Lasek (województwo małopolskie)

Lasek

wieś
Szkoła w Lasku
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowotarski
Gmina	Nowy Targ
Liczba ludności (2011)	1751[2][3]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-404[4]
Tablice rejestracyjne	KNT
SIMC	0457337
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ Lasek
Położenie na mapie Polski Lasek
Położenie na mapie województwa małopolskiego Lasek
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Lasek
49°30′22″N 19°58′40″E[1]

Lasek – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ^[5][6].

W latach 1954–1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lasek, po jej zniesieniu w gromadzie Klikuszowa. W latach 1973–1976 istniała gmina Lasek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Lasek znajduje się w Kotlinie Nowotarskiej. Przez wieś przepływa potok Lepietnica. Miejscowość cechuje górski krajobraz wraz z regionalną architekturą. W miejscowości funkcjonuje klub sportowy Wierchy Lasek.

Lasek należy do parafii pod wezwaniem św. Marcina w Klikuszowej.

Historia wsi

Dzieje Lasku wiążą się z historią sąsiedniej Klikuszowej, jego powstanie zaś jest rezultatem niewykorzystania przez klikuszowian rozległych nadań królewskich, wynoszących 60 łanów. Lasek, najpierw przysiółek Klikuszowej, powstaje w wyniku kolonizacji z połowy XVI wieku, gdy starosta nowotarski Jan Pieniążek zakłada wieś na surowym korzeniu, jak to wynika z dokumentu pochodzącego z roku 1616. Jako samodzielna osada Lasek występuje w dokumencie królewskim z roku 1618, w którym Zygmunt III nakazuje kupcom udającym się z towarami na Węgry przejeżdżać drogą do miasta przez wieś Lasek. Dokumentu lokacyjnego wieś nie posiada, co przy zakładaniu wsi w tym czasie było czymś powszechnym.

Pierwotna wieś zajmowała tereny od potoku Przy Kocurach do potoku Obrocznej. Nie było tu sołectwa, a wsią zarządzał sołtys klikuszowski. Później starosta nowotarski mianował w Lasku wójta, który nie miał żadnych uprawnień gwarantowanych przywilejami. Z dokumentów dotyczących opłat wynika, że Lasek należał do wsi raczej biednych. Pierwsi osadnicy nie korzystali z wolnizny, czyli dwudziestoletniego okresu zwolnienia od wszelkich ciężarów. Brak sołectwa oznaczał utratę dochodów. Od roku 1772 wieś stanowi cesarskie dobra kameralne, a po 1819 – własność prywatną Sebastiana Stadnieckiego. Późniejsi jej właściciele zakładają folwarki, między innymi w Klikuszowej, gdzie chłopi z Lasku pracowali na pańskim. Od początku wieś należy do parafii św. Marcina w Klikuszowej.

W połowie wieku XVIII było tu 12 ról, późniejsze zaś katastry austriackie wykazują ich 16, role leśną Magdalenówkę i 4 zagrody. Wielkość ról uzależniona była od tego, ile dany osadnik zdołał wykarczować lasu, natomiast nazwy pochodzą od imion, nazwisk i przezwisk pierwszych osadników, którzy je zagospodarowywali. Nazwa roli Wilkówki pochodziła od dołów, które wykopano na polu jako pułapkę na wilki.

We wsi były wtedy dwa młyny i dwie karczmy; tę, która znajdowała się przy granicy z Klikuszową za cmentarzem, zlikwidowano z powodu niesprostania konkurencji lepiej zlokalizowanej karczmy w Klikuszowej. W Lasku, podobnie jak w sąsiedniej Klikuszowej, dużą rolę odgrywała hodowla bydła i owiec. Mieszkańcy byli współwłaścicielami jednej trzeciej hali wypasowej Pyszna w Dolinie Kościeliskiej, reszta była w rękach klikuszowian i obidowian; wypasano tu do 700 owiec, 150 jałówek, 50 krów i 30 koni jeszcze w pierwszej połowie ubiegłego stulecia.

25 października 1899 roku otwarto we wsi mijankę i przystanek kolejowy będący częścią linii łączącej Chabówkę z Zakopanem. W 1926 roku miał już status stacji, a w 1975 cała linia kolejowa została zelektryfikowana^[7][8].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 66440
2. Wieś Lasek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-28].
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 648 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Ogólnopolska Baza Kolejowa [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2021-07-30]  (pol.).
8. Lasek – Baza kolejowa [online], semaforek.kolej.org.pl [dostęp 2021-07-30] .