La Violetera

Pomnik Sprzedawczyni Fiołków (hiszp.: La Violetera), rzeźba Santiago de Santiago w parku Las Vistillas, Madryt, upamiętniająca pieśń José Padilli Sáncheza

Pomnik Sprzedawczyni Fiołków (hiszp.: La Violetera), rzeźba Santiago de Santiago w parku Las Vistillas, Madryt, upamiętniająca pieśń José Padilli Sáncheza, w nowym miejscu (od 2003)

fontanna z postacią Raquel Meller, jako La Violetera. Carrer Nou de la Rambla, Barcelona (1966)

La Violetera (hiszp. dosłownie Sprzedawczyni fiołków, kwiaciarka, dziewczyna z fiołkami) – tytuł pieśni copla w rytmie habanery, skomponowanej w 1915^[1][2] przez José Padillę Sáncheza do słów Eduardo Montesinosa (1868–1930)^[3] (© 1918)^[4].

Pieśń wykonała po raz pierwszy w Barcelonie Carmen Flores, wkrótce pieśń znalazła się też w repertuarze Raquel Meller, która wylansowała La Violeterę.

W 1918 ukazało się kilka wydań nut La Violetery w języku hiszpańskim^[5] i przekładach na język francuski^[6] (autorem przekładu był Albert Willemetz)^[3][7]) i angielski^[8]. La Violetera znalazła się w programie rewii En douce (pol. Cicho) w Casino de Paris, której premiera odbyła się 21 grudnia 1922^[9].

Do najpopularniejszych w Hiszpanii wykonawczyń tego utworu należały Raquel Meller i Sara Montiel, a także Montserrat Caballé. La Violetera znajdowała się też w repertuarze m.in.: Dalidy^[10], Giglioli Cinquetti, Nany Mouskouri.

Wersja instrumentalna La Violetera jest popularna jako tango^[a].

Filmy wykorzystujące La Violetera

Światła wielkiego miasta (1931), Charlie Chaplin w scenie z niewidomą kwiaciarką (Virginia Cherrill), w której wykorzystano La Violetera

• Światła wielkiego miasta (1931): Charlie Chaplin w scenie z niewidomą kwiaciarką (Virginia Cherrill), (hiszp. Luces de la ciudad)^[11]
• La violetera^[12] z Sarą Montiel (1958)
• Niepokorni (ang. All Night Long) z Barbrą Streisand i Gene Hackmanem (1981)^[11]
• Zapach kobiety (1992) (hiszp. Esencia de mujer)^[11]

Inspiracje, aranżacje, plagiat

W 1926 powstała aranżacja La Violetery w formie tanga Anselmo Aiety do tekstu Francisco Garcíi Jiméneza^[13][14]. Tango to zostało opublikowane co najmniej 8 lat po pierwowzorze i wykorzystywało główną linię melodyczną i refren "La Violetery" José Padilli bez podania jego nazwiska, można je więc uznać za plagiat.

Charlie Chaplin wykorzystał melodię La Violetery w swoim filmie Światła wielkiego miasta (1931), w którym melodia była wiodącym wątkiem muzycznym. W filmie Chaplin podał swoje nazwisko jako twórcę muzyki, co spowodowało wytoczenie mu procesu o naruszenie praw autorskich przez wydawcę tego utworu na terenie Francji^[15][16]. W lipcu 1934^{[potrzebny przypis]} Charlie Chaplin ostatecznie przegrał proces przed francuskim sądem, który przyznał autorowi melodii odszkodowanie w wysokości 15 000 franków^[17][18].

Polskie tango "Dziewczyna z fiołkami" z ok. 1930, będące w repertuarze Mieczysława Fogga, nawiązuje do treści i melodii "La Violetera".

Pomniki i ulica

W 1991 w Madrycie przy Calle de Alcala róg Gran Via^[19], w miejscu uczęszczanym przez kwiaciarki^[20], odsłonięto Pomnik Sprzedawczyni Fiołków (La Violetera) rzeźbiarza Santiago de Santiago, upamiętniający słynną pieśń José Padilli Sáncheza^[21]. Artysta nadał pomnikowi Sprzedawczyni Fiołków rysy twarzy Celii Gámez (1905-1992), jednej z wykonawczyń La Violetery^[20]. W związku z przebudową i poszerzeniem ulicy Gran Via – pomnik La Violetera przeniesiono w nowe miejsce (40°24′45,385″N 3°42′52,866″W)^[22] i odsłonięto ponownie 13 czerwca^[23] 2003 w parku (dosł. ogrodach) Las Vistillas (hiszp. los Jardines de Las Vistillas) w Madrycie, po 2 latach jego przechowywania w magazynach miejskich^[23].

Jedna z ulic Madrytu nosi nazwę Calle de La Violetera (ulica Sprzedawczyni Fiołków).

Jedna z pierwszych wykonawczyń La Violetery – aktorka Raquel Meller (1888–1962) – ma swój pomnik w Barcelonie przy Placa de Raquel Meller. Pomnik przedstawia Raquel Meller jako kwiaciarkę, nawiązując do pieśni La Violetera^[24] (41°22′31,134″N 2°10′11,298″E).

