zachowały się m.in. w katedrach w Albi, Naumburg (Saale) i Magdeburgu, kościołach Saint-Étienne-du-Mont w Paryżu, św. Elżbiety w Marburgu, św. Pantaleona w Kolonii, w Exeter^[6] oraz w katedrze w Bristolu^[5]. Do II wojny światowej lektorium posiadała kolegiata w Kołobrzegu. Nieistniejące dziś gotyckie lektoria znajdowały się np. w kościele św. Jana Chrzciciela w Zawichoście oraz w kościele św. Wincentego i św. Jakuba we Wrocławiu. Obecnie jedyne w Polsce zachowane oryginalne lektorium znajduje się w kościele Świętej Trójcy w Gdańsku.

Uwagi

1. Jeśli murowana przegroda wypełnia cały otwór tęczowy, zwana jest ścianą tęczową.
2. Chodzi o chór kapłański.

Zobacz też

• balaski ołtarzowe
• templon
• ikonostas

Przypisy

1. Stefan Kozakiewicz (red.): Słownik terminologiczny sztuk pięknych, 2002, s. 229.
2. Klemens Krajewski: Mała encyklopedia architektury i wnętrz, 1974, s. 292.
3. Bogusław Nadolski: Leksykon liturgii. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2006, s. 731. ISBN 83-7014-531-0.
4. BogusławB. Nadolski BogusławB., Ambona – stół słowa Bożego [online], opoka.org.pl [dostęp 2017-11-24] .
5. Sztuka świata. Słownik terminów. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 18. ISBN 978-83-213-4727-1.
6. Witold Szolginia: Architektura i budownictwo, 1982, s. 200.

Kontrola autorytatywna (trybuna):

• GND: 4167455-8

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3931456
• Britannica: technology/rood-screen, technology/jube, topic/screen-furniture
• Universalis: jube