Uwagi

1. Mimo tego samego metrum 2/4 – habanera ma szybsze tempo od tanga.

Przypisy

1. Raqule Meller (biografia). Para los amantes de la Zarzuela. [dostęp 2009-11-25]. (hiszp.).
2. niektóre opracowania wymieniają rok 1911
3. La Violetera (tekst hiszpański, angielski). [dostęp 2009-11-24]. (ang.).
4. Data praw autorskich według s: 13 [w:] Albert Willemetz: Catalogue: l'auteur de: ... opérettes. Paris: Union Editions Salabert, 1998, s. 84. (fr.).
5. José Padilla, Eduardo Montesinos: La Violetera. Madryt: Unión Musical Española cop., 1918. [dostęp 2009-10-25]. (hiszp.).Sprawdź autora:1. Brak numerów stron w książce
6. José Padilla, Eduardo Montesinos, Albert Willemetz, Saint-Granier, Léon Volterra: La violetera : (Chanson de la marchande de violettes) (pol. Piosenka sprzedawczyni fiołków). Paris: F. Salabert, 1918. [dostęp 2009-10-26].Sprawdź autora:4. Brak numerów stron w książce
7. Albert Willemetz – Chansons. strona oficjalna Alberta Willemetza. [dostęp 2009-11-26]. (fr.).
8. José Padilla, H F Best: Violets = La violetera. London: Ascherberg, Hopwood & Crew, 1918. [dostęp 2009-10-26]. Brak numerów stron w książce
9. Albert Willemetz: Catalogue: l'auteur de: ... opérettes. Paris: Union Editions Salabert, 1998, s. 84. (fr.)., ss. 26-27
10. płyta fr. Son nom est Dalida (1956)
11. Filmy, w których wykorzystano kompozycje José Padilli (La Violetera – fragmenty filmów do muzyki kompozytora). Muzeum José Padilli – strona oficjalna. [dostęp 2009-11-24]. (hiszp.).
12. La violetera. [dostęp 2009-11-20]. (ang.).
13. Anselmo Aieta, Jiménez Jiménez: La violetera : tango para piano y canto. Buenos Aires: A. Perrotti, 193?. [dostęp 2009-10-27]. (hiszp.). Brak numerów stron w książce
14. La violetera Tango. To do Tango. [dostęp 2009-11-27]. (ang.).
15. Charles J.Ch.J. Maland Charles J.Ch.J., City Lights, Przypis 68, Bloomsbury Publishing, 25 lipca 2019, ISBN 978-1-83871-508-3 [dostęp 2021-09-07]  (ang.). Brak numerów stron w książce
16. Pozew: Arthur W.A.W. Kelly Arthur W.A.W., [Letter] 1931 August 27th, Paris [to] Sydney Cahplin / [Arthur W. Kelly] - ECCI00007168, www.charliechaplinarchive.org, 27 sierpnia 1931 [dostęp 2021-09-07]  (ang.).
    • Propozycja ugody: AlfredA. Reeves AlfredA., [Letter] 1932 September 1, Hollywood [to] Nathan Burkan / Alfred Reeves - ECCI00005476, www.charliechaplinarchive.org, 1 września 1932 [dostęp 2021-09-07]  (ang.).
    • Odrzucenie ugody lub wytoczenie nowego procesu: SydneyS. Chaplin SydneyS., [Letter] 1934 November 14 [to] Alfred Reeves / Sydney Chaplin - ECCI00315246, www.charliechaplinarchive.org, 14 listopada 1934 [dostęp 2021-09-07]  (ang.).
17. JimJ. Lochner JimJ., The Music of Charlie Chaplin, McFarland, 2 października 2018, s. 108, ISBN 978-0-7864-9611-2 [dostęp 2021-09-07]  (ang.).
18. biografia José Padilli (La Violetera – fragmenty filmów do muzyki kompozytora). Muzeum José Padilli – strona oficjalna. [dostęp 2009-11-24]. (hiszp.).^{[martwy link]}
19. Monumento a La Violetera. [dostęp 2009-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 lipca 2011)]. (hiszp.).
20. La Violetera, a Las Vistillas. [dostęp 2009-11-24]. (hiszp.).
21. La Violetera rzeźba na stronie artysty Santiago de Santiago. [dostęp 2009-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 sierpnia 2009)]. (hiszp.).
22. lokalizacja pomnika La Violetera – panorama. maps.google.com. [dostęp 2009-11-25]. (ang.).
23. Carmen Serna: La Violetera sale del almacén. El Mundo, 14-06-2003. [dostęp 2009-11-24]. (hiszp.).
24. zdjęcie pomnika Raquel Meller. [dostęp 2009-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2016)]. (ang.).

Bibliografia

• Albert Willemetz: Catalogue: l'auteur de: ... opérettes (pol. katalog autorów rewii, wodewili i operetek). Paryż: Union Editions Salabert, 1998, s. 84. (fr.).

Linki zewnętrzne

• La Violetera – nuty. [dostęp 2009-11-20]. (hiszp.).
• La Violetera. [w:] mp3 [on-line]. Internet Archive. [dostęp 2009-11-20]. (ang.).
• La Violetera (tekst hiszpański, angielski, mp3). [dostęp 2009-11-24]. (ang.).
• La Violetera (akordy gitarowe). [dostęp 2009-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 grudnia 2009)]. (ang.).
• Casa Museo José Padilla (Muzeum José Padilli – strona oficjalna). [dostęp 2009-11-23]. (hiszp.